روستاهای بکر خراسان‌جنوبی با جاذبه‌های بکر و طبیعی خود، به یکی از مقاصد محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده‌اند.

در این استان، روستاهایی وجود دارند که هر کدام داستانی منحصر به فرد و تاریخی را در دل خود دارند. این روستاها با معماری سنتی و زیبای خود، نمایانگر فرهنگ و هنر مردمان این دیار هستند. خانه‌های گلی و سنگی، کوچه‌های باریک و پرپیچ و خم، و باغ‌های سرسبز، همگی به جذابیت این مناطق افزوده‌اند.

محیط طبیعی منحصر به فرد برخی از این روستاها، از کوه‌ها و دشت‌های وسیع گرفته تا درختان کهن و چشمه‌های زلال، فضایی دلنشین و آرامش‌بخش را برای گردشگران فراهم می‌کند. این زیبایی‌های طبیعی، به همراه آب و هوای مطبوع و بهاری، باعث جذب گردشگران زیادی به این مناطق می‌شود.

آداب و رسوم محلی نیز از دیگر جذابیت‌های این روستاهاست. مردم محلی با مهمان‌نوازی و گرمی، گردشگران را به آغوش می‌کشند و آن‌ها را با فرهنگ و سنت‌های خود آشنا می‌کنند. این تعاملات فرهنگی، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد.

علاوه بر زیبایی‌های طبیعی و فرهنگی، روستاهای خراسان جنوبی دارای جاذبه‌های تاریخی نیز هستند. آثار باستانی و بناهای تاریخی در این مناطق، گواهی بر قدمت و تاریخ غنی این دیار است. بازدید از این آثار، فرصتی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ این سرزمین فراهم می‌کند.

فعالیت‌های گردشگری متنوعی نیز در این روستاها وجود دارد. از پیاده‌روی در دل طبیعت و کوهنوردی گرفته تا شرکت در جشنواره‌های محلی و بازارهای صنایع دستی، همگی به غنای تجربه گردشگران می‌افزایند. این فعالیت‌ها، فرصتی برای ارتباط نزدیک‌تر با طبیعت و فرهنگ محلی فراهم می‌کند.

در نهایت، روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی نه تنها به عنوان مقاصدی برای تفریح و استراحت، بلکه به عنوان مکان‌هایی برای یادگیری و تجربه فرهنگ و تاریخ غنی ایران شناخته می‌شوند. این مناطق با زیبایی‌های طبیعی و فرهنگی خود، همواره در دل گردشگران جاودانه خواهند ماند.

روستای تاریخی اصفهک در ۳۵ کیلومتری شرق طبس قرار گرفته، روستایی زیبا که بازدید از آن خاطراتی شیرین و در عین حال بسیار نوستالژیکی را برایتان به ارمغان می‌آورد.تمام نقاط کشور ایران پر از زیبایی ها و جذابیت هایی است که می توان پاسخگوی هر سلیقه ای باشد، اگر برای ایام نوروز سفر به روستاهای مقصد گردشگری را انتخاب کرده‌اید؛ اصفهک طبس یکی از بهترین مقاصد است.

روستای اصفهک به عنوان یکی از بهترین روستاهای گردشگری سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۴ شناخته شد.

از ویژگی های این روستا معماری ویژه و مناسب آن با آب و هوایی کویری می باشد. در این روستای متروکه خبری از هیچگونه سازه های آجری و مدرن نیست. تمام بافت این روستا را خانه های گلی و خشتی، تشکیل داده اند که با هنرمندی تمام در زمان خود توسط قدما و گذشتگان ساخته شده اند.

دیوارهای گلی و سقف‌ها گنبدی شکل که گرمای طاقت فرسای کویر را از بین برده و نسیم خنک هوا را به دل خانه‌های ساکنان این روستا می‌کشاند. از زیبایی‌های این روستا که می‌توان هر گردشگری را ساعت‌ها در دل خود به قدم زدن وادار کند، دیوار های کوتاه گلی پیچ در پیچ که همانند تونلی نسیم خنک را در کل روستا به حرکت در می آورد. اوج زیبایی های این بناها را نخل‌هایی که در بین خانه‌ها کاشته شده است و هوای روستا و منظره آن را بسیار زیبا و چشم‌نوازتر کرده است. نخل‌هایی که از فاصله‌ای دور این روستا را به همگان معرفی می کند.

