امام علی (ع) می‌فرمایند: امروز روزی است که خداوند آن را برای شما عید قرار داد و شما را نیز شایسته آن ساخت؛ پس به یاد خدا باشید تا او نیز به یاد شما باشد و او را بخوانید تا خواسته‌‏ هایتان را اجابت کند.

در کتاب مفاتیح‌الجنان برای شب و روز عید فطر اعمال و آدابی ذکر شده است که عمل به آن‌ها می‌تواند انسان را در کسب هرچه بیشتر فیوضات این شب بزرگ یاری کند که در ادامه آمده است.

اعمال شب عید فطر

از جمله لیالی شریفه است و در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیار وارد شده و روایت شده است که آن شب کمتر از شب قدر نیست و از برای آن چند عمل است.

اول؛

غسل کردن هنگامی‌ که آفتاب غروب کرد.

دوم؛

احیا و شب‌زنده‌داری به نماز و دعا و استغفار و درخواست از خداوند و بیتوته [شب‌زنده‌داری] در مسجد.

سوم؛

پس از نماز مغرب و عشا و نماز صبح و نماز عید بخواند:

اللّٰهُ أَکْبَرُ اللّٰهُ أَکْبَرُ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَکْبَرُ اللّٰهُ أَکْبَرُ وَ لِلّٰهِ الْحَمْدُ، الْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلَیٰ مَا هَدانا، وَلَهُ الشُّکْرُ عَلَیٰ مَا أَوْلانا.
خدا بزرگ‌تر است، خدا بزرگ‌تر است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ‌تر است و خدای را سپاس و سپاس خدای را بر آنچه ما را بدان هدایت کرد و او را شکر بر آنچه به ما ارزانی داشت.

چهارم؛

چون نماز مغرب و نافله آن را خواند، دست‌ها را به جانب آسمان بلند کند و بگوید:

یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا ذَا الْجُودِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ ناصِرَهُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ.

ای صاحب نعمت و کرم، ای دارای جود، ای برگزیننده محمّد و ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی‌اش و آن پیش تو در کتابی آشکار است.

پس به سجده رود و در سجده «صد مرتبه» بگوید: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا توبه می‌کنم». سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواهد.

پنجم؛

 امام حسین علیه‌السلام را زیارت کند که فضیلت بسیار دارد.

ششم؛

ده مرتبه بگوید: یا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَی الْبَرِیةِ یا بَاسِطَ الْیدَینِ بِالْعَطِیةِ یا صَاحِبَ الْمَوَاهِبِ السَّنِیةِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَیرِ الْوَرَی سَجِیةً وَ اغْفِرْ لَنَا یا ذَا الْعُلَی فِی هَذِهِ الْعَشِیةِ.

هفتم؛

بخواند در شب آخر ماه رمضان ۱۰ رکعت نماز به صورت دو رکعت

در هر رکعت سوره  «حمد»  را یک بار و سوره «توحید»  را ۱۰ بار و در هر رکوع و سجود ۱۰ مرتبه بگوید: 
«سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ»
و هنگامی که از ۱۰ رکعت فراغت یافت، هزار مرتبه استغفار کند و پس از استغفار سر به سجده بگذارد و در حال سجده بگوید:

«یا حَی یا قَیومُ یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ یا رَحْمَانَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ تَقَبَّلْ صَوْمِی وَ صَلاتِی وَ قِیامِی»

هشتم؛

دو رکعت نماز به جا آورد. در رکعت اوّل پس از سوره  «حمد»،  هزار مرتبه «توحید»  و در رکعت دوم «یک مرتبه» بخواند و پس از