اقتصاد نیوز/ متن پیش رو در «اقتصاد نیوز» منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.

مقام‌های ابوظبی می گویند که اختلاف نظرشان با عربستان بعد از ماجرای قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی در سال 2018 کلید خورد و موجب شد تا رهبران امارات درباب میزان نزدیکی خود به عربستان تجدید نظر کنند.

بنا به روایت وال استریت ژورنال شواهد نشان می دهد رهبران امارات و عربستان از یکدیگر دور شده اند چرا که از زویایی متفاوت مسائل را رصد می کرده و همچنین سبک رهبری شان نیز با یکدیگر متفاوت است.
ماه ژانویه، زمانی که ابوظبی میزبان نشست سران خاورمیانه در کاخ ساحلی بود، غیبت یکی از رهبران عرب به بدترین شکل خودنمایی می کرد؛ محمد بن سلمان.

اختلافات عیان تر شد
پیش از این نشست، یعنی یک ماه قبل از آن، رهبران ارشد امارات متحده عربی از حضور در گردهمایی چین و اعراب در ریاض خودداری کردند. در آن بازه زمانی بسیاری از ناظران گفتند که شاهزده محمد بن سلمان و شیخ محمد بن زاید ال نهیان عامدانه از یکدیگر دوری می کنند.
بالاخص آن که رهبران اردن، مصر، قطر و دیگر بازیگران در آن نشست حضور داشتند. این مخالفت ها شکاف عمیق میان شرکای امنیتی که در همسایگی هم قرار دارند را عریان تر کرد. با این حال در ظاهر ریاض و ابوظبی به شکلی رسمی متحد یکدیگر هستند هرچند در چندین جبهه با یکدیگر اختلاف نظرهایی جدی پیدا کرده اند.
رقابت برای سرمایه گذاری خارجی و نفوذ در بازارهای جهانی نفت و درگیری در جهت گیری جنگ یمن، تنها بخشی از اختلاف‌ها دو متحد ظاهری است. پیشتر اختلاف نظرها پشت پرده و دور از انظار عموم بود اما حالا عریان‌تر شده و به باور ناظران به تهدیدی برای بازتعریف اتحادها در خلیج فارس غنی از انرژی تبدیل گشته آن هم در شرایطی که تنش‌ها در باب برنامه هسته‌ای ایران افزایش یافته و نبرد در اوکراین بهای نفت و انرژی را افزایش داده؛ رخدادهایی که بر تصمیم گیری‌های اوپک پلاس نیز تاثیر گذاشته است.

تنش میان دو برادر
منابع آگاه به وال استریت ژورنال گفتند که شیخ تحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی که رابطه ای نزدیک با محمد بن سلمان دارد بارها برای دیدار با ولیعهد 37 ساله عربستان به ریاض سفر کرده با این همه نتوانسته تنش ها را کاهش دهد. شواهد هم نشان می دهد رهبران امارات و عربستان از یکدیگر دور شده اند چرا که از زویایی متفاوت مسائل را رصد می کرده و همچنین سبک رهبری شان نیز با یکدیگر متفاوت است.

دنیا اسفندیاری، مشاور ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا فعال در گروه بحران بین المللی در این باره گفته که تا چند سال پیش، چنین شکاف هایی میان برادران( بازیگران خلیج فارس) بی سابقه بود اما حالا به فرایندی عادی تبدیل شده است. یکی از مهم ترین محورهای مورد اختلاف ریاض و ابوظبی، جنگ در یمن است؛ جایی که سعودی ها و اماراتی ها ائتلاف نظامی را از سال 2015 رهبری می کنند.

