روز سه‌شنبه ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ قانون ملی شدن صنعت نفت ایران در جلسه سنا به اتفاق آرا به تصویب رسید. مشروح جلسه آن روز سنا درباره ملی شدن نفت که در روزنامه اطلاعات منتشر شد به شرح زیر بود:

ساعت ده و ده دقیقه صبح امروز [سه‌شنبه ۲۹ اسفند ۱۳۲۹] جلسه فوق‌العاده مجلس سنا به ریاست آقای تقی‌زاده تشکیل شد.

آقای رئیس گفت: دیروز عرض کردم که صورت جلسه ۲۶ اسفند مطرح شده ولی به عرض آقایان فرمودند که هنوز مطالبه نشده است و حال دوباره رای می‌گیریم اگر نظری هست بفرمایید.

چون نظری نبود صورت‌جلسه مزبور تصویب شد.

آقای رئیس اضافه کرد چنان‌که آقایان مسبوق‌اند جلسه فوق‌العاده امروز برای رسیدگی به گزارش کمیسیون‌های ۱ و ۳ راجع به مسئله ملی شدن نفت تشکیل شده است و برای موضوع اسکناس‌ها هم عصر امروز جلسه‌ای خواهیم داشت که ۲۴ ساعت قانونی آن بگذرد ولی صبح امروز عده‌ای از آقایان پیشنهاد نمودند که همین امروز صبح موضوع اسکناس‌ها هم مطرح شود و اگر آقایان موافقت بفرمایند هر دو مسئله همین حالا مطرح می‌گردد.

آقای دادگر اظهار کرد این بسیار نظر مفیدی است چون در رفاه حال مستخدمین نیز موثر است.

رئیس: پس هردو گزارش امروز مطرح می‌گردد و اکنون گزارش کمیسیون‌های یک و سه راجع به نفت مورد مذاکره قرار می‌گیرد.

در این وقت گزارش کمیسیون ۱ و ۳ مجلس سنا (به شرح زیر) قرائت شد.

«شماره ۳۸ر۳۷

تاریخ ۲۶ر۱۲ر۱۳۲۹

تصمیم متخذه جلسه پنجشنبه ۲۴ اسفندماه ۱۳۲۹ مجلس شورای ملی که از طرف ریاست مجلس شورا برای تایید به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه مشترک کمیسیون‌های شماره ۱ و ۳ مجلس سنا که عصر روز شنبه ۲۶ اسفندماه ۱۳۲۹ تشکیل گردید مطرح شد. اعضای کمیسیون مخصوص نفت مجلس شورای ملی نیز طبق دعوت قبلی در جلسه کمیسیون شرکت و در جلسه مشترک حضور پیدا کردند و پس از ادای توضیحات از جلسه خارج شدند. سپس کمیسیون‌های شماره ۱ و ۳ موضوع را مورد شور قرار داده و نسبت به اساس تصمیم متخذه مجلس شورای ملی موافقت نمودند و درنتیجه گزارش زیر تنظیم و برای تایید تقدیم مجلس محترم سنا می‌گردد:

مجلس سنا تصمیم مورخ ۱۷ اسفندماه ۱۳۲۹ کمیسیون مخصوص نفت را که در جلسه پنجشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ مورد تایید مجلس شورای ملی واقع شده تایید می‌نماید.

مخبر کمیسیون شماره ۳ ابوالقاسم نجم

مخبر کمیسیون شماره ۱ عباس مسعودی» (اطلاعات ۲۸ اسفند ۱۳۲۹)

رئیس: یکی از آقایان مخبرین کمیسیون تشریف ندارند.

آقای بیات: مانعی ندارد و از گزارش دفاع می‌شود.