در کنار تمام جاذبه‌های این روستا می‌توان به مسجد جامع و حمام قدیمی این روستا اشاره کرد. حمام خزینه‌ای و مسجد این روستا که در یک طبقه و به سبک کاملا سنتی و مناسب با آب و هوایی کویر نشینان ساخته شده و هنوز نیز پا برجا می‌باشد. روستای «اصفهک» برای گردشگران و دوستداران به مناطق قدیمی و خالی از سکنه مکانی مناسب می‌باشد. 

از جمله بناهای تاریخی روستای اصفهک وجود دو حمام قجری در این روستاست. دو حمام سنتی اصفهک در سال ۱۳۹۵ با هزینه بخش خصوصی بازسازی شدند و هم اکنون گردشگران می‌توانند از آنها دیدن کنند. علاوه بر این دو حمام سنتی، مسجد جامع اصفهک نیز یکی از بناهای تاریخی این شهر است. امامزاده زرگ یا همان امامزاده حسین از دیگر بناهای روستای اصفهک طبس است که البته در این سال‌ها مقبره امامزاده بازسازی شده و نسبت به بناب قدیمی تغییرات بسیاری داشته است. 

قالی‌بافی، مهم‌ترین صنایع‌دستی مردم این روستاست. در سفر به روستای اصفهک می‌توانید قالی‌هایی بخرید که به دست خود مردمان روستای اصفهک بافته شده. خرما و زعفران نیز دیگر سوغات روستای اصفهک است.

موسیقی محلی در میان مردم روستا، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد. اجرای آهنگ‌ها و ترانه‌های محلی و نوازندگی تار در مراسم شادی و جشن‌های روستا متداول است.

روستای فورگ از توابع بخش مرکزی شهرستان درمیان در فاصله ١٢ کیلومتری جنوب غرب شهر اسدیه، مرکز شهرستان و ۶ کیلومتری شرق روستای بزرگ و تاریخی درمیان و۱۱۰ کیلومتری شرق بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی واقع شده است.

وی افزود: قلعه تاریخی و مشهور فورگ به همراه چشم اندازها و جاذبه‌های طبیعی روستای مذکور، آن را در ردیف روستاهای پر رونق گردشگری قرار داده است.

روستای فورگ علاوه بر داشتن قلعه تاریخی از بافت سنتی ارزشمندی نیز برخوردار است. اطراف فورگ را دشت‌های وسیع با باغستان‌های زرشک احاطه کرده و هر منظره‌ای در آن یا به قلعه یا به درختان سرخ زرشک ختم می‌شود.

این روستا طی چند سال اخیر به دلیل داشتن شرایط خاص از سوی مسئولان به عنوان روستای دارای بافت با ارزش به تصویب رسیده و طرح معماری بافت با ارزش در نقاط مختلف آن اجرا شده و هنوز ادامه دارد.

در این روستا کوچه‌ها آجر فرش و دیوارها با اندود کاه گل پوشیده شده و قدم زدن در آن احساسی خوب به هر گردشگری می‌بخشد.این بافت بر اساس شکل توپوگرافی زمین شکل گرفته و به صورت پلکانی در دامنه کوه احداث شده است، وسعت قلعه حدود ٩ هزار و ٣٠٠ متر مربع و گستردگی آن از شرق به غرب است.

آب و هوای افین از نوع خشک سرد بوده که آب و هوایی مناسب برای کشت و پرورش یاقوت سرخ قاینات دارد. آب و هوای منطقه بر خلاف سایر مناطق خشک و نیمه خشک بسیار باطراوت و تازه است، بخشی از این طراوت مربوط به وجود کوهستان‌های بلند اطراف روستا و بخش دیگری مربوط به وجود دو رود دائمی در این خطه سرسبز استان است.

