آخرین خبر/  به سنت و سیره شخصی و فردی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نسبت به عرصه اجتماعی و سیاسی زندگی ایشان، کمتر توجه شده است.
 
 
شرایط زندگانی حضرت و وضعیت حاکم بر فضای سیاسی  اجتماعی عصر ایشان و پس از آن، موجب بی توجهی به سیره شخصی و فردی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام شده است. 

توجه به جنبه های اقتصادی شعائر مذهبی

موضوع های اقتصادی از مؤلفه های مهم اجتماعی هستند و بی توجهی به آنها ممکن است با وجود همه تدابیر و فعالیت های دینی، به نابودی جامعه منجر شود.
برای نمونه، حضرت با تکیه بر حدیثی ازپیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله این دعا را پیش از افطار درباره رعایت حقوق مادی در رمضان سفارش میکند:

خدایا! برای تو روزه گرفتیم و بر رزقی که برای ما مقرر فرمودی، افطار نمودیم. پس، از ما بپذیر، گرسنگی مان مرتفع شد و رگ هایمان پر خون و برای ما اجر باقی ماند. ان شاءالله.[۱]

حضرت بر منزه بودن افطار خود در رمضان اصرار داشت و آن را در کیسه مخصوص و بسته نگه می داشت، به گونه ای که برخی به اشتباه، آن را نشانه بخل می پنداشتند.[۲]
این اهتمام موجب میشود افرادی که در روابط اقتصادی خود، به حقوق دیگران و ضوابط قانونی و شرعی چندان پای بند نیستند، جایگاه خویش را در میان مردم از دست دهند و به نوعی گرفتار انزوا شوند.

امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام  ضمن تأکید بر رعایت حقوق قانونی و شرعی در کسب مال و سرمایه، رویکردهایی اخلاقی  اقتصادی چون قناعت را سفارش میکرد.
برای مثال، حضرت در پاسخ به عدی بن حاتم که درباره علت سادگی سفره افطار ایشان پرسیده بود، قناعت را مقصود خود از این سیره بیان میدارد.[۳]
هم چنین، صله ارحام و رسیدگی به آنها و توصیه به اطعام نیازمندان، از دیگر رفتارهایی است که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام  در رمضان بر آنها تأکید می نمود و در سایه این حرکت، مسئولیت پذیری اجتماعی و رسیدگی به گرفتاریهای اقتصادی مردم تحقق می یافت. [۴]

توجه به جهاد و مسئولیت پذیری سیاسی

سیره امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام  در ماه رمضان در رفتارها و موضع گیری های عبادی، اخلاقی و عرفانی منحصر نمیشود بلکه نقش آفرینی در بحرانی ترین تنش های سیاسی مانند جنگ بدر که از نخستین، معارضه های مستقیم حکومت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اسلام با مشرکان مکه بود، یکی از رفتارهای تأکیدشده از دیدگاه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام وافتخاری برای ایشان است.

این جنگ پس از نزول آیه وجوب روزه رمضان و در هفدهم رمضان سال دوم هجری رخ داد و حضرت علی بن ابی طالب علیه‌السلام همراه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در طول سفر، عهده دار حمل پرچم سیاه رنگی به نام عقاب بود. [۵] [۶] [۷] [۸]

هم چنین در رمضان سال هفتم هجری، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام ، فرماندهی گروهی صدنفره را برای فتح فدک عهده دار شد.
امام در این لشکرکشی، سپاهیان را شب هنگام حرکت می داد تا دشمن از هدف ایشان آگاهی نیابد.[۹]
عملیات نظامی فدک با تدبیر و درایت، بدون خون ریزی به پیروزی رسید و این منطقه یهودی نشین فتح شد.

یکی دیگر از نقش آفرینی های سیاسی نظامی امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام  در ماه رمضان، فرماندهی و حمل لوای رسول خدا در فتح مکه است.[۱۰]
این فتح به دلیل جایگاه معنوی مکه و رویارویی با قریشیان که خویشان رسول خدا و مهاجران بودند، اهمیت خاصی داشت. فتح مکه در رمضان سال هشتم هجری رخ داد.
علت واگذاری لوا به امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، پیش گیری از هرگونه خشونت و زیاده روی فاتحان مسلمان بود.[۱۱]

بدین ترتیب دیگر ائمه و علویان به سیره امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام  در اجرای نقش های مهم سیاسی و نظامی در موسم های عبادی و مذهبی مانند رمضان تمسک جستند.

چنان که بلاذری در کتاب خود یادآور میشود:
 هنگامی که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام  در رمضان سال چهلم هجری در مسجد، به وسیله عبدالرحمن بن ملجم ترور شد، حضرت حسین بن علی علیه‌السلام  در مدائن بود و فرماندهی سپاهی را برای مبارزه با شامیان بر عهده داشت.[۱۲]
دیگر علویانی که جهاد و قیام مسلحانه خود را از رمضان آغاز کردند و یا در رمضان به شهادت رسیدند، عبارت هستند از:

الف) حسن بن زید بن محمد بن اسماعیل بن حسن بن زید بن حسن بن علی؛[۱۳]
ب) ابراهیم بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی، مشهور به ابراهیم باخمری؛[۱۴]
ج) محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی، مشهور به نفس زکیه.[۱۵]

 برگزفته از سایت آستان مقدس علوی

منابع:
[۱] کلینی، الکافی ، ج ۴، ص ٩۵.
[۲] شیخ طوسی، تهذیب الأحکام ، ج ۴، ص ٢٠٠.
[۳] مجلسی، بحار الأنوار ، ج ۴٠، ص ٣٢۵.
[۴] راوندی، النوادر ، ص ١٧۵.
[۵] ابن کثر، البدایۀ و النهایۀ، بیروت، دار الفکر، ١۴٠٧ ه. ق، ج ٣، ص ٢۵۵.
[۶] طبری، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث، ١٣٨٧ ه. ق، ج ٢، ص ۴٢٠.
[۷] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، ١۴١٢ ه. ق، ج ٢، ص ١٠۵.
[۸] ابن کثیر، پیشین، ج ٣، ص ٢۶٠.
[۹] طبری، پیشین، ج ٣، ص ١٣١٠، ١١٣١.
[۱۰] ابن کثیر، پیشین، ج ۴، ص ٣٠٠.
[۱۱] ابن اثیر، پیشین، ج ٢، ص ٢۴۶.
[۱۲] بلاذری، انساب الأشراف ، ج ٢، ص ۴٩٧.
[۱۳] طبری، پیشین، ج ٩، ص ٢٧١.
[۱۴] خلیفۀ بن خیاط، تاریخ خلیفۀ بن خیاط، تحقیق فواز، بیروت: دار الکتب العلمیۀ، ١۴١۵ ه. ق، ص ٢٧۶.
[۱۵] مسعودی، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوی، قاهرۀ، دار الصاوی، بیتا، ص ٢٩۵.