غذا‌های سنتی این شهر مانند تمام شهر‌های ایران زبانزد است و شیرینی‌ها در همدان معروف و خواستنی هستند، در همدان نیز مانند سایر شهر‌های ایران شیرینی‌هایی متفاوت و لذیذ تهیه می‌شوند که تعدادی از آنها در دسته سوغاتی‌های خیلی معروف و پرطرفدار قرار دارند.

اگرچه شما به‌راحتی با جست و جوی شیوه پخت در اینترنت می‌توانید شیرینی‌های این شهر را در منزل تهیه کنید، اما نکته جالب اینجاست که فقط در همدان می‌توانید طعم اصیل و واقعی این شیرینی‌ها را بچشید.

کماج

نان کماج در میان شیرینی‌های معروف همدان، شهرتی به وسعت تمام ایران دارد. نان کماج در هر شهری به‌گونه‌ای متناسب با فرهنگ و سنت همان شهر تهیه می‌شود. در همدان نیز نان کماج را به شیوه سنتی خود تهیه می‌کنند، این نان محبوب و شیرین به ثبت ملی رسیده است.

نان کماج همدان را از آب، تخم‌مرغ، آرد، خمیرمایه، روغن، شکر، نمک، کره، گردو، شیر، کنجد، پودر دارچین و در صورت تمایل کمی شکلات تهیه می‌کنند. نان کماج در هوای سرد پاییز و زمستان به همراه یک فنجان چای یا شیر گرم می‌تواند شیرین‌کننده لحظه‌های زندگی شما باشد. طعم این نان به‌شدت مطبوع است و اگر آن را در خانه تهیه کنید، تمام در و دیوار‌ها عطر نان کماج به خود می‌گیرند.

شیرینی انگشت ‌پیچ همدان

شیرینی انگشت‌پیچ با استفاده از ترکیب شکر، سفیده تخم‌مرغ، گلاب و آب تهیه می‌شود. این شیرینی قدمتی صد ساله دارد و بافت نرم، غلیظ و عسل مانند آن باعث شده که دور انگشتان پیچیده شود و به همین علت به شیرینی انگشت ‌پیچ معروف است.

نوع دیگری از انگشت‌‌پیچ در همدان موجود است که شباهتی به حلوا دارد و در تهیه آن از موادی مثل هل و قند، تخم‌مرغ، عرق بیدمشک و زاج سفید استفاده می‌شود. شیرینی انگشت‌پیچ  بسیار مفید و دارای خواص بالایی است و در ماه مبارک رمضان در وعده سحر به علت مقوی بودن از آن استفاده می‌کنند.

رنگ انگشت پیچ سفید و زعفرانی است و این شیرینی با توجه به قدمتی که دارد از پرطرفدارترین شیرینی‌های همدان محسوب می‌شود.

حلوا زرده

حلوا‌ها در میان مردم ایران ارج‌وقرب خاصی دارند،در همدان نیز شما با یک حلوای خوش‌رنگ، مقوی و اصیل روبه‌رو هستید که طعم آن مثال‌زدنی است و به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان مورد استفاده مردم همدان قرار می‌گیرد.

در این حلوا که بنام حلوا زرده همدان شهرت دارد از شکر، زرده تخم‌مرغ، نشاسته، گلاب، روغن و زعفران استفاده می‌کنند. در ظاهر، این حلوا همانند سایر حلوا‌هایی است که در دیگر شهر‌های کشور تهیه می‌شوند.

ولی توصیه ما این است، اگر به همدان سفر کردید به‌شرطی طعم این حلوا را در آنجا بچشید که تنها یک هنرمند همدانی آن را تهیه کرده باشد. تعجب نکنید؛ اما جالب است که بدانید این حلوا نیز مانند دیگر شیرینی‌های معروف همدان به ثبت ملی رسیده است. یک دسر بی‌نهایت خوش‌رنگ و لعاب، شیرین، سبک و البته مقوی که در پایان غذا، تکمیل‌کننده سفره پربرکت مردمان شهر همدان محسوب می‌شود.