بدون شک یکی از مناطق زیبا و دلنشین طبیعی از نظر تعدد درختان و سرسبزی، روستای افین است.

روستای افین در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۴۵ دقیقه شرقی و در عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۳۱ دقیقه شمالی در ارتفاع ۱۴۱۰ متری از سطح دریا قرار گرفته و گردشگری این روستا از نوع تاریخی، فرهنگی، مذهبی و جغرافیای طبیعی است.

تیپ روستا دارای بخش قدیمی و بافت جدید است، در بافت قدیمی منازل حالت فشرده و متمرکز دارد که آثار تاریخی را در خود جای داده است.

یکی از جنبه‌های دیدنی و سرسبز روستا، باغستان روستا به طول تقریبی ۱۵ کیلومتر است.

نمای درختان بیشمار زرشک در چهار فصل سال، بسیار زیبا و دلنشین است، در کنار بخش جنگلی و درختی افین، بخش وسیعی نیز به کشت یونجه و چغندر برای تأمین خوراک دام ها اختصاص دارد که در کنار باغ ها و چسبیده به آن ها وجود دارد.

مهمترین اثر باستانی روستای افین مسجد جامع افین است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

مسجد جامع افین بنای ماندگاری است که با طراحی و معماری بسیار زیبا از دوران سلجوقی که با سنگ و گل ساخته شده و بر روی آن گچ کاری و همچنین آیات قرآنی نقش بسته است.

دیگر اثر باستانی روستا، قلعه افین است که در داخل بافت تاریخی قرار گرفته و خود دارای مسجد و مدرسه به شکل سنتی و با استفاده از مصالحی همچون سنگ و گل ساخته شده است.

روستای افین در گذشته پنج آسیاب آبی داشته که آثار یکی از آنها هویداست و بقیه به‌علت کم‌توجهی از بین رفته است. 

آسیاب اصلی این روستا در ورودی روستا قرار گرفته و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.مزار چهار گنبد افین یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی و مذهبی افین بوده که آرامگاه امامزاده عمروبن داوود (ع) است و همه ساله پذیرای زائران و مجاوران است.

روستای چنشت از توابع شهرستان سربیشه در ۶۰ کیلو متری جنوب شرقی شهر بیرجند مرکز استان قرار گرفته است.روستای مذکور که در داخل ارتفاعات جنوب شهرستان بیرجند قرار گرفته است به دلیل مورفولوژی خاص و موقعیت جغرافیایی آن و هم چنین داشتن مردمی با آداب و رسوم ویژه، وجود امامزاده سید حامد علوی و دو غار معروف، کلکسیونی از انواع جاذبه های گردشگری را درخود جای داده که در اغلب ایام سال گردشگران زیادی از استان و خارج از استان را در خود جای می‌دهد.

روستای چنشت به علت قرار گرفتن در میان ۴ رودخانه و نیز کوهستانی بودن آن، دارای باغات و مزارع بسیاری است.

روستای چنشت یکی از روستای هدف گردشگری خراسان جنوبی بوده که به دلیل پوشش خاص مردم این منطقه به سرزمین رنگ‌ها معروف است.

این روستا به دلیل ویژگی‌های فرهنگی همچون پوشاک سنتی، غذاها، موسیقی سنتی، بازی‌ها، مراسمی همچون ازدواج، تولد و مرگ بسیار شاخص در استان است و از همین رو جزو روستاهای جذاب منطقه به حساب می‌آید.

از نقاط دیدنی و زیارتی روستا می‌توان به مزار سید حامد علوی، غار چنشت و غار چهل چاه اشاره کرد، غار چنشت در ارتفاعات شمالی روستای چنشت از توابع شهرستان سربیشه قرار دارد که این غار حدود ۶۰ متر طول دارد و بر اثر عوامل درونی زمین و وقوع زلزله ایجاد شده است.

