ایرنا/ در هیاهوی زندگی پراضطراب امروز، شب قدر فرصتی است برای آرام کردن دل‌های بی‌قرار و شفای زخم‌های پنهان روح. شبی که دعا، مرهم جان می‌شود و آرامش، مهمان قلب‌ها.

در دنیایی که اضطراب، استرس و فشارهای روحی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره انسان معاصر تبدیل شده، شب قدر فرصتی طلایی است؛ شبی که روح را از سیاهی‌ها می‌زداید، قلب را شست‌وشو می‌دهد و ذهن را آرام می‌کند. برای بسیاری از مؤمنان، این شب نه‌فقط شبی از مناسک و آیین‌ها، بلکه فرصتی برای بازسازی روانی و احیای روحی است. اما این آرامش و اثرات روحی چگونه رخ می‌دهد؟ آیا علم روان‌شناسی و پزشکی هم این تأثیر را تأیید می‌کند؟ در این گزارش به این موضوع می‌پردازیم.

راز آرامش شب قدر در چیست؟
شب قدر، شبی است که بنا بر آموزه‌های اسلامی، "سلامٌ هی حتّی مطلع الفجر" بر آن سایه افکنده است؛ شبی سراسر صلح و آرامش. خداوند در این شب درهای آسمان را گشوده، فرصت بخشش و تغییر را برای بندگان فراهم کرده و آن‌ها را به بازگشت به فطرت الهی خود دعوت می‌کند. اما تأثیر شب قدر فقط به حوزه معنوی محدود نمی‌شود. بسیاری از افرادی که در این شب به دعا، نیایش، مناجات و استغفار می‌پردازند، کاهش محسوس اضطراب، استرس و تنش‌های درونی را گزارش می‌کنند

کاهش استرس و اضطراب
مطالعات متعددی در روان‌شناسی و پزشکی وجود دارد که نشان می‌دهد دعا، نیایش و مراقبه معنوی تأثیر مثبت و مستقیمی بر کاهش اضطراب و استرس دارد. در شب قدر، افزایش ارتباط با خداوند و باور به قدرت و رحمت او، احساس کنترل و امنیت وجودی را به انسان بازمی‌گرداند؛ چیزی که در روان‌شناسی از آن با عنوان احساس کنترل بر شرایط استرس‌زا یاد می‌شود.

ایجاد آرامش درونی و بهبود عملکرد مغز
نیایش و دعا موجب فعال‌سازی بخش‌هایی از مغز می‌شود که مرتبط با احساسات مثبت، آرامش، همدلی و شفقت هستند. به‌ویژه، کاهش فعالیت در آمیگدالا (مرکز اضطراب مغز) و افزایش فعالیت قشر پیش‌پیشانی (مربوط به کنترل هیجانات و تصمیم‌گیری آگاهانه) ثبت شده است.

شب قدر؛ شب ارتباط عمیق با خود و خداوند
در شب قدر، افراد به تفکر در اعمال گذشته و آینده خود می‌پردازند. این فرایند، مشابه تکنیک‌های مدرن خودآگاهی (Mindfulness) و درون‌نگری روان‌شناختی است که به بازنگری اهداف زندگی و بازتنظیم مسیرهای شخصی کمک می‌کند. چنین تمرکزی می‌تواند موجب کاهش افسردگی و افزایش امید به آینده شود

شواهد علمی درباره تأثیر دعا و نیایش بر سلامت روان
در تحقیقات علمی، تأثیرات دعا و نیایش بر سلامت روان به خوبی بررسی شده است. چند مورد برجسته از این تحقیقات:
مطالعه دانشگاه هاروارد (Harvard Medical School)
دکتر هربرت هنسون ، مؤسس موسسه پزشکی ذهن-بدن، نشان داده که پاسخ آرام‌سازی (Relaxation Response) از طریق دعا و مراقبه باعث کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب و کاهش سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌شود.
پژوهش در مجله پزشکی رفتاری و روان‌پزشکی سلامت( Journal of Behavioral Medicine)
بر اساس این تحقیق، افرادی که به‌طور منظم دعا و نیایش می‌کنند، سطوح پایین‌تری از اضطراب و افسردگی و سطوح بالاتری از رضایت از زندگی و احساس امیدواری دارند.
مطالعه دکتر هارولد جی. کونیگ در دانشگاه دوک
دکتر کونیگ، یکی از پیشگامان پژوهش در حوزه دین و سلامت روان، در تحقیقات خود نشان داده که افرادی با ایمان قوی و فعالیت‌های معنوی مانند دعا و نیایش، ۴۰٪ کمتر در معرض ابتلا به افسردگی و اضطراب هستند.
مطالعه در مجله روانشناسی دین و معنویت( Psychology of Religion and Spirituality)
این مطالعه تأکید می‌کند که دعا کردن احساس تنهایی را کاهش داده و حس تعلق به یک قدرت بزرگ‌تر را افزایش می‌دهد؛ چیزی که در شب قدر به اوج خود می‌رسد.

چرا شب قدر بهترین فرصت برای آرامش روان است؟
۱-فضای معنوی و جمعی: شرکت در مراسم دعا و شب‌زنده‌داری در شب قدر، ایجاد همبستگی اجتماعی کرده و به حس تعلق و حمایت اجتماعی می‌افزاید که خود عاملی مهم در کاهش اضطراب است.
۲-توبه و بخشایش: باور به اینکه گناهان بخشوده می‌شود، احساس گناه و شرمساری را کم کرده و روان را سبک و رها می‌کند.
۳-تجربه حضور در لحظه: دعا و ذکرهای شب قدر، باعث می‌شود فرد کاملاً در لحظه اکنون باشد، که در علم روان‌شناسی کاهش‌دهنده اضطراب آینده‌نگر و افسوس گذشته‌نگر است.
۴-امید به آینده: در شب قدر، اعتقاد به تقدیر مثبت و سرنوشت خوب به افراد امید می‌دهد، که این امیدواری، نقش کلیدی در پیشگیری از اضطراب و افسردگی دارد.

شب قدر، با همه عظمت معنوی‌اش، به لحاظ روان‌شناختی شبی است برای آرامش ذهن، شفا دادن به زخم‌های روح و کاهش استرس. دعا و نیایش در این شب، هم روح را پاک می‌کند و هم روان را بازسازی و التیام می‌بخشد. علم امروز نیز تأیید می‌کند که شب‌های دعا و مناجات، نظیر شب قدر، یک درمان معنوی-روانی کامل هستند.