آقای کاظمی: بنده بی‌نهایت خوشوقتم که کمیسیون‌های یک و سه مجلس سنا مطالعات لازم در این امر مهم نموده و بعد از کسب اطلاعات و توضیحات ضروری از آقایان اعضای محترم کمیسیون نفت مجلس شورای ملی به اتفاق آرا نظر موافق خود را با طرح مصوب مجلس شورای ملی به سنا گزارش داده‌اند و امیدوارم سناتورهای معظم نیز به اتفاق آرا این گزارش را تصویب فرمایند.

بنده وظیفه خود می‌دانم بدوا از رادمردان و وطن‌پرستانی که چه در مجلس شورای ملی و کمیسیون مخصوص نفت آن مجلس و چه در جراید ملی و محافل سیاسی و مجامع عمومی و چه در میان روحانیون منورالفکر کشور در انجام منظور ملت در استیفای حقوق ملی و بالاخره ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور از دو سال قبل تاکنون مبارزه رشیدانه و مردانه کرده و وظیفه ملی و وطنی خود را انجام داده‌اند صادقانه و از صمیم قلب تقدیر و تمجید نمایم و پس از آن به عرض این نکته تذکر دهم که نباید تصور شود کار خاتمه یافته و مقصود حاصل شده است بلکه باید همه مذعن باشیم که تنها قدم اول برداشته شده و تازه کار شروع گردیده و باید دنباله امر با نهایت جدیت و صمیمیت و وحدت نظر عموم طبقات ملت تا خاتمه عملی شدن آن تعقیب گردد. به عقیده بنده این موقع بیش از هر موقعی ما محتاج به اتحاد و اتفاق کلمه و تشریک مساعی و یگانگی و پیروی از نقشه واحد برای نیل به هدف واحد هستیم.

ما باید از هیچ تهدیدی نهراسیم و با ایمان کامل به حقانیت نظر و مقصود خود با تاییدات خداوند قادر متعال و با استعانت از ارواح مقدس اولیای اسلام جوانمردانه بکوشیم، عاقلانه فکر کنیم و جانبازانه فداکار باشیم. دولت خود را خدمتگزار مردم معرفی و مردم را پشتیبان خود بداند. مردم از دولت تقویت کنند. جراید ملی دولت را کمک نمایند. اقلیت، اکثریت، احزاب سیاسی، جمعیت‌ها، مجامع سیاسی، روحانیون متجددین، متقدمین، تندها، کندها، ملایم‌ها، چپ‌ها، راست‌ها، میانه‌ها همه و همه مانند نفس واحد و فکر واحد یک نقشه و هدف را که نفع کشور در آن است تعقیب و آن‌قدر در اجرای این منظور مقدس سعی نماییم تا به خواست خداوند به پیروزی قطعی برسیم. حرف ما حق است و خدا با ما است و اگر ما خود متحد و متفق باشیم موفقیت ما حتمی است.

امروز باید در قصر سلطنت و کاخ سفید و کلبه محقر دهقان و کارگر، در دستگاه‌های عریض و طویل دولت، در مجالس علنی و خصوصی مجلس شورای ملی و سنا، در کمیسیون‌ها، در شعبه‌ها و کریدورها، در محافل خصوصی و رسمی و نیمه‌رسمی، در گوشه‌ سالن‌های پرجمعیت مهمانی‌ها و پذیرایی‌ها، در صحبت‌های دوبه‌دو مامورین دولت با نمایندگان خارجه، در کلبه دهقانین و کارگران، در مزارع و دهات، در بین مدارس و دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها، در میان معلمین و محصلین و محصلات، در مجامع روحانی و مذهبی و مساجد و تکایا و اجتماعات عمومی، در جراید و مطبوعات و انتشارات دیگر در سفارتخانه‌ها و ماموریت‌های ما در خارجه فقط و فقط یک حرف زده شود و یک چیز خواسته گردد و آن ملی شدن نفت در سراسر کشور باشد همه مانند یک فرد واحد یک دل و یک زبان داشته باشیم. از تشتت، اختلاف، تضاد عقاید، ابراز احساسات شخصی مخالف ولو موقتا هم باشد بپرهیزیم.