عبور از قسمت‌های مختلف آن به سختی امکان‌پذیر است و فضاهایی نیز وجود دارد که ارتفاع آنها به بیش از ۱۰ متر می‌رسد. لباس مردم این روستا از نوع خاصی است که کمتر در نقاط دیگر استان خراسان جنوبی یافت می‌شود.

البته لباس مردان در چند سال اخیر به لباس سایر مردم منطقه شبیه شده‌، اما بزرگان و پیران از لباس دیگری که شامل یک پالتوی بلند که تمام بدن را می‌پوشد و شال سر و در برخی مواقع از کلاه معمولی استفاده می‌کنند.

لباس زنان آن‌ها از رنگ‌های شاد و متنوع تشکیل شده و شامل؛ سه قسمت چارقد قرمز یا آبی گلدار، کلاه نقره‌ای و نقره دوزی شده و پیراهن زنانه به رنگهای سبز و قرمز یا آبی است که امروزه بیشتر در مراسم‌ از آن استفاده می‌کنند.

سوغاتی‌های معرف روستای چنشت عبارتند از زعفران، کشک محلی، زرشک، گردو و بادام خشک، میوه‌های خشک، قالیچه‌های بسیار کوچک و نوعی گبه نیز از دیگر سوغاتی‌های این روستا است.

از غذاهای رایج و لذیذ این روستا می‌توان به انواع آش‌ها، آبگوشت‌های محلی، اشکنه و کشک محلی اشاره کرد.

این روستا به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری استان خراسان جنوبی شناخته شده است که همه ساله در ایام تعطیلات پذیرای گردشگرانی زیادی از سایر نقاط ایران است.

 شغل اصلی مردم روستا دامداری است و در کنار آن به کشاورزی نیز مشغول هستند، علاوه بر این تعدادی از اهالی در معادن سنگ کار می‌کنند و تعدادی دیگر نیز قالیبافی می‌کنند و این صنعت از عمده صنایع دستی روستا به شمار می‌رود.

روستای خور در فاصله ۵۵ کیلومتری خوسف و ۸۵ کیلومتری مرکز استان در حاشیه جاده ترانزیتی بیرجند- کرمان و در مجاورت روستاهای نوغاب- سروباد و علی آباد واقع شده که از شمال به شهرستان فردوس، از جنوب به کویر لوت، از شرق به خوسف و از غرب به استان یزد محدود می‌شود.

خوراز قدیم در اطراف یک خندق واقع شده که چند سالی است به گسترش روستا و اجرای طرح هادی مقداری از بافت قدیمی تخریب و با ایجاد یک خیابان روی این خندق ارتباط روستا را با جاده و شهرک جدید شمال روستا تسهیل کرده است.

روستای خور به عنوان نگین کویر بر پیشانی خراسان جنوبی از سمت یزد و کرمان می درخشد و به عنوان یکی از شهرهای قدیمی در کتب تاریخی از آن نام برده شده است که بافت تاریخی آن متاثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است.

خانه‌های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اتاق‌های دور تا دور حیاط، هشتی‌ها و دهلیزها، دیوارهای قطور و حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یک نواخت از ویژگی‌های معماری خانه‌های روستای خور است که مطابق با اقلیم منطقه به وجود آمده است.

تراکم خانه‌ها و کوچه‌های پر پیچ و خم و همچنین بادگیرها از شاخص های عمده روستا است که به منظور مقابله با اوضاع اقلیمی منطقه به وجود آمده است.

در بافت قدیمی بناهایی هم چون قلعه، مسجد، آب انبار، حسینیه، حمام، خانه‌های قدیمی، آسیاب‌های آبی و گورهای گچی که بیشتر متعلق به دوره صفویه است و یکی از مناطق گردشگری استان بوده و ثبت تاریخی شده است.

