ایسنا/احتمالا تصور می‌کنید که زامبی‌ها واقعی نیستند و از دل فیلم‌های تخیلی بیرون آمده‌اند، اما باید بدانید که اشتباه می‌کنید و در حقیقت در جهان طبیعی موجوداتی وجود دارند که تبدیل به زامبی می‌شوند! در این گزارش قصد داریم به علت و نحوه تبدیل جانوران به زامبی بپردازیم و البته با چندین مورد از آنها نیز آشنا خواهیم شد.

 نمونه‌های متعددی از انگل‌هایی مانند قارچ‌ها، زنبورها و دیگر موجودات زنده وجود دارند که جانوران را به زامبی تبدیل می‌کنند. اما پیش از آن که به این موضوع بپردازیم، باید ابتدا به این سؤال پاسخ دهیم که منظور ما از زامبی دقیقا چه موجودی است؟ باید بدانید که چنین انگل‌هایی توانایی تصمیم‌گیری حیوانات را از آنها می‌گیرند و آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهند تا اقداماتی انجام دهند که از چرخه زندگی انگل‌ها پشتیبانی می‌کند.

برخلاف روابط همزیستی که در آن دو موجود زنده با هم همکاری می‌کنند و شکوفا می‌شوند، در این مورد این فعل و انفعلات به ضرر جانور میزبان و تنها به نفع انگل است و حتی به قیمت جان موجودات زنده تمام می‌شود.

سوسک‌های به گروگان گرفته شده
احتمالا تا کنون ویدئوی اسب‌سواری را دیده باشید، این همان کاری است که زنبور زمردی با سوسک انجام می‌دهد. البته زنبور این سواری را نرم‌تر انجام می‌دهد، زیرا ابتدا بالای سر سوسک را نیش می‌زند و یک ماده‌ ترکیبی سمی و کنترل کننده ذهن وارد مغز سوسک می‌کند. بعد از اینکه زهر، اثر خود را گذاشت، یکی از شاخک‌های سوسک را جدا می‌کند و دیگری را گاز می‌گیرد و سوسک را به سمت یک لانه آماده هدایت می‌کند. زنبور هدف خاصی از انجام این کار دارد. زنبور زمردی درون بدن سوسک تخم‌گذاری می‌کند و سپس اشیاء خاصی را برای مسدود کردن راه ورودی لانه‌ای که سوسک در آن قرار دارد، جمع‌آوری می‌کند تا شکارچی دیگری سوسک را پیدا نکند و نخورد. زمانی که زنبورها از تخم بیرون می‌آیند، سوسک به یک وعده غذایی مناسب برای لاروهای در حال رشد زنبور تبدیل می‌شود. آنها در نهایت پس از آن‌که به رشد کافی رسیدند، لاشه سوسک را رها کرده و از لانه خارج می‌شوند.


مطالعه ترکیب کنترل کننده ذهن که مرحله‌ حیاتی در این فرآیند است، به دانشمندان اطلاعات قابل توجهی در مورد شبکه‌های عصبی می‌دهد. نکته کلیدی اینجاست که این ترکیب سمی، سوسک را فلج نمی‌کند، زیرا در آن صورت کشاندن آن تا لانه سخت خواهد بود. در عوض این مواد باعث ایجاد حالت بی‌حالی در سوسک و کاهش انگیزه درونی آن برای حرکت می‌شود که در نتیجه به زنبور اجازه می‌دهد آن را کنترل کرده و به کام مرگ بکشاند.

عنکبوت‌هایی که برای قاتل خود پیله می‌بافند
سوسک‌ها تنها موجوداتی نیستند که زنبورها آنها را مجبور به انجام دستورات خود می‌کنند. زنبورها عنکبوت‌ها را نیز هدف قرار می‌دهند! زنبورهای عقربی عنکبوت‌های درازآرواره را نیش می‌زنند و باعث فلج موقت حدود ۱۵ دقیقه‌ای آنها می‌شوند که در طی آن زنبور تخم لارو خود را به شکم عنکبوت می‌چسباند.


