ایرنا/ پلنگ، خرس و روباه در یک قاب؛ رازهای پنهان جنگل‌های کهگیلویه

در حالی که امیدها از تنوع زیستی در زاگرس کاهش یافته بود، اینک تصاویر مستند از حیات‌وحش کوه نیر (نور)در استان کهگیلویه و بویراحمد نشان می‌دهند که این اکوسیستم همچنان زنده است و ظرفیت احیا و حفاظت را دارد.

در خلوت کوه نور (نیر) در کهگیلویه و بویراحمد، دوربینی که در دل جنگل‌های انبوه کوه نیر نصب شده بود، حرکتی را ثبت کرد. سایه‌ای آرام اما مصمم از میان درختان گذشت.
  
لحظاتی بعد، تصویر واضح‌تر شد: یک پلنگ ایرانی، با حرکاتی نرم و مسلط، از مقابل دوربین عبور کرد. در جایی دیگر، خرس قهوه‌ای، با جثه‌ای سنگین و حرکاتی آرام، در مسیری دیگر ظاهر شد.

این صحنه‌هایی بود که سیدرضا فصیح‌فرد، فعال محیط زیست، سال‌ها برای ثبت آن‌ها تلاش کرده بود—و حالا این تلاش نتیجه داده است.

تصاویر مستندی که فصیح‌فرد و انجمن «دنانیر» در چند سال اخیر ثبت کرده‌اند، پرده از تنوع زیستی خارق‌العاده کوه نیر در کهگیلویه و بویراحمد برداشته است.

در یک ویدئوی یک‌دقیقه‌ای، بیش از ۱۰ گونه جانوری به تصویر کشیده شده‌اند؛ گونه‌هایی که برخی از آن‌ها به‌ندرت دیده می‌شوند و در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار دارند. پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، کفتار راه‌راه، گربه وحشی، شاه‌روباه، رودک معمولی، سمور سنگی، سنجاب ایرانی، تشی (چوله)، گراز و روباه، همگی در این محدوده ثبت شده‌اند

حیواناتی که وجودشان در کنار هم نشان از سلامت نسبی این اکوسیستم دارد.

اما این تصاویر، تنها مستنداتی از زیبایی‌های کوه نیر نیستند؛ بلکه هشداری نیز در خود دارند. این منطقه، با وجود برخورداری از چنین تنوع زیستی غنی، با تهدیدهای جدی مواجه است.

از بین رفتن زیستگاه به‌دلیل تخریب جنگل‌ها، شکار غیرقانونی و تغییرات اقلیمی از جمله عواملی هستند که بقای این گونه‌ها را به خطر انداخته‌اند.

در حالی که بسیاری از مناطق مشابه در ایران طی سال‌های اخیر شاهد کاهش شدید جمعیت حیات وحش بوده‌اند، ثبت این تصاویر نشان می‌دهد که کوه نیر هنوز یک زیست‌بوم پویا و زنده است

اما برای حفظ این وضعیت، نیازمند توجه فوری و حمایت جدی مسئولان و مردم محلی است.

در سال‌های اخیر، نهادهای زیست‌محیطی و فعالان حوزه محیط زیست بارها نسبت به کاهش جمعیت گونه‌های نادر در ایران هشدار داده‌اند.

پلنگ ایرانی، که در گذشته پراکندگی وسیعی در کوه‌های زاگرس داشت، اکنون تنها در مناطقی خاص و به‌صورت محدود مشاهده می‌شود.

شکار غیرقانونی و کمبود طعمه‌های طبیعی باعث شده‌اند که این گونه ارزشمند در معرض تهدید جدی قرار بگیرد. از سوی دیگر، خرس قهوه‌ای که در تصاویر ثبت‌شده از کوه نیر دیده می‌شود، در بخش‌های زیادی از کشور به‌دلیل تخریب زیستگاه‌هایش دیگر قابل مشاهده نیست.

حالا که این تصاویر مستند شده‌اند، سؤالی اساسی مطرح می‌شود: آیا این تنها یک ثبت تاریخی از حیات وحشی در حال زوال است، یا می‌توان از آن به‌عنوان نقطه شروعی برای یک برنامه حفاظتی جدی استفاده کرد؟ فعالان محیط زیست بر این باورند که بدون مداخله سریع، کوه نیر نیز ممکن است به سرنوشت سایر زیستگاه‌های تخریب‌شده دچار شود.

چرا این تصاویر مهم‌اند؟

اهمیت این تصاویر تنها در نمایش زیبایی‌های طبیعت خلاصه نمی‌شود، بلکه آن‌ها سندی از حیات جانوری منطقه‌ای هستند که سال‌ها در سایه بی‌توجهی مسئولان و نهادهای حفاظتی قرار داشته است. ثبت این گونه‌ها در یک محدوده جغرافیایی خاص، آن هم در شرایطی که بسیاری از زیستگاه‌های مشابه در کشور با کاهش تنوع زیستی روبه‌رو هستند، نشان می‌دهد که هنوز فرصت‌هایی برای احیای محیط زیست در این منطقه وجود دارد.

چالش‌ها و ضرورت‌های حفاظت

انتشار این تصاویر بار دیگر توجه‌ها را به این منطقه معطوف کرده و انتظار می‌رود سازمان‌های مسئول، از جمله سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی، اقدامات جدی‌تری برای حفاظت از کوه نیر انجام دهند.

در حال حاضر، نبود گشت‌های منظم محیط‌بانی، ضعف در اجرای قوانین ضدشکار، و فقدان برنامه‌های حفاظتی بلندمدت از جمله مشکلاتی هستند که بقای این گونه‌ها را تهدید می‌کنند.

آینده حیات وحش در کهگیلویه و بویراحمد

اگرچه کوه نیر هنوز حیات وحشی قابل توجه دارد، اما بدون سیاست‌گذاری‌های دقیق و اجرای برنامه‌های حفاظتی مؤثر، نمی‌توان آینده‌ای مطمئن برای آن متصور شد. آیا این تصاویر می‌توانند جرقه‌ای برای اقدام فوری باشند؟ آیا این منطقه در زمره مناطق حفاظت‌شده قرار خواهد گرفت؟ یا همچنان شاهد روند نابودی تدریجی این گنجینه طبیعی خواهیم بود؟

پاسخ این پرسش‌ها به اقداماتی بستگی دارد که در ماه‌ها و سال‌های آینده انجام خواهد شد؛ اقداماتی که اگر دیر شوند، ممکن است دیگر فرصتی برای جبران باقی نماند.