گله‌ها، رنجش‌ها، ترک اولی‌ها، انتقادات شخصی و ایرادهای معمولی توقعات و انتظارات خصوصی را اهمیتی ندهیم و از آن‌ها غمض عین کنیم و تعهد اخلاقی و وجدانی بنماییم که با هم روحا و جمعا، ظاهرا و باطنا، اسما و معنا متحد و برای پیشرفت مقصود مقدس کوشا و ساعی و متین و بردبار و پرحوصله و مآل‌اندیش باشیم. جراید ملی هم نسبت به مسائل کوچک اغماض و چشم‌پوشی نموده با متانت و عفت قلم مردم را هدایت و راهنمایی و دعوت به آرامش و سکون و اتحاد و اتفاق برای مواجهه با پیش‌آمدهای ممکن‌التصور بفرمایند و با دقت و موشکافی و دلسوزی کامل مطالب را حلاجی و تشریح و راه‌حل‌های عملی و سهل‌الحصول را پیشنهاد نمایند و بار دیگر واضحا و صریحا به دنیا نشان بدهیم که ایرانی در مقابل مصالح عالیه کشور خود متحد و متفق است و هیچ تهدید و پیش‌آمدی را اهمیتی نمی‌دهد و برای ابقای وظیفه ملی خود از هیچ اقدام لازمی باک ندارد تا ان‌شاءالله با تاییدات خداوند بزرگ و وحدت کلمه و اتفاق عموم طبقات و عناصر کشور موضوع ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور که مسلما کلید قسمت عمده اصلاحات این مملکت می‌باشد به بهترین صورتی مطابق منافع و مصالح عالیه کشور به حسن خاتمه مودی گردد. حسنت به انفاق ملاحت جهان گرفت/ آری به اتفاق جهان می‌توان گرفت.

امیدوارم در این جلسه اخیر سال ۱۳۲۹ نصایح آقای کاظمی در باب وحدت و همدلی و هم‌داستانی در تمام طبقات ملت ما موثر واقع بشود. آتش تفرقه و ستیزگی که گویا به دست خارجی‌ها در بین طبقات ملت ایران مشتعل گشته خاموش شود. اکثریت عظیم ایران مسلمان است و مسلمانان با هم برادرند و باید هرگونه خصومت و دشمنی در برابر حقیقت اسلام از بین برود. در موضوع منافع مشترک ملی البته اقلیت‌های ایرانی سهیم و شریک‌اند. اما در باب نفت همان‌طور که در جلسه گذشته هم عرض کردم چون یک امر ملی و مربوط به منافع اساسی کشور ما است بنده رای موافق به مطلب ملی کردن خواهم داد و به حکم وظیفه موافقت خواهم کرد. رای دادن به ملی شدن صناعت منابع ملی وظیفه هر ایرانی است.

در ضمن باید دوباره عرض کنم که آمدن این مطلب از مجلس به سنا مطابق آئین‌نامه و جریان صحیح قانون‌گذاری نبوده است. هنوز هم در گزارش کمیسیون از تصمیم مجلس و تایید آن بحث می‌شود و تشریفات جریان قانون‌گذاری بین مجلسین به‌خوبی انجام نیافته است. امیدوارم بعد از این قسمت‌های عنی تشریفات قانونی رعایت شود.

اخذ رای

چون دیگر نظری نبود در این وقت به تصمیم کمیسیون‌های مشترک یک و سه راجع به ملی شدن نفت رای گرفته شد و به اتفاق آرا تصویب گردید.

اینک متن مزبور:

مجلس سنا تصمیم مورخ ۱۷ اسفندماه ۱۳۲۹ کمیسیون مخصوص نفت مجلس شورای ملی را که در جلسه پنجشنبه ۲۴ اسفندماه مورد تایید همان مجلس واقع شده تایید می‌نماید.