پس از از بین رفتن فلج، عنکبوت رفتار عادی خود را از سر می‌گیرد و تارهای منظم خود را برای مدت هفت تا ۱۴ روز می‌سازد، در حالی که لارو زنبور از تخم بیرون می‌آید و با نوشیدن همولنف عنکبوت که مایعی معادل خون در بی‌مهرگان است، رشد می‌کند.

زمانی که لارو زنبور در نهایت عنکبوت را می‌کشد، از نظر شیمیایی آن را وادار می‌کند تا سبک ساخت تار معمولی خود را تغییر دهد. عنکبوت اولین مرحله ساختن تار خود را بارها و بارها بدون انجام هیچ یک از مراحل بعدی تکرار می‌کند. نتیجه نهایی این است که عنکبوت به جای تنیدن یک تار معمولی، تار کوچکی را می‌تند که ماده اولیه ابریشم را فراهم می‌کند که لارو می‌تواند به راحتی از آن برای تنیدن پیله خود استفاده کند.

بعد از اینکه عنکبوت این تار را تنید، لارو زنبور آن را می‌کشد و می‌خورد و سپس پیله ابریشمی را به دور خود می‌پیچد تا یازده روز دیگر به رشد خود ادامه دهد. اگرچه به طور دقیق مشخص نیست که چگونه لارو زنبور از نظر شیمیایی رفتار عنکبوت را کنترل می‌کند، اما این یکی از ظریف‌ترین اختلالات رفتار میزبان در نظر گرفته می‌شود که فقط با کمی تغییر نحوه ساخت تار خود، دست به ساخت ماده اولیه پیله زنبور می‌زند.

عنکبوت‌های زامبی درون غار
همانطور که خواندید، عنکبوت‌ها توسط حشرات دیگر مورد هجوم قرار می‌گیرند، اما قارچ‌ها نیز به سراغ این بندپایان می‌روند. یک قارچ موذی که در ایرلند کشف شده است، عنکبوت‌های درون‌ غارها را آلوده می‌کند و رفتار آنها را تغییر می‌دهد تا به گسترش هاگ‌های قارچ و رساندن آنها به قربانیان جدید کمک کنند.


 این قارچ مغز میزبان خود را هک می‌کند و عنکبوت‌های معمولی را از لانه‌ها و تارهای خود بیرون می‌کشد و به سطحی در معرض دید می‌برد. زمانی که عنکبوت به آنجا می‌رود، می‌میرد و برای قارچ محیط خوبی برای رشد فراهم می‌کند تا زمانی که بتواند هاگ‌های خود را آزاد کند. سپس جریان هوای در گردش غار، آن هاگ‌ها را برای یافتن میزبان‌های بالقوه جدید جابه‌جا می‌کند و این چرخه ترسناک دوباره آغاز می‌شود.

کرم‌هایی که برکه‌ماهی‌ها را روی آب نگه می‌دارند
تا به اینجا، به دو مورد از زامبی شدن جانوران پرداخته‌ایم که در آنها کشتن میزبان به تهیه غذا برای رشد و تکمیل چرخه زندگی لاروهای انگلی کمک می‌کند. اما گاهی اوقات نیز کنترل ذهن میزبان به معنای بازگشت به مکان مناسب است تا انگل بتواند چرخه زندگی خود را کامل کند.


برکه‌ماهی کالیفرنیا و کرم‌های پهن انگلی (Euhaplorchis californiensis)، نمونه‌ای از این رابطه هستند. کرم‌های پهن می‌توانند در بدن برکه‌ماهی زندگی کنند، اما نمی‌توانند در آنجا تولید مثل کنند. بنابراین، آنها بر رفتار ماهی تاثیر می‌گذارند تا به دهان پرندگان بروند، جایی که کرم‌ها قادر به تولید مثل هستند.