خور از نظر طبیعی روی دشتی صاف و هموار واقع شده که نزدیک‌ترین ارتفاعات آن قلعه میخ در ۱۲ کیلومتری غرب، تپه ماهورهای شکسته سبز در ۱۵ کیلومتری شمال غرب، رشته کوه‌های بلنجیر در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی و کوه‌های خرم و گرنگ در ۱۲۵ کیومتری شرق است.

یکی از ویژگی‌های قنات‌های فعلی خور این است که اگر ۲۰ سال هم باران نبارد، مقدار آب آن تغییر نمی‌کند و اگر لایروبی شود، شاید به دو برابر نیز افزایش یابد. 

روستای کویری و دیدنی دهسلم نهبندان یکی از هدف‌های مهم گردشگری استان خراسان‌جنوبی به شمار می‌رود. روستای دهسلم نهبندان به دلیل جاذبه‌های طبیعی، تپه‌های ماسه‌ای مرتفع و کویری زیبای آن، یکی از اماکن گردشگری استان خراسان جنوبی است که در تمام ایام سال قابلیت جذب گردشگران کویر نورد و توریستی را دارد.

هدف از ایجاد این کمپ تامین امکانات و تجهیزات مورد نیاز گردشگری و توریستی است، در خصوص احداث کمپ کویر نوردی روستای دهسلم نهبندان، مساحت طرح ۳۵۰۰ متر مربع بوده و با اختصاص اعتبار ۳۰۰ میلیون تومان، در مدت یکسال احداث می‌شود.

روستای کویری و دیدنی دهسلم نهبندان یکی از هدف‌های مهم گردشگری استان خراسان جنوبی به شمار می‌رود، توجه ویژه به ظرفیت‌های این روستا و بهره‌برداری مناسب از آن می‌تواند در توسعه و رشد اقتصادی این منطقه موثر واقع شود.

آسبادها، مساجد تاریخی، قلعه شاه‌دژ، مرمت ژاندارمری شوسف، شناسایی و احیاء صنایع دستی، کمپ گردشگری تیرکوه نهبندان و شوسف و کویرنوردی دهسلم، از جمله اماکن تاریخی است که امسال برای احیاء و مرمت آن هزینه خواهد شد.

در شهرستان نهبندان ۱۴۳ اثر شناسایی و ۵۳ اثر ثبت آثار ملی شده است، آسبادها، قلعه‌های شهر نهبندان و شاهدژ، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی، خانه تقوی و سالاری، مسجد جامع میغان و عاشوراخانه، حوض و آب انبارها از مهمترین آثار تاریخی نهبندان است.

روستای دهسلم در فاصله ۹۵ کیلومتری غرب نهبندان و در حاشیه‌ی شرقی کویر زیبای لوت ایران واقع شده است.

منطقه سرسبز و ییلاقی کریمو-مصعبی سرایان به عنوان منطقه گردشگری معرفی شده که به عروس خراسان جنوبی معروف شده است. دهستان مصعبی با مساحت  ۲۳۰ کیلومتر مربع در شمال غربی استان خراسان جنوبی و شمال شهرستان سرایان قرارگرفته است.

این دهستان از شمال به شهر کاخک، از جنوب به شهر سرایان و آیسک، از غرب به شهرستان فردوس و از شرق به دهستان نیمبلوک قاین محدود می‌شود.

بلندترین نقطه دهستان مصعبی، کوه سیاه با ارتفاع ۲۸۶۳ متر از سطح دریا "بام خراسان جنوبی" پست‌ترین نقطه آن دشت سرند با ارتفاع ۱۵۰۰متر است.

این روستا تا شهر سرایان ۳۰  کیلومتر و تا شهر فردوس ۴۳ کیلومتر فاصله دارد، آنچه این روستا را از سایر روستاهای استان خراسان جنوبی متمایز می‌سازد وجود آب و هوای مناسب در فصول گرم سال است، به گونه‌ای که در ایام تعطیلات مهمترین مرکز تفریحی در منطقه به شمار می‌رود.

علاوه بر جاذبه‌های طبیعی وجود مقبره امامزاده "سلطان مصیب" نیز بر رونق گردشگری در این روستا افزوده ‌است.