دو محور اصلی اختلاف ریاض و ابوظبی
جنگ داخلی در یمن، این کشور را به لحاظ جغرافیایی درگیر شکاف کرده، بخشی از سرزمین یمن در اختیار انصارالله قرار دارد و بخش دیگر در اختیار دولت مرکزی.با این همه شکاف ها بیش از همه در جنوب یمن نمایان است.امارات متحده عربی نیروهای زمینی اش را در سال 2019 از یمن خارج کرد با این همه کماکان بیم آن دارد که از بحث ها در باب آینده این کشور جنگ زده کنار گذاشته شود چرا که عربستان رایزنی های مستقیم با انصار الله برای پایان دادن به این جنگ را آغاز کرده است.
به گفته تحلیلگران امارات در صدد است جا پای استراتژیک خود را در سواحل جنوبی یمن حفظ کرده و قدرت را در دریای سرخ داشته باشد و بدین طریق مسیرهای دریایی از بنادرش به سایر نقاط جهان را تضمین کند.
ماه دسامبر امارات توافقنامه امنیتی با دولت یمن و تحت حمایت ریاض امضا کرد؛ توافقی که به نیروهای اماراتی اجازه می دهد در صورت تهدید قریب الوقوع در این کشور مداخله کنند و نیروهای یمنی را در امارات آموزش دهند، طبیعتا چنین فرایندی همکاری های اطلاعاتی میان ریاض، ابوظبی و غرب را تعمیق می کند. با این حال امارات به دنبال ایجاد یک پایگاه نظامی و باند در جزیره باب المندب در انتهای جنوبی دریای سرخ است.
این خواسته ها طبیعتا صدای اعتراض رهبران ریاض را درآورده. از همین رو به گفته منابع آگاه، عربستان به شکلی خصوصی به برنامه ریزی برای ساخت پایگاه اعتراض کردند و بر این باورند که امارات بدون لحاظ کردن اهداف اصلی ریاض برای تامین امنیت مرزی 800 مایلی و توقف حملات پهپادی دست به کارشکنی زده است.
عربستان در واکنش به فعل و انفعال ابوظبی؛ نظامیان سودانی را از ائتلاف نظامی عربی خارج کرده و آنها را در مناطق نزدیک به مراکز عملیات امارات مستقر. فعلی که به باور رهبران امارات تاکتیکی است برای ارعاب. ماه دسامبر، زمانی که شیخ محمد در نشست ریاض شرکت نکرد، مقام های سعودی چنین بی اعتنایی را نشان از نارضایتی رهبران امارات از افزایش رقابت ها در یمن تفسیر کردند.
در سازمان کشورهای صادر کننده نفت به رهبری عربستان نیز امارات باید بسیار کم تر از توانایی خود نفت پمپاژ کند، مقوله ای که درامدهای نفتی این بازیگر را تحت تاثیر قرار می دهد. نمایندگان اوپک گفته اند که این کشور مدت ها برای پمپاژ بیشتر نفت تلاش کرده اند اما سعودی ها پاسخی منفی داده اند. حال آنگونه که برخی از ناظران مدعی اند، رهبران ابوظبی برای خروج از اوپک خیز برداشتند؛ تصمیمی که در صورتی که اتخاذ و اجرایی شود این کارتل را متزلزل خواهد کرد و قدرتش را در بازارهای نفتی جهان تضعیف.
سال هاست که که در امارات مسئله خروج از اوپک مطرح شده، با این همه شواهد نشان می دهد تشدید اختلاف ها با ریاض موجب شده تا این موضوع دوباره داغ شود.
اکتبری که گذشت، امارات و عربستان رویاروی هم قرار گرفتند، درست زمانی که اوپک پلاس تصمیم گرفت تا تولید نفت را کاهش دهد تا قیمت نفت خام افزایش یابد.اماراتی ها در انظار از کاهش تولید نفت حمایت کردند اما با ارسال پیام هایی خصوصی به مقام های آمریکایی اعلام کردند که قصد دارند تا در راستای خواسته واشنگتن نفت بیشتری تولید کنند؛ خواسته ای که با مقاومت ریاض روبرو شد. از همان بازه زمانی امارات متحده عربی اوپک پلاس را برای افزایش تولید نفت تحت فشار بسیاری قرار داده است.

متغیرهایی که آتش را شعله ورتر کرد
به گفته اسفندیاری، اماراتی ها نگران فعل و انفعال سعودی ها هستند، بالاخص آن که ریاض کماکان خلاف منابع همسایه عرب خود عمل می کند. به باور این تحلیلگر، سعودی ها نیز به شکلی متقابل امارات را تهدیدی برای سلطه شان در خلیج فارس می دانند. شکاف حاکم بر روابط عربستان و امارات شاید به میزان اختلاف برادران با قطر جدی نباشد به همین دلیل هنوز رزمایش های نظامی مشترک برقرار است هرچند به باور تحلیلگران همسویی‌شان به پایان رسیده است.
مقام‌های ابوظبی می گویند که اختلاف نظرشان با عربستان بعد از ماجرای قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی در سال 2018 کلید خورد و موجب شد تا رهبران امارات درباب میزان نزدیکی خود به عربستان تجدید نظر کنند. سال 2019 زمانی که ابوظبی خروج نیروهایش از یمن را آغاز کرد، سعودی ها احساس کردند میدان برای مانور آنها وسیع تر شده، با این همه برقراری روابط دیپلماتیک میان امارات و اسرائیل بار دیگر تنش ها میان دو بازیگر را افزایش داد.
مقام ها و دیپلمات ها پیشتر گفته اند که آشتی سریع ریاض با دوحه پس از آن که این کشور برای پایان دادن به تحریم ها در اوایل سال 2021 تلاش کرد، موجبات نگرانی ابوظبی شد چرا که امارات در ابتدا برای منزوی کردن قطر خیز برداشته بود و می خواست این محاصره ادامه یابد.این مسئله در کنار تلاش های عربستان برای آن که موقعیت دبی به عنوان یک مرکز تجاری بین المللی در خاورمیانه را به چالش بکشند بر شدت اختلاف ها افزود.

چالش دلال جدید قدرت
در شرایط کنونی شاهد نوعی انتقال وظایف هستیم، امارات اخیرا نقشی که پیشتر عربستان ایفاگرش را بود را عهده دار شد و میان رهبران قطر و بحرین که رابطه ای سرد با یکدیگر دارند، تماس برقرار کرد؛ از همین رو ناظران می گویند در میانه تنش های میان دو قدرت نقش دلال قدرت از ریاض به ابوظبی منتقل شده است.
6 ژانویه 2023 و تنها یک روز پس از دیدار عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات با بشار اسد در دمشق، جیم ریش سناتور آمریکایی، در توییتی به امارات متحده عربی در مورد تعامل بیش‌تر با دولت اسد هشدار داد.
ناظران مدعی اند، ابوظبی از سوریه برای شبکه‌سازی استفاده می‌کند. این کشور سعی دارد از روابط با دمشق به عنوان یک ابزار چانه‌زنی برای تقویت جایگاه خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای استفاده کند.
تمام تعاملات آشکار و راهبردی ابوظبی با دمشق و بعد قطر و عمان،امارات را در موقعیت سختی قرار داده است.با این همه ابوظبی حداقل در ارتباط با سوریه تلاش داشت که این کشور را به منطقه خاکستری تبدیل کند. هرچند امروز فعل امارات به واسطه آن که اعراب در اتحادیه عرب برای سوریه آغوش‌شان را باز کردند، آسان‌تر شده است.