ایرنا/ کمیسیون اروپا امروز (چهارشنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۳) از نقشه‌راه جدید دفاعی اتحادیه اروپا موسوم به «سند سفید دفاع اروپا» و طرح «تسلیح مجدد اروپا» رونمایی کرد که با هدف تقویت توان دفاعی این اتحادیه در سایه شکاف عمیق فراآتلانتیک و افزایش نگرانی‌ها از کاهش حمایت‌های دفاعی آمریکا از اروپا تنظیم شده است.

اورسولا فون درلاین رئیس کمیسیون اروپا، امروز (چهارشنبه) در جریان رونمایی از این طرح در بروکسل با بیان اینکه «دوره سود بردن از صلح به پایان رسیده»، تصریح کرد که اروپا دیگر نمی‌تواند به ساختار امنیتی سابق خود اتکا کند و باید به طور جدی در حوزه دفاعی سرمایه‌گذاری کند. وی در جمع خبرنگاران گفت: «امنیت اروپا دیگر تضمین‌شده نیست و ما باید با پذیرش مسئولیت بیشتر، توان دفاعی خود را تقویت کنیم. اتحادیه اروپا در موقعیتی قرار گرفته که باید گام‌های جدی‌تری برای دفاع از خود بردارد.»
فون درلاین با تأکید بر اینکه اروپا اکنون آماده است تا توان نظامی و دفاعی خود را گسترش دهد، افزود: «طرح جدید دفاعی اروپا به دنبال آن است که ضمن تقویت ظرفیت‌های دفاعی و نظامی اتحادیه، شکاف‌های موجود را برطرف کند. ما باید به سرعت سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام دهیم و بازار دفاعی یکپارچه در سراسر اتحادیه ایجاد کنیم.» وی ادامه داد: «ما باید بتوانیم در حوزه نوآوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و فناوری‌های کوانتومی گام برداریم تا آمادگی دفاعی اروپا تا سال ۲۰۳۰ به سطح مطلوب برسد.»
تحلیلگران معتقدند که رونمایی از این سند سفید دفاعی، به دلیل تشدید شکاف فراآتلانتیک میان اروپا و ایالات متحده و نگرانی کشورهای اروپایی از کاهش تعهدات نظامی آمریکا در قبال قاره سبز است. دونالد ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید از ژانویه گذشته، به‌طور مکرر اعلام کرده که اروپا باید مسئولیت بیشتری در قبال تأمین هزینه‌های دفاعی خود بپذیرد و واشنگتن دیگر حاضر نیست بار مالی سنگین ناتو را به تنهایی بر دوش بکشد.
همچنین تصمیم اخیر دولت ترامپ برای تعلیق کمک‌های نظامی به اوکراین، کشورهای اروپایی را نسبت به آینده امنیت این قاره به‌شدت نگران ساخته است. دولت آمریکا ماه گذشته اعلام کرد که کمک‌های نظامی و ارسال تسلیحات به اوکراین را متوقف کرده است و فشارها را برای دستیابی به توافق با روسیه افزایش داده است. این موضوع زنگ خطر را در پایتخت‌های اروپایی به صدا درآورده و بروکسل را واداشته تا برای تقویت هرچه سریع‌تر توان دفاعی خود اقدام کند.

جزئیات سند دفاعی اروپا
سند سفید دفاع اروپا که با عنوان «آمادگی ۲۰۳۰» نیز شناخته می‌شود، با هدف تقویت توان دفاعی اتحادیه اروپا تدوین شده است. این سند چند محور اصلی دارد که شامل رفع شکاف‌ها و ضعف‌های دفاعی، سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه نظامی، حمایت از صنعت دفاعی اروپا و ساده‌سازی قوانین برای ایجاد یک بازار یکپارچه اروپایی در حوزه تجهیزات دفاعی است.
همچنین در این سند به ایجاد سازوکار مالی جدیدی به نام «امنیت برای اروپا» (SAFE) اشاره شده است که براساس آن، کمیسیون اروپا مبلغ ۱۵۰ میلیارد یورو از بازارهای مالی تأمین و در قالب وام در اختیار کشورهای عضو قرار خواهد داد. این مبلغ قرار است صرف خریدهای مشترک تسلیحاتی از صنایع دفاعی اروپایی شود تا ضمن تقویت صنایع دفاعی داخلی اروپا، وابستگی به خارج به حداقل برسد.
کمیسیون اروپا همچنین از کشورهای عضو درخواست کرده تا از فرصت‌های ایجادشده در چارچوب انعطاف‌پذیری بودجه‌ای برای افزایش هزینه‌های دفاعی در سطح ملی استفاده کنند. براساس این طرح، کشورهای اروپایی می‌توانند به صورت موقت تا سقف ۱.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود، بودجه نظامی‌شان را افزایش دهند.
