همشهری/ متن پیش رو در «همشهری» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

9نشانه‌ای که از فروپاشی دکترین مهار ایران حکایت دارد
 
علیرضا احمدی| تجویز «دکترین مهار» یکی از مهم‌ترین نسخه‌های آمریکایی طی سال‌های اخیر به‌منظور مقابله با جمهوری‌اسلامی بوده‌ است؛ راهبردی که جلوگیری از افزایش قدرت نقش‌آفرینی منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را هدف گرفته بود، اما اکنون نشانه‌های شکست این دکترین بیش‌از هر زمان دیگری نمایان شده‌ است.تحولات منطقه‌ای و حتی بین‌المللی ماه‌های اخیر از تغییر نقشه ژئوپلیتیکی خاورمیانه حکایت دارد، اما نه درجهت «مهار ایران»، بلکه درمسیر ارتقای توان جمهوری‌اسلامی در سطح منطقه و جهان. بسیاری از نظریه‌پردازان آمریکایی طی دهه‌های اخیر همواره معتقدند بودند برای محدودسازی توان نقش‌آفرینی تهران در منطقه، باید برای «تغییر نقشه خاورمیانه» اقدام کرد؛ رویکردی که واشنگتن طی سال‌های اخیر و به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ اقدام‌های گسترده‌ای باهدف تحقق آن انجام داد.
دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا برای پیشبرد «پروژه مهار» طی سال‌های اخیر برنامه‌های مختلفی را برای منزوی‌سازی ایران در حوزه‌های متکثر سیاسی - اقتصادی در دستورکار داشتند؛ برنامه‌هایی که در شرایط کنونی و با توجه به تحولات اخیر، نشانه‌های شکست آن بیش‌ از هر زمان دیگری نمایان شده‌ است. همین چندی قبل بود که اندیشکده آمریکایی «هوور» در تحلیلی، با اشاره به فروپاشی سیاست مهار ایران، جمهوری‌اسلامی را «دشمن مهارنشدنی» آمریکا دانست. شکست سیاست مهار ایران نشانه‌های روشنی دارد که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

گسست حلقه تحریم‌های نفتی

یکی از مهم‌ترین حلقه‌های سیاست مهار ایران، اعمال تحریم‌های گسترده نفتی ازسوی دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا بود؛ رویکردی که آمارهای موجود از شکست فاحش آن حکایت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید نفت ایران از آغاز فعالیت دولت سیزدهم و طی ۲۰ماه، به بیش‌از ۳میلیون بشکه و تولید گاز خام هم به بیش از یک میلیارد مترمکعب رسیده است. ازسوی دیگر گفته می‌شود میزان صادرات نفت ایران نیز در دولت سیزدهم افزایش دوبرابری داشته‌ است. همین چندی قبل بود که برخی اندیشکده‌های غربی ضمن اذعان به فروپاشی تحریم‌های نفتی ایران، گزارش دادند تعداد کشتی‌های خارجی که با وجود تحریم‌ها، نفت ایران را منتقل می‌کنند، از 70کشتی در سال2020، به 322کشتی افزایش یافته‌است.

ناکامی در توقف برنامه هسته‌ای ایران
متوقف کردن روند روبه‌ پیشرفت صنعت هسته‌ای ایران، از دیگر راهبردهای مدنظر در راستای اجرای سیاست مهار ایران بود که تحولات اخیر نشان‌دهنده شکست فاحش غرب دراین حوزه است. گام‌های روبه‌جلوی ایران و آژانس درمسیر پیشبرد همکاری‌های فنی از یک‌سو و حل‌وفصل بخش مهمی از مسائل پادمانی مطرح که اخیرا ازسوی مدیرکل آژانس هم مورد تأیید قرار گرفت، ازسوی دیگر، نشانه‌های روشنی برای اثبات ناکامی دولت‌های غربی در توقف روند توسعه‌ای صنعت هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. این درحالی است که هم‌اکنون نه‌تنها غنی‌سازی در تاسیسات اتمی ایران با قدرت ادامه دارد بلکه از سال گذشته غنی‌سازی 60درصدی اورانیوم در فوردو کلید خورد و ذخایر کنونی کشور دراین حوزه در سطح مطلوبی قرار دارد.

