علی موسوی از تحلیل‌گران عرصه رسانه طی یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد به نقد و بررسی سریال «معاویه» پرداخت.

در این یادداشت چنین آمده است:

«معاویه»؛ شکست در روایت، کیفیت و تأثیرگذاری

سریال معاویه که با تبلیغات گسترده پخش شد، در جریان‌سازی، ناموفق بود. بررسی آن در Shahid (پلتفرم استریمینگ MBC) نشان می‌دهد این سریال حتی در طبقه‌بندی «پربیننده‌ترین سریال‌های این ماه» (المسلسلات الأکثر مشاهدة هذا الشهر) نیز جای نگرفته است. از سوی دیگر، آمار بازدید نسخه زیرنویس فارسی آن در پربازدیدترین کانال منتشرکننده‌ این سریال، نشان‌دهنده‌ عدم موفقیت در جذب و نگه داشتن بینندگان و سقوط آزاد محبوبیت آن است؛ از ۱۷۱ هزار بازدیدِ قسمت اول تا ۸ هزار بازدیدِ قسمت هفدهم.

۱. تحریف تاریخ و ضعف در روایت

یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف این سریال، تحریف آشکار شخصیت‌ها و و حذف گزینشی حقایق تاریخی است که کاهش اعتبار آن نزد مخاطبان را درپی داشته است. سازندگان کوشیده‌اند تصویری مطلوب از معاویه ارائه دهند، اما در این مسیر، برخی از مهم‌ترین وقایع را نادیده گرفته یا به‌طور سطحی و تحریف‌شده نمایش داده‌اند. یک نمونه بارز این تحریف، پرداخت به مادر معاویه، «هند» است. در حالی که وی در تاریخ به‌واسطه نقشش در جنگ احد و دشمنی سرسختانه‌اش با اسلام، چهره ای بحث‌برانگیز دارد، اما سریال از این بخش‌های حساس به سادگی عبور کرده و او را در نهایت شخصیتی مثبت جلوه داده است.

۲. ضعف فنی و نمایشی

برخلاف برخی آثار تاریخی که با وجود ضعف‌های محتوایی، از نظر فنی در سطح قابل‌قبولی قرار دارند، معاویه حتی در این زمینه نیز ناموفق است. ضعف در کارگردانی، جلوه‌های بصری، طراحی صحنه و شخصیت‌پردازی، باعث شده است که سریال جذابیت لازم را نداشته باشد. به عنوان مثال؛ نبردها و صحنه‌های تاریخی به‌شدت تصنعی است. همچنین دیالوگ‌نویسی و شخصیت‌پردازی ضعیف موجب شده تا شخصیت‌های کلیدی همچون امام علی (علیه‌السلام)، تقلیل‌یافته و کوچک‌تر از اهمیت واقعی‌شان، نمایش داده شوند.

۳. عدم استقبال در کشورهای اسلامی

یکی از اهداف چنین پروژه‌هایی، ایجاد تأثیر رسانه‌ای و تغییر روایت‌های تاریخی در جوامع اسلامی است. اگرچه این سریال پس از انتشار چند قسمت ابتدایی، با انتقادات تاریخی و محتوایی گسترده‌ای، چه در جوامع اهل سنت و چه در میان شیعیان، مواجه شد و به‌عنوان یک روایت تحریف‌شده و مغرضانه از تاریخ تلقی گردید، اما در ادامه، با بی‌تفاوتی روبه‌رو شد و دیگر بحثی جدی در رسانه‌های معتبر، پیرامون آن شکل نگرفت.

عدم توجه رسانه‌های بزرگ و نداشتن بحث‌های داغ و ترندهای قابل‌توجه در شبکه‌های اجتماعی عربی و فارسی، نشانه‌ای از شکست پروژه در ایجاد موج رسانه‌ای است.

۴. استقبال محدود در ایران و نقش اپوزیسیون

در ایران، یکی از دلایل برجسته شدن مقطعی این سریال، جنجال‌های رسانه‌ای اپوزیسیون ایرانی بود. برخی رسانه‌های وابسته به جریان‌های ضد جمهوری اسلامی، این اثر را به‌عنوان یک «چالش فکری» مطرح و تلاش کردند که آن را به‌عنوان روایتی متفاوت از تاریخ اسلام در مقابل روایت رسمی جمهوری اسلامی ایران برجسته کنند.

این فضاسازی، در روزهای ابتدایی پخش سریال باعث افزایش کنجکاوی برخی مخاطبان شد، اما با آشکار شدن تحریف‌ها و ضعف‌های فنی، این موج فروکش کرد و همان‌طور که آمار بازدید نشان می‌دهد، سریال به‌سرعت از مرکز توجه خارج شد.

نتیجه‌گیری: یک پروژه شکست‌خورده

سریال معاویه در هر سه بُعد اصلی؛ روایت تاریخی، کیفیت فنی و تأثیرگذاری رسانه‌ای، شکستی آشکار را تجربه کرد.

مخاطبان، خیلی زود متوجه تحریف‌های تاریخی و ضعف‌های فنی شدند و سریال را کنار گذاشتند.

جوامع اسلامی به آن توجهی نکردند، و هیچ موج رسانه‌ای در دفاع یا نقد آن شکل نگرفت.

در ایران، اپوزیسیون سعی کرد این اثر را برجسته کند، اما با آشکار شدن ضعف‌های آن، این جنجال نیز فروکش کرد.

این سریال نه یک اثر هنری درخشان، نه یک روایت تاریخی معتبر، و نه یک پروژهٔ تأثیرگذار رسانه‌ای بود. بلکه تنها تلاشی ناموفق برای بازنویسی تاریخ به نفع معاویه بود؛ که در نهایت، با شکست مواجه شد.