عصر ایران/متن پیش رو در عصر ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

  مهرداد خدیر| بی تردید مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رخداد در سال 1403 خورشیدی سقوط بال‌گرد حامل حجت الاسلام سید ابراهیم رییسی هشتمین رییس جمهوری ایران در شمال غربی کشور در روز 30 اردیبهشت این سال بود که فضای سیاسی و اجتماعی را تغییر داد.

هر چند رییس جمهوری در ایران از اختیارات گسترده برخوردار نیست و مجلس بررسی پیش نویس قانون اساسی در سال 1358 اختیارات مهم رییسان جمهوری در نظام های دیگر جمهوری مانند فرماندهی کل قوا یا عفو محکومان یا عزل و نصب فرمانده پلیس را به رهبری منتقل کرد اما همچنان به عنوان رییسِ "جمهوری اسلامی ایران" شناخته می شود و در اجلاس سران سازمان ملل به عنوان "رییس" شرکت می کند و در قانون اساسی هم آمده "عالی‌ترین مقام رسمی کشور" البته پس از مقام رهبری کما این که از رییسان جمهور‌ی دیگر کشورها نیز رییس جمهوری ایران به عنوان همتای آنان استقبال می‌کند و استوارنامه سفیران در تهران تسلیم او می شود و رییس دولت هم هست نه آن که مانند نخست وزیر باشد.

جدای این در قانون اساسی ایران با عزل و مرگ یک رییس جمهوری مانند آمریکا معاون او تا پایان دوره بر جای او نمی‌نشیند بلکه باید انتخبات مجدد برگزار شود و این اتفاق در سال 1360 دو مرتبه رخ داد و بعد از عزل اولین رییس جمهوری و ترور دومین رییس جمهوری باز انتخابات برگزار شد.
 

 سقوط بال‌گرد ابراهیم ریسی به عنوان هشتمین رییس جمهوری در بعد از ظهر 30 اردیبهشت 1403 در کانون خبرهای جهان قرار گرفت و همه منتظر سرنوشت آن بودند و این که آیا مانند سقوط بال‌گرد دو رییس جمهوری دیگر (‌بنی‌صدر و احمدی‌نژاد) خواهد بود و جان سالم به در می برد یا نه  و اگرچه یک خبرگزاری اصول‌گرا مدعی شد آقای رییسی سوار بر خودرو به تبریز بازگشته اما زود مشخص شد به دروغ چنین خبری ساخته شده تا به گمان خود این گونه بر اوضاع مسلط شوند.

عملیات جست‌و‌جو آغاز شد وهر چه زمان گذشت احتمال نجات سرنشینان هلی‌کوپتر که به جز آقای رییسی شامل وزیر خارجه (حسین امیرعبداللهیان) و امام جمعه تبریز و استاندار آذربایجان شرقی و طبعا سرمحافظ رییس جمهوری و کادر پرواز هم می شد کمتر می‌شد و در این فضا معاون اجرایی رییس جمهوری دو سه بار در صفحه تلویزیون ظاهر شد و خبرهای امیدوار کننده داد و از تماس‌هایی که با امام جمعه تبریز برقرار شده منتها با تلفن همراه خلبان و این که موبایل او دست مرحوم امام جمعه چه می کرده مشخص نشد.

فضا ملتهب بود که خبری از دیدار رهبری با جمعی در حسینیه امام خمینی در عصر گاه منشر شد که مردم را به آرامش توصیه می‌کردند. چون کمتر سابقه داشته ملاقات ها و سخنرانی‌ها به جز در روزهای ماه رمضان عصر گاهی باشد کم کم این حدس قوت گرفت که احتمال زنده بودن سرنشینان بال‌گرد منتفی است و تنها به دنبال یافتن پیکرها هستند و خبر سهمگین ساعت 7 صبح واپسین روز اردیبهشت رسما اعلام شد.

 تعبیر رهبری (درگذشت شهادت گونه) به معنی آن بود که فرضیه عملیات تروریستی منتفی است چون اتفاق در نزدیکی مرز ایران و جمهور ی آذربایجان رخ داده بود و دو کشور همسایه پیش تر روابط پرتنشی را پشت سر گذاشته بودند و مهم تر از آن باکو روابط نزدیکی با اسراییل دارد و اولنی فرضیه که به ذهن هر که خطور می کرد این بود که واکنش اسراییل به عنلیات وعده صادق در 25 فروردین باشد که ایران به تلافی ترور فرماندهان ارشد سپاه در دمشق موشک گسیل داشته بود اما تعبیر رهبری به معنی منتفی بودن این فرضیه تلقی شد و بعد تر نیز عنوان "شهید خدمت" را به کار گرفتند و ستاد کل نیروهای مسلح هم در اطلاعیه‌های خود تروریستی بودن حادثه را مردود دانست.

اگرچه سایه جنگ دور شد اما نیاز به انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری بود در حالی که از انتخابات مجلس دوازدهم استقبال درخوری صورت نپذیرفته و حاکمیت باید تصمیم می‌گرفت شیوه انتخاب آقای رییسی تکرار شود یا انتخاباتی با حداقل رقابت برگزار شود. در مدل 1400 هر که را که احتمال رأی‌آوری داشت پیشاپیش رد کردند حتی علی لاریجانی با سابقه 12 سال ریاست مجلس شورای اسلامی و ریاست قوه مقننه در سه دوره و اسحاق جهانگیری معاون اول وقت رییس جمهوری را. چه رسد به محمود احمدی‌نژاد رییس جمهوری پیشین یا مصطفی تاج زاده اصلاح‌طلب منتقد را. همه حذف شدند تا مانعی بر سر انتخاب آقای رییسی نباشد اما این مدل در 1403 دو پیامد منفی داشت. یکی کاهش بیشتر مشارکت و دیگری تقلیل سرمایه اجتماعی با توجه به احتمال بازگشت ترامپ در 4 ماه بعد ضمن این که اصول‌گرایان چهره ای نداشتند که بر سر او توافق کنند.

از دوران سه ساله ابراهیم رییسی به عنوان عصر خالص‌سازی یاد می‌شد و خروج او از صحنه این فصل را هم تمام کرد. درباره اتفاقات اردیبهشت این اشاره هم خالی از لطف نیست که  همان  روز 30 اردیبهشت 1403 در همایشی در تهران وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آن دولت که از نزدیک‌ترین کسان به او بود در همایشی خطاب به رسانه‌ها گفت: از روزنامۀ کیهان یاد بگیرید و تیترهای امیدوار‌کننده بزنید. این سخن را گفت و روانۀ جلسه هیأت وزیران شد. در همان جلسه باخبر شدند بال‌گرد حامل رییس جمهوری، وزیر خارجه، استاندار آذربایجان شرقی و امام جمعۀ تبریز در ورزقان سقوط کرده و جان خود را از دست داده‌اند.
 
مغموم ترین چهره بعد از حادثه همین آقای اسماعیلی بود و به همین خاطر وقتی اندک زمانی بعدتر برای ریاست جمهوری ثبت نام کرد و با چهره خندان تصویر شناسنامه خود را به خبرنگاران نشان داد اسباب تعجب بود و شگفتی بیشتر وقتی که اعضای دولت مرحوم رییسی در نامه‌ای به شورای نگهبان خواستار تأیید صلاحیت او شدند و البته این اتفاق نیفتاد.