 
متوقف کردن روند روبه‌ پیشرفت صنعت هسته‌ای ایران، از دیگر راهبردهای مدنظر در راستای اجرای سیاست مهار ایران بود که تحولات اخیر نشان‌دهنده شکست فاحش غرب دراین حوزه است. گام‌های روبه‌جلوی ایران و آژانس درمسیر پیشبرد همکاری‌های فنی از یک‌سو و حل‌وفصل بخش مهمی از مسائل پادمانی مطرح که اخیرا ازسوی مدیرکل آژانس هم مورد تأیید قرار گرفت، ازسوی دیگر، نشانه‌های روشنی برای اثبات ناکامی دولت‌های غربی در توقف روند توسعه‌ای صنعت هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. این درحالی است که هم‌اکنون نه‌تنها غنی‌سازی در تاسیسات اتمی ایران با قدرت ادامه دارد بلکه از سال گذشته غنی‌سازی 60درصدی اورانیوم در فوردو کلید خورد و ذخایر کنونی کشور دراین حوزه در سطح مطلوبی قرار دارد.

سیلی محکم «فتاح»
برنامه موشکی ایران که طی سال‌های اخیر روند توسعه‌ای قابل‌توجهی داشته، از مهم‌ترین ابزارهای جمهوری‌اسلامی در راستای ارتقای توان بازدارندگی کشور بوده‌ است. این درحالی‌است که محدودسازی توان موشکی ایران، به‌عنوان یکی از اهرم‌های قدرت دفاعی - نظامی ایران، همواره در دستورکار قدرت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا قرار داشته‌ است. با وجود این اما رونمایی از ابرموشک «فتاح» طی روزهای اخیر، پرده دیگری از شکست راهبردهای اتخاذ شده به‌منظور پیشبرد پروژه مهار ایران را به‌نمایش گذاشت. علاوه‌بر این، ارتقای توان پهپادی ایران که مقام‌ها و اندیشکده‌های غربی هم به آن اعتراف کرده‌اند، از دیگر نشانه‌های ناکامی دولت‌های غربی در منزوی‌سازی جمهوری‌اسلامی در حوزه دفاعی - تسلیحاتی به‌شمار می‌رود

گشایش‌های اقتصادی تازه
 
اعمال تحریم‌های متکثر باهدف محصورسازی اقتصادی ایران، یکی از اصلی‌ترین راهبردهای غربی در مواجهه با جمهوری‌اسلامی بوده‌ است که اکنون نشانه‌های شکست آن، بیش‌از هر زمان دیگری نمایان شده‌ است. نهایی شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، افزایش نقش‌آفرینی در سازمان بریکس، توسعه همکاری‌های اقتصادی با اتحادیه اوراسیا و گسترش مناسبات اقتصادی با کشورهای حوزه آسیای‌مرکزی، خلیج‌فارس، آفریقا و آمریکای لاتین، نشان می‌دهد تحریم‌های آمریکایی نه‌تنها در پیشبرد سیاست مهار ایران موفق نبوده، بلکه زمینه‌ساز گشایش‌های تازه در حوزه همکاری‌های اقتصادی ایران در سطح منطقه و جهان شده و به برداشتن گام‌های موفق درمسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها منجر شده‌ است.

تغییر نقشه ترانزیتی خاورمیانه
خنثی‌سازی طرح‌ریزی‌های غربی به‌منظور محصورسازی ترانزیتی ایران، یکی از مهم‌ترین گام‌هایی بوده که در مسیر بی‌اثر کردن سیاست مهار ازسوی جمهوری‌اسلامی برداشته شده‌ است. قرار دادن ایران در بن‌بست تجاری و اقتصادی یکی از محوری‌ترین راهبردهای غربی طی ماه‌هایی بوده که کوشیده ضمن اثربخش کردن تحریم‌ها، پروژه منزوی‌سازی اقتصادی ایران را به نتیجه موردنظر برساند. درچنین شرایطی بود که در اردیبهشت‌ماه گذشته توافق طراحی و ساخت خط آهن رشت-آستارا، به‌عنوان حلقه ‌مفقوده کریدور شمال-جنوب، با حضور مقام‌های ایران و روسیه امضا شد؛ کریدوری که شرایط مناسب برای تبدیل شدن ایران به هاب ترانزیتی منطقه را فراهم می‌کند.