کرم‌های پهن، شیمی مغز برکه‌ماهی را تنظیم می‌کنند و متابولیسم سروتونین و دوپامین را تغییر می‌دهند تا ماهی را تشویق به انجام رفتارهای پرخطرتر کنند. این تغییر به این معنی است که ماهی‌ها به سطح آب نزدیک‌تر می‌شوند و در آنجا به راحتی توسط شکارچیان پرندگان ربوده شده و خورده می‌شوند. در داخل بدن پرندگان، کرم پهن تولید مثل می‌کند و هزاران کیست را تشکیل می‌دهد و چرخه زندگی آن ادامه می‌یابد.

انگل‌هایی که گرگ‌ها را در موقعیت خطر قرار می‌دهند
نمونه دیگری از انگل‌هایی که بر رفتار میزبان تاثیر می‌گذارند، انگل تک سلولی توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) و گرگ‌های خاکستری است. توکسوپلاسما گوندی می‌تواند در روده گرگ‌ها زندگی کند، اما فقط در بدن گربه‌سانان تولید مثل می‌کند.


محققان گمان می‌کنند که گرگ‌ها پس از خوردن مدفوع شیرهای کوهی آلوده در معرض ابتلا به توکسوپلاسما گوندی قرار می‌گیرند. گرگ‌های آلوده به احتمال زیاد رفتارهای پرخطری از خود نشان می‌دهند، مانند ترک دسته خود برای تشکیل گروه جدید، یا ادعای رهبری گروه.

در مجموع، این رفتارها احتمال انتقال دو طرفه بیشتر از گرگ به گرگ و از گرگ‌ها به هم را افزایش می‌دهد.

ترک دسته یا به چالش کشیدن رهبر موجود در گروه هر دو رفتارهای خطرناکی هستند که احتمال مرگ گرگ را افزایش می‌دهند. بنابراین، این مثال دیگری از تاثیر انگل بر تصمیم‌گیری میزبان است که باعث اولویت دادن چرخه زندگی انگل بر سلامت میزبان می‌شود.

انگلی که موش را به دهان گربه می‌برد
توکسوپلاسما گوندی یا به اختصار تی. گوندی همچنین می‌تواند موش‌ها را آلوده کند، اما همانطور که پیش‌تر گفتیم، تنها در داخل بدن گربه‌سانان تکثیر می‌شود. تی. گوندی دست‌کم از دو طریق روی موش‌ها تاثیر می‌گذارد که احتمال خوردن آن‌ها توسط گربه‌ها را بیشتر می‌کند. چنین فرآیندی به انگل اجازه می‌دهد پس از بازگشت به داخل بدن گربه، تکثیر شود.


روش اول این است که انگل تولید تستوسترون را در موش‌ها افزایش می‌دهد و باعث می‌شود آنها کمتر از گربه‌ها بترسند. در حالی که گاهی اوقات مهم است که در زندگی شجاع باشید و کمتر بترسید، اما در این مورد برای موش‌ها بسیار مفیدتر است که به درستی از گربه‌ها بترسند!

روش دوم این است که موش‌ها به طور طبیعی از ادرار گربه بیزار هستند. بوی ادرار گربه باعث می‌شود که از آن ناحیه دوری کنند و کمتر با گربه تماس پیدا کنند و خورده شوند. تی. گوندی این واکنش طبیعی را معکوس می‌کند و در عوض موش‌ها را جذب بوی ادرار گربه می‌کند. این باعث می‌شود موش آلوده با گربه تماس پیدا کند.

جالب توجه است که این رفتار در شامپانزه‌های آلوده به تی. گوندی نیز مشاهده می‌شود که مجذوب ادرار پلنگ‌ها می‌شوند که تنها شکارچی طبیعی شامپانزه‌ها هستند.

فدا شدن مورچه برای تکثیر قارچ
اگر مجموعه تلویزیونی آخرین بازمانده از ما (The Last of Us) را دیده باشید، شاهد داستانی تخیلی بوده‌اید که در آن، قارچ‌ها انسان‌ها را تحت استعمار خود در می‌آورند و آنها را به زامبی‌هایی تبدیل می‌کنند که یکدیگر را گاز می‌گیرند تا عفونت قارچی را گسترش دهند. اگرچه این طرح کاملا نامحتمل نیست، زیرا عفونت‌های قارچی وجود دارند که حشرات و حیوانات را به نفع خود تغییر می‌دهند.