نان شیرمال

همدانی‌ها نوعی شیرمال مخصوص به خود دارند که به‌نوعی، شیرینی مجلسی آن‌ها نیز به حساب می‌آید و برای پذیرایی از مهمانان خود، از آن استفاده می‌کنند، شیرمال همدانی از ترکیب آرد، شیر، پودر شکر، زرده تخم‌مرغ، روغن مایع، بیکینگ پودر و هل آماده می‌شود و معمولا اهالی همدان کنار شیر داغ آن را سرو می‌کنند.

نان شیرمال همدانی با وجود تشابه ساختاری با دیگر نان‌های شیرمال، طرفداران بسیاری دارد و به‌عنوان سوغاتی مخصوص و محبوب همدان به فروش می‌رسد.

باسلوق همدان

با توجه به اینکه باسلوق در شهرهای دیگر ایران نیز درست می‌شود اما در همدان جزو سوغاتی‌های معروف به حساب می‌آید که از نشاسته، شیره انگور، مغز گردو و بادام تهیه می‌شود. تهیه باسلوق در عید نوروز در همدان بسیار افزایش پیدا می‌کند زیرا مردم در سفره‌های خود از آن استفاده کرده و مسافرانی که به این شهر سفر می‌کنند این خوراکی خوشمزه را به عنوان سوغات برای دوستان و عزیزان خود تهیه می‌کنند.

عطر، طعم و شکل ظاهر باسلوق شهر همدان آن را از باسلوق شهرهای دیگر متمایز کرده است. با توجه به اینکه در باسلوق همدان از شیره انگور استفاده می‌شود رنگ آن قهوه‌ای روشن است و همینطور طبع گرمی دارد. باسلوقی که در آن از شیره انگور استفاده می‌شود بیشتر در ملایر همدان تهیه می‌شود به همین علت این خوراکی مقوی به باسلوق ملایری معروف است.

صنل (سنل)

شیرینی صنل مخصوص نهاوند است و یکی از شیرینی‌های معروف محسوب می‌شود. یک خوراکی بی‌نظیر که کاملا بومی این شهر است و حتی اگر تمام دنیا را به دنبال آن بگردید هیچ کجا آن را پیدا نخواهید کرد.

در تهیه این شیرینی جذاب از روغن، زنجبیل، شکر، آرد بوداده، دارچین و جوز استفاده می‌کنند. کارشناسان تغذیه و طبیبان طب سنتی بر این باورند که شیرینی سنل برای درمان بیماری‌های زیادی مفید فایده است.

طرز تهیه شیرینی صنل، نسل به نسل و سینه‌به‌سینه در میان مردمان بومی همدان گشته و به نسل امروز رسیده است. سنل شیرین تنها در همدان یافت می‌شود و ظاهر عجیب‌وغریبی دارد. ناگفته نماند که تهیه‌کردن خمیر شیرینی سنل احتیاج به فوت کوزه‌گری دارد که فقط همدانی‌ها آن را می‌دانند. این شیرینی در درمان التهاب و اخلاط سرد بدن مفید است. همچنین اندام‌های داخلی بدن را گرم می‌کند. بعضی بر این باورند که ادویه‌های بکار رفته در این شیرینی سبب شده‌اند که آن به‌عنوان یک شیرینی مقوی و تقویت‌کننده معرفی شود.

شیره انگور

شهر ملایر که در استان همدان واقع شده است و این شهر را به پایتخت جهانی انگور می‎شناسند. در این شهر از انگورهای فخری و گزنه‌ای و غیره برای تهیه شیره انگور استفاده می‌شود.

شیره انگور همدان بسیار با کیفیت است و از سوغاتی‌های مقوی این شهر محسوب می‌شود که در چند مدل تیره و روشن و شیره سفید تهیه می‌شود.

