فارس/ شهر زیرزمینی دژمنده، از توابع روستای خوئینی شهرستان ایجرود به گفته باستان‌شناسان یکی از بزرگ‌ترین ساخته‌های دست انسان در زیر زمین است که عمق تقریبی آن ۴۰ متر و وسعت آن نیز تقریباً ۴۰۰۰ مترمربع است.

شهرستان ایجرود در جنوب غربی استان زنجان جای گرفته است، این شهرستان از شمال به شهرستان‌های زنجان و ماه‌نشان، از شرق به ابهر، از جنوب به خدابنده و از غرب به استان کردستان محدود می‌شود.

ایجرود سرزمینی است که اقلیم آن به واسطهٔ ارتفاعات متغیر، جلوه‌های متفاوتی از طبیعت را به نمایش می‌گذارد. در ارتفاعات، آب‌وهوای سرد و کوهستانی حاکم است، درحالی‌که در دشت‌ها و نواحی پایین‌دست، تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های نسبتاً معتدل را می‌توان تجربه کرد. دو رودخانهٔ مهم قزل‌اوزن و خویین در این منطقه جاری هستند که با شاخه‌های متعدد خود، زندگی را به دشت‌ها و روستاهای اطراف هدیه می‌دهند.

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، شهرستان ایجرود از دو بخش مرکزی و حلب تشکیل شده است. زرین‌آباد، مرکز این شهرستان، در کنار شهر حلب، دو نقطهٔ شهری آن را تشکیل می‌دهند. همچنین چهار دهستان به نام‌های ایجرود بالا، گلابر، سعیدآباد و ایجرود پایین، روستاهای سرسبز و آباد این منطقه را در بر می‌گیرند.

این سرزمین ریشه‌هایی کهن در دل تاریخ دارد. شواهد به‌دست‌آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که یکجانشینی در این منطقه به اواخر هزارهٔ چهارم و اوایل هزارهٔ پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد. این پیشینهٔ غنی، ایجرود را به یکی از مناطق باارزش تاریخی استان زنجان تبدیل کرده است، جایی که گذشتهٔ باشکوه آن در دل زمین و فرهنگ مردمانش همچنان زنده است.
 
دژمنده، تونلی زیرزمینی با معماری حیرت‌انگیز
شهر زیرزمینی دژمنده، به گفته باستان‌شناسان یکی از بزرگ‌ترین ساخته‌های دست انسان در زیر زمین است، عمق تقریبی آن ۴۰ متر و وسعت آن نیز تقریباً ۴۰۰۰ مترمربع است.

دژمنده، تونلی زیرزمینی با معماری حیرت‌انگیز، یکی از دستکندهای بی‌نظیر ایران به شمار می‌رود که حکایتگر روزگاری دور و سرگذشت مردمانی سخت‌کوش است.

این سازه که با دالان‌های تو‌در‌تو و اتاق‌هایی کوچک و بزرگ شکل‌گرفته، زمانی مأمن و پناهگاهی برای ساکنان خوئین بوده است.
در میان این دالان‌های پیچیده، حتی مکان‌هایی برای نگهداری دام و طیور تعبیه شده است که نشانی روشن از وسعت کاربرد و اهمیت آن در زندگی روزمره مردمان گذشته دارد.دژمنده با دقتی استادانه در دل صخره‌ها تراشیده شده است. اتاق‌های آن، طاقچه‌هایی برای جای‌دادن پیه‌سوزها دارند و سقف دالان‌هایش با منافذی سنگی، امکان تهویه هوا را فراهم می‌ساخته است. در کف برخی از راهروها، انبارهای ذخیره آذوقه‌ای به عمق دو متر تعبیه شده که نشان از برنامه‌ریزی و تدبیر سازندگانش دارد.
در انتهای دالانی شرقی -غربی، دری سنگی با ارتفاع ۱۰۵ و عرض ۹۷ سانتی‌متر هنوز هم بر پاشنهٔ خود استوار است و می‌چرخد، گویی زمان در اینجا متوقف شده است.دیوارچینی‌های داخلی با لاشه‌سنگ و ملات گل ساخته شده‌اند و در بخش‌هایی، فضای دالان‌ها چنان تنگ می‌شود که تنها به‌صورت سینه‌خیز می‌توان از آن عبور کرد.