عبور از بحران‌سازی‌های امنیتی
 
بحران‌سازی امنیتی، ازجمله راهبردهای مدنظر غربی در راستای به‌نتیجه رساندن پروژه مهار جمهوری‌اسلامی به‌حساب می‌آید که در ناآرامی‌های پاییز1401 نمود ویژه‌ای داشت. دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا، طی دهه‌های گذشته کوشیده‌اند با ایجاد چالش‌های امنیتی فراروی جمهوری‌اسلامی، سیاست مهار ایران را به نتیجه موردنظرشان برسانند، عبور موفقیت‌آمیز کشور از حوادث سال‌گذشته، ناکامی دیگری برای دشمنان ایران رقم زد. دامن زدن به آشوب‌ها، کمک‌رسانی به جریان‌های معاند، همکاری با گروهک‌های تجزیه‌طلب، فضاسازی‌های گسترده رسانه‌ای و سیاسی، سوءاستفاده از سازوکارهای بین‌المللی و اعمال تحریم‌های گسترده، تنها بخشی از راهبردهای اتخاذ شده به‌منظور مهار ایران بود که با شکست مواجه شد.

تغییر موازنه به زیان رژیم صهیونیستی
ناظران منطقه‌ای‌ معتقدند سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران به سوریه و همچنین بازگشت دمشق به اتحادیه عرب، از مهم‌ترین نمودهای شکست سیاست‌های واشنگتن - تل‌آویو در راستای مهار نقش‌آفرینی‌های منطقه‌ای ایران به‌حساب می‌آید. تثبیت موقعیت محور مقاومت در روند تحولات منطقه‌ای از یک‌سو و روند رو به توسعه مناسبات جمهوری‌اسلامی با دولت‌های عربی که با شکست پروژه عادی‌سازی روابط رژیم‌صهیونیستی و دولت‌های عربی همراه شد، نشان می‌دهد نه‌تنها آمریکا و رژیم‌صهیونیستی در طرح‌ریزی‌های مهار ایران موفقیتی به‌دست نیاورده‌اند بلکه اکنون این تل‌آویو است که علاوه بر بحران‌های داخلی، با چالش‌های منطقه‌ای مهمی مواجه شده‌ است.

شکست راهبرد انزوای دیپلماتیک ایران
یکی از اصلی‌ترین ابزارها در سیاست مهار ایران، ایجاد فضای انزوای دیپلماتیک برای جمهوری‌اسلامی در سطح منطقه و جهان بوده‌ است؛ رویکردی که آمارها از شکست محسوس آن حکایت دارد. تمرکز ویژه دستگاه سیاست‌خارجی دولت‌سیزدهم بر سیاست ‌همسایگی و دیپلماسی منطقه‌ای با دستاوردهای قابل‌توجهی دراین حوزه همراه بوده‌ است. آمارها نشان می‌دهد تاکنون بیش‌از 70سند همکاری درجریان میزبانی ایران از مقام‌های ارشد خارجی به امضا رسیده‌ و حدود 100سند و تفاهمنامه همکاری هم در جریان سفرهای خارجی رئیس‌جمهور منعقد شده‌ است؛ موضوعی که علاوه‌بر ثمربخشی در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها، نمودی برای شکست سیاست‌های مهار ایران، به‌ویژه در حوزه دیپلماسی به شمار می‌رود.

مثلث راهبردی مسکو- تهران - پکن
روند تحولات ماه‌های اخیر نشان می‌دهد تلاش دولت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا، در سیاست مهار ایران نه‌تنها با موفقیتی همراه نبوده بلکه تقویت همکاری‌های راهبردی ایران، روسیه و چین از نقش‌آفرینی پررنگ ایران در «نظم‌آسیایی» پیش‌رو حکایت دارد. افزایش همکاری‌های ایران و چین که با سفر رئیسی به پکن نیز همراه بود، نشان می‌دهد تهران و پکن درحال برداشتن گام‌های مؤثری در راستای توسعه مناسبات راهبردی دوجانبه هستند. دراین میان گسترش چشمگیر همکاری‌های ایران و روسیه وجه دیگری از مناسبات دیپلماتیک دراین عرصه است. ازسوی دیگر همسویی مسکو، تهران و پکن در راهبردهای بین‌المللی نشان‌دهنده نقش‌آفرینی ویژه این کشور در تحولات پیش‌روی ساختار نظام‌بین‌المللی است.