نان چای همدان

نان چای همدان یک شیرینی سنتی و محبوب است که در استان همدان پخت می‌شود. این نان خوشمزه با طعم شیرین و بافتی نرم و شکننده، جایگاه ویژه‌ای در سفره‌های مردم همدان و حتی گردشگران دارد. مواد اصلی آن شامل آرد، روغن، شکر و هل است که با ترکیب خاص خود طعمی دلپذیر ایجاد می‌کند. ویژگی بارز نان چای همدان، طعم دلپذیر و معطر آن است که به خاطر اضافه شدن هل و گلاب به مواد اولیه به دست می‌آید.

در کنار طعم خاص، این نان ظاهری زیبا و منحصر به فرد دارد که معمولاً به شکل گرد یا بیضی با سطحی طلایی و درخشنده پخته می‌شود. نان چای همدان، به‌عنوان یکی از سوغات این استان، نه‌تنها در مراسم‌های مختلف، بلکه در پذیرایی از مهمان‌ها نیز استفاده می‌شود.

این شیرینی یکی از سوغاتی‎های مناسب افراد دیابتی است. نان چای در شهرهای دیگر ایران مانند قزوین و زنجان هم یافت می‎شود اما به نام همدان به ثبت ملی رسیده است.

نقل همدان

نقل سوغاتی‎ است که در سراسر کشور به چشم می‎خورد این خوراکی در رنگ‌ها و طعم‌های مختلفی در نقاط مختلف همدان تهیه می‌شود.

نقل‎ها یکی از خوراکی محبوب ترک زبانان است و اغلب همراه چای آن را میل می‌کنند.  نقل بهترین سوغاتی است که می‌توانید تهیه کنید زیرا وزن سبکی دارند و همچنین نگه داری از آن‌ها سخت نیست.

آبنبات قیچی رنگارنگ همدان

آبنبات قیچی رنگارنگ ‌از شیرینی‌های دوست داشتنی و قدیمی شهر همدان است و در تهیه آن از مغزهای مختلف استفاده می‌شود. این نوع آبنبات طعم‌های متفاوتی دارد و در شهرهای دیگر ایران مثل اصفهان و کاشان نیز یافت می‌شود.

طعم های مختلف آبنبات قیچی رنگارنگ شامل لیمویی، ساده، زعفرانی، هل‌دار، پسته‌ای، دارچینی، نارگیلی و پرتقالی است.

گز آردی نهاوند

از دیرباز نام گز، این شیرینی اصیل ایران‌زمین در اذهان عموم مردم با نام اصفهان عجین شده است غافل از آنکه تولید گز در شهر نهاوند نیز قدمتی چند صدساله دارد و مردمان دیار سراب‌های چشم‌نواز و زلال، تبحری شگرف و دیرینه در تولید این شیرینی لذیذ دارند تا جایی که طعم و مزه خاص و شگفت‌انگیز گز نهاوند بر دل‌وجان همه مسافران و گردشگران این دیار می‌نشیند و آنان را به تحسین وا‌می‌دارد.

این قدمت دیرینه تا حدی است که برخی از ریش‌سفیدان و کهن‌سالان شهر نهاوند معتقدند از آنجا که گز از مواد اولیه 'انگشت‌پیچ' که از شیرینی‌های خاص استان همدان است به شمار می‌رود لذا از قدیم در خدمت مردم این خطه از ایران‌زمین بوده و گز آردی ابتدا در نهاوند تولید ‌می‌شد و با گذشت زمان از استان همدان به اصفهان و یزد رفته است.

در هر حال کیفیت بی‌نظیر گز نهاوند بر کسی پوشیده نیست تا جایی که به جاذبه‌ای برای جذب مسافران و گردشگران تبدیل شده است و معدود مسافری را می‌توان یافت که به دیار سراب‌های خروشان سفر کرده باشد و در بازگشت به دیار خود سبدی پر از سوغات متنوع نهاوند و گز مرغوب آن به همراه نداشته باشد و این شیرینی بی‌مثال را ره‌آورد سفر خود نسازد.

در نقاط مختلف شامل شهرستانها، شهرها و روستاهای استان همدان شیرینی ها، نان ها، کلوچه‌ها، شیرینی، حلوا و غیره لذیذی وجود دارد که در این گزارش به تعدادی از سوغات شیرین همدان پرداخته شد.