کمیسیون اروپا اعلام کرده است که در قالب این طرح، اوکراین و کشورهای عضو انجمن تجارت آزاد اروپا (EFTA) نیز امکان خواهند داشت تا در طرح‌های خرید مشترک تجهیزات دفاعی مشارکت کنند. این اقدام به معنای تلاش اروپا برای عمیق‌تر کردن همکاری‌های نظامی با اوکراین در بحبوحه تنش‌ها با روسیه است.
در کنار این اقدامات، بانک سرمایه‌گذاری اروپا نیز مأموریت یافته تا سرمایه‌گذاری در حوزه دفاعی و امنیتی را افزایش دهد و بخش خصوصی را برای مشارکت در پروژه‌های دفاعی تشویق کند.
اهداف اروپا از اجرای سند دفاعی جدید
رونمایی از «نقشه‌راه دفاعی اروپا – آمادگی ۲۰۳۰» و طرح «تسلیح مجدد اروپا» نقطه عطفی در مسیر بازتعریف امنیت قاره سبز محسوب می‌شود. اتحادیه اروپا که در دهه‌های گذشته عمدتاً بر چتر امنیتی آمریکا تکیه داشت، اکنون با چالش‌های جدیدی مواجه شده که نیاز به یک تغییر بنیادین در راهبرد دفاعی آن را اجتناب‌ناپذیر کرده است.
سه عامل اصلی این تغییر رویکرد را تسریع کرده‌اند؛ نخست، شکاف فزاینده در روابط فراآتلانتیک و تضعیف تعهدات واشنگتن به امنیت اروپا، به‌ویژه پس از بازگشت دونالد ترامپ به قدرت که بار دیگر حمایت بی‌قید و شرط از ناتو را زیر سؤال برده است. دوم، پیامدهای جنگ اوکراین که آسیب‌پذیری نظامی اروپا را به‌وضوح آشکار کرد و وابستگی این قاره به تسلیحات و فناوری‌های دفاعی آمریکا را برجسته ساخت. سوم، رقابت ژئوپلیتیک گسترده‌تر که اروپا را وادار کرده تا برای حفظ موقعیت خود در نظم بین‌المللی، در حوزه امنیتی و نظامی استقلال بیشتری کسب کند.
مفاد این برنامه نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا قصد دارد علاوه بر افزایش سرمایه‌گذاری در بخش دفاع، وابستگی به صنایع نظامی آمریکا را کاهش دهد و یک اکوسیستم تسلیحاتی مشترک در درون اروپا ایجاد کند. صندوق‌های مالی، تسهیلات اعتباری و تغییر قوانین برای تقویت تولیدات بومی، از جمله مهم‌ترین ابزارهایی هستند که برای اجرای این طرح پیش‌بینی شده‌اند. علاوه بر آن، تأکید بر شتاب‌بخشی به توسعه فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و سیستم‌های خودمختار نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا درصدد است نه‌تنها از نظر کمی، بلکه از لحاظ کیفی نیز قدرت نظامی خود را ارتقا دهد.
با این حال، چالش‌های متعددی در مسیر اجرای این نقشه‌راه وجود دارد. اول، اختلاف‌نظر میان کشورهای عضو درباره میزان سرمایه‌گذاری در بخش دفاع و نحوه تأمین مالی این پروژه‌ها؛ برخی کشورها از جمله آلمان و فرانسه به دنبال تقویت صنایع داخلی خود هستند، در حالی که برخی دیگر مانند کشورهای شرق اروپا همچنان به تجهیزات آمریکایی وابسته‌اند. دوم، روند بروکراتیک کند و پیچیده اتحادیه اروپا که می‌تواند اجرای این طرح را با تأخیر مواجه کند. سوم، واکنش ایالات متحده که احتمالاً از تلاش‌های اروپا برای استقلال دفاعی استقبال نخواهد کرد، زیرا این امر به معنای کاهش نفوذ واشنگتن در ساختار امنیتی غرب خواهد بود.
در مجموع، اگرچه اجرای این طرح هنوز در مراحل اولیه است، اما اروپا پس از دهه‌ها تکیه بر حمایت آمریکا، اکنون تلاش دارد تا مسیر جدیدی را در پیش بگیرد. اما اختلافات داخلی میان کشورهای اروپایی بر سر میزان سرمایه‌گذاری و نحوه تأمین مالی، روند کند و بروکراتیک تصمیم‌گیری در اتحادیه اروپا، و همچنین وابستگی برخی کشورهای عضو به تسلیحات آمریکایی، از جمله موانعی هستند که می‌توانند این طرح را از مسیر خود منحرف کنند. در چنین شرایطی، این سؤال مطرح است که آیا اتحادیه اروپا واقعاً قادر خواهد بود این نقشه‌راه را از مرحله شعار به عمل برساند، یا اینکه این طرح نیز همچون برخی ابتکارات دفاعی گذشته، در حد اسناد رسمی باقی خواهد ماند؟