در واقع، قارچ واقعی در آن داستان، اوفیوکوردیپس آنیلاتریلیس (Ophiocordyceps unilaterali) است که بر حشرات تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، این قارچ مورچه‌های نجار را آلوده می‌کند و آنها را هدایت می‌کند تا کلونی خود را ترک کنند و با پیروی از نور به سمت ارتفاعات حرکت کنند. معمولا این بدان معنی است که مورچه نجار از درختی بالا می‌رود یا به نقطه بلندی می‌رسد.

سپس قارچ، هاگ تولید می‌کند که از سر مورچه بیرون می‌زند و حشره را می‌کشد و هاگ‌ها آزاد می‌شوند. از آنجایی که مورچه در یک نقطه مرتفع قرار دارد، ساقه می‌تواند هاگ‌ها را در یک منطقه وسیع‌تری پخش کند، در نتیجه به طور مؤثرتری باعث گسترش قارچ می‌شود.

قارچ و زنجره‌واران
نوعی قارچ متفاوت به نام ماسوسپورا سیکادینا (Massoospora cicadina) به زنجره‌وارانی که از خواب زمستانی بیرون می‌آیند، حمله می‌کند و شکم آنها را نابود می‌کند و دسته‌ای از هاگ‌های زرد را بر جای می‌گذارد. این قارچ همچنین میل به تولیدمثل زنجره‌واران را افزایش می‌دهد که انتقال هاگ قارچ به سایر زنجره‌وارها را تسهیل می‌کند و چرخه زندگی قارچ به همین ترتیب ادامه می‌یابد.


قارچ‌ها و قورباغه‌ها
این فقط زنجره‌واران نیستند که میل به تولید مثل در آنها توسط قارچ‌ها افزایش می‌یابد، قورباغه‌ها نیز به این تغییر دچار می‌شوند. قارچ دیگچه‌ای دوزیستان (Batrachochytrium dendrobatidis) انواع مختلفی از قورباغه‌ها را آلوده می‌کند و احتمال یافتن جفت را افزایش می‌دهد.


قورباغه‌های نر آلوده (Litoria rheocola) در مقایسه با قورباغه‌های غیر آلوده، در طول شب بیشتر به دنبال جفت ماده بودند. تلاش آنها نتیجه داد، زیرا به طور متوسط ‌قورباغه‌های آلوده در یافتن جفت موفق‌تر بودند.

محققان دیگر دریافتند که قورباغه‌های درختی ژاپنی نر (Hyla japonica) که به همان قارچ آلوده شده‌اند، سریع‌تر جفت‌گیری می‌کنند.

تصور می‌شود که در هر دوی این نوع قورباغه‌ها، افزایش نرخ تولید مثل با افزایش انتقال قارچ همراه است و به همین دلیل است که قارچ فعالیت‌های تولید مثلی این قورباغه‌ها را فعال می‌کند.

خرچنگ‌هایی که گهواره کشتی‌چسب‌ها می‌شوند
یکی دیگر از این نمونه‌ها، یک کشتی‌چسب (Sacculina carcina) است که یک خرچنگ ماده را فریب می‌دهد تا مانند بچه‌ خود از بچه‌های کشتی‌چسب مراقبت کند.


ابتدا، کشتی‌چسب نقطه نرمی را در نزدیکی مفاصل زیر شکم خرچنگ که معمولا نوزادانش را در آنجا حمل می‌کند، پیدا می‌کند. سپس پوسته‌ریزی می‌کند و به داخل بدن خرچنگ فرو می‌رود و پیچک‌هایی را در سراسر بدن خرچنگ رشد می‌دهد تا مواد مغذی را بدزدد و دستوراتی را به آن بدهد. کشتی‌چسب غرایز مادرانه خرچنگ را می‌رباید، به طوری که خرچنگ از آب اکسیژنه برای محافظت از  آن استفاده می‌کند، کشتی‌چسب را پرورش می‌دهد و درست مشابه فرزندانش از آن مراقبت می‌کند.

