عصر ایران/جهان ما پر از رازهای حل‌نشده است؛ از کهکشان‌های دوردست گرفته تا اعماق اقیانوس‌ها، همیشه چیزهایی وجود دارند که دانشمندان را شگفت‌زده می‌کنند. یکی از عجیب‌ترین پدیده‌هایی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، حفره جاذبه‌ای در اقیانوس هند است. اما چرا جاذبه در این نقطه ضعیف‌ است؟
یک معما که دهه‌ها ذهن دانشمندان را درگیر کرده، پدیده ای است به نام نقطه ژئوئید پایین اقیانوس هند (Indian Ocean Geoid Low)؛ یعنی منطقه‌ای که سطح اقیانوس در آن تا ۱۰۰ متر پایین‌تر از سطح متوسط جهانی قرار دارد.

 این ناحیه که در سال ۱۹۴۸ کشف شد برای دهه‌ها یک معمای علمی بود تا اینکه مدل‌های رایانه‌ای پیشرفته توانستند سرنخ‌هایی درباره علت این پدیده ارائه دهند.


بازگشت به ۱۴۰ میلیون سال پیش
هنگامی که صفحه برای درک چگونگی شکل‌گیری این پدیده، باید به ۱۴۰ میلیون سال پیش بازگردیم. زمانی که این منطقه بخشی از اقیانوس تتیس بود؛ اقیانوسی که میان دو ابرقاره عظیم، لوراسیا و گندوانا، قرار داشت هند به سمت شمال حرکت و به صفحه اوراسیا برخورد کرد، پوسته اقیانوس تتیس به درون گوشته زمین فرو رفت.

اما این تنها بخشی از داستان بود. ورود این پوسته باعث تغییر در ساختار گوشته زمین شد و موادی با چگالی کم‌تر را از اعماق زمین به سمت بالا هدایت کرد. این فرایند، جاذبه را در این نقطه از زمین کاهش داده و باعث ایجاد این حفره ژئوئیدی شد.



چرا زمین کاملاً گرد نیست؟
به نظر می رسد زمین مانند یک سیب‌زمینی پر از برآمدگی و فرورفتگی است. گرچه از فضا زمین به شکل یک کره دیده می‌شود، اما در واقع شکل دقیق آن چیزی شبیه به یک سیب‌زمینی پر از ناهمواری است! علت این ناهمواری‌ها به تفاوت‌های موجود در چگالی و ساختار درونی زمین بازمی‌گردد.


به گفته «آتاری گُش»، ژئوفیزیک‌دانی که روی این پدیده تحقیق کرده است، «زمین اساساً یک سیب‌زمینی ناهموار است!» این ناهنجاری‌ها به دلیل فعالیت‌های زمین‌شناسی مانند حرکت صفحات تکتونیکی، جابه‌جایی مواد در گوشته زمین و سایر فرایندهای پویا رخ می‌دهد.

کلید درک ناهنجاری‌های گرانشی زمین

مطالعه این حفره جاذبه‌ای تنها به حل یک معما محدود نمی‌شود. بلکه می‌تواند به ما کمک کند تا دیگر ناهنجاری‌های گرانشی موجود در سطح زمین را نیز بهتر درک کنیم.

مدل‌های رایانه‌ای نشان داده‌اند که پدیده‌های مشابهی ممکن است در مناطق دیگری از زمین نیز وجود داشته باشند. دانشمندان معتقدند که این تحقیقات می‌تواند به ما در درک پویایی‌های زمین‌شناسی در طول میلیون‌ها سال کمک کند.

آیا این حفره همچنان باقی خواهد ماند؟
گرچه این ناحیه تاکنون پایدار بوده است، اما نمی‌توان با اطمینان گفت که برای همیشه به همین شکل باقی خواهد ماند. با ادامه حرکت صفحات تکتونیکی و تغییرات در ساختار گوشته زمین، ممکن است در آینده شاهد تغییراتی در این ناحیه باشیم.

با وجود این، هنوز سؤالات زیادی بی‌پاسخ مانده‌اند. برای مثال، تأثیر ستون‌های ماگمایی در نزدیکی جزیره رئونیون و تأثیر آن بر این پدیده هنوز مشخص نیست. همچنین، هنوز بین مدل‌های کامپیوتری و داده‌های واقعی اختلافاتی وجود دارد که نشان می‌دهد تحقیقات بیشتری برای درک دقیق‌تر این پدیده مورد نیاز است.


زمین، سیاره‌ای پر از شگفتی‌ها
حفره گرانشی اقیانوس هند یکی از اسرار بزرگ زمین است که به ما نشان می‌دهد سیاره ما چقدر پیچیده و پویا ست. این کشف تنها یکی از هزاران معمایی است که هنوز باید کشف شوند. از ناپدید شدن اقیانوس‌ها گرفته تا بالا آمدن ماگما از اعماق زمین هنوز راه درازی در پیش است تا بتوانیم کاملاً درک کنیم که چه نیروهایی در حال شکل دادن به سیاره ما هستند.

اما یک چیز مشخص است و آن این است که زمین هنوز هم پر از رازهایی است که منتظر کشف شدن هستند!