باوجود بازسازی و مرمت در سال‌های اخیر، هنوز هم احتمال وجود درهای مخفی و مسیرهای ناشناخته در دژمنده وجود دارد، گویی که این تونل زیرزمینی، همچنان پرده‌ای از اسرار گذشته را در خود پنهان کرده است.
اگرچه تعیین تاریخ دقیق این سازه دشوار است، اما سفال‌های یافت‌شده در اطراف آن نشان می‌دهند که این مکان در دوران میانی و متأخر اسلامی، از جمله دوره‌های سلجوقی و قاجاریه، مورداستفاده بوده است.دژمنده، تونلی زیرزمینی با معماری حیرت‌انگیز، یکی از دستکندهای بی‌نظیر ایران به شمار می‌رود که حکایتگر روزگاری دور و سرگذشت مردمانی سخت‌کوش است.
دیوارچینی‌های داخلی با لاشه‌سنگ و ملات گل ساخته شده‌اند و در بخش‌هایی، فضای دالان‌ها چنان تنگ می‌شود که تنها به‌صورت سینه‌خیز می‌توان از آن عبور کرد.باوجود بازسازی و مرمت در سال‌های اخیر، هنوز هم احتمال وجود درهای مخفی و مسیرهای ناشناخته در دژمنده وجود دارد، گویی که این تونل زیرزمینی، همچنان پرده‌ای از اسرار گذشته را در خود پنهان کرده است.

اگرچه تعیین تاریخ دقیق این سازه دشوار است، اما سفال‌های یافت‌شده در اطراف آن نشان می‌دهند که این مکان در دوران میانی و متأخر اسلامی، از جمله دوره‌های سلجوقی و قاجاریه، مورداستفاده بوده است.

این شاهکار دستکند که با شماره ۳۱۴۹۸ در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، همچنان یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های باستانی استان زنجان محسوب می‌شود؛ یادگاری ماندگار از نبوغ و پشتکار مردمان دیروز که امروز نیز تحسین همگان را برمی‌انگیزد.
 
مسجد جامع گلابر، نگینی هزارساله در دل تاریخ
مسجد جامع روستای گلابر از توابع شهرستان ایجرود، نیز اثری با قدمتی هزار‌ساله که یادگاری از دوران باشکوه معماری اسلامی است. این مسجد که از دوره سلجوقیان برجای‌مانده، گنجینه‌ای از هنر و معنویت را در دل خود جای‌داده است.آ

نچه این مسجد را از دیگر بناهای تاریخی استان زنجان متمایز می‌کند، محراب سنگی نفیس آن است؛ شاهکاری بی‌نظیر که تماماً از سنگ سفید تراشیده شده و با نقوش اسلیمی چشم‌نوازی زینت یافته است. در میان این تزیینات، اسماء متبرک الهی، نام ائمه اطهار و کلمه «فاطمه» به‌گونه‌ای هنرمندانه حکاکی شده‌اند که گویی روحی از نور و ایمان در سنگ دمیده شده است.

اما شکوه این بنا تنها به محراب آن محدود نمی‌شود. کتیبه‌های سنگی ارزشمند مسجد، با خطوطی دلنشین و نقوشی هنرمندانه، روایتگر تاریخ پرفرازونشیب سلجوقیان هستند و همچون برگ‌های زرین یک کتاب تاریخی، گوشه‌ای از تمدن و فرهنگ آن دوران را بازگو می‌کنند.

دریاچه سد گلابر، منطقه گردشگری گلابر، میل خوئین، چهل‌پله از دیگر مناطق گردشگری شهرستان ایجرود است.