زمانی که کشتی‌چسب در موقعیت خوبی قرار گرفت، سوراخی را از روی پوسته خرچنگ ایجاد می‌کند و یک کشتی‌چسب نر را برای تولید مثل جذب می‌کند و از خرچنگ برای مراقبت از فرزندان خود استفاده می‌کند.

عنکبوت‌هایی که کرم ابریشم را گروگان می‌گیرند
شاید برای عنکبوت‌هایی که پیش از این در مورد آنها صحبت کردیم، احساس دلسوزی کرده باشید. اما باید بدانید که این گونه نیز می‌تواند از سایر گونه‌ها برای رسیدن به هدف خود استفاده کند. کرم‌های ابریشم برای جذب جفت خود الگوهای خاصی از نور را منتشر می‌کنند و ماده‌ها نیز در یک مکان ثابت می‌مانند و به انتشار نو می‌پردازند. عنکبوت‌ها نیز متوجه این موضوع شده‌اند و از آن استفاده می‌کنند. دانشمندان دریافته‌اند که کرم‌های شب‌تاب نری که در تارهای عنکبوت گیر افتاده‌اند، شروع به انتشار الگوهای نوری مشابه کرم‌های ابریشم ماده می‌کنند و همین موضوع باعث جذب کرم شب‌تاب نر شده و این کرم‌ها را به دام عنکبوت می‌اندازد.


به نظر می‌رسد که عنکبوت به طور فعال این سیگنال‌ها را کنترل می‌کند و یک چرخه تخصصی از پیچیدن و گاز گرفتن بر روی کرم‌های شب‌تاب اجرا می‌کند که روی حشرات دیگر انجام نمی‌دهد.

هنوز مشخص نیست که صرفا گاز گرفتن باعث چنین واکنشی می‌شود یا در سم عنکبوت ماده‌ای وجود دارد که انتشار این سیگنال‌ها را تحریک می‌کند.

مکانیسم‌های نفوذ
در حالی که جزئیات دقیق هر یک از این نمونه‌های تبدیل شدن به زامبی به میزان‌های متفاوتی مشخص شده است، آنچه در همه موارد مشخص است، این است که کنترل انگل بر میزبان از طریق ارتباط شیمیایی انجام می‌شود که شیمی مغز را تغییر می‌دهد.

راه مقابله چیست؟
محققان می‌گویند هیچ راهی برای محافظت از حشرات در برابر این قارچ‌ها وجود ندارد و به عنوان مثال می‌تواند سالانه ۲۰ درصد از جمعیت سوسک‌های نرم‌تن را از بین ببرد. میکروارگانیسم‌هایی که باعث بیماری در حیوانات می‌شوند، استراتژی‌هایی را برای به حداکثر رساندن شانس بقای خود با آلوده کردن میزبان‌های بیشتر ایجاد می‌کنند. موارد مشابه آن حتی در انسان نیز اتفاق می‌افتد، جایی که یک میکروارگانیسم بیماری‌زا می‌تواند میزبان انسانی را تحت تاثیر قرار دهد تا به گسترش و بقای خود کمک کند.

در این گزارش با انگل‌ها و قارچ‌ها و همچنین حشراتی آشنا شدیم که می‌توانند حشرات دیگر و حتی حیوانات را تبدیل به زامبی کنند. تاثیر این انگل‌ها بر رفتار حیوانات می‌تواند پیامدهای جدی برای تعادل زیستی داشته باشد. این پدیده‌ها همچنین به دانشمندان کمک کرده‌اند تا در مورد نحوه‌ تعامل انگل با میزبان اطلاعات بیشتری کسب کنند. در آینده تحقیقات بیشتر در این زمینه می‌تواند به ما کمک کند تا از این اطلاعات برای کنترل آفات یا درمان بیماری‌ها استفاده کنیم. در نهایت این انگل‌ها یک یادآوری شگفت‌انگیز از پیچیدگی طبیعت هستند و نشان می‌دهند که در قلمرو طبیعی جانوران اتفاقات شگفت‌انگیز گوناگونی در حال وقوع است که شاید در این لحظه از بسیاری از آنها بی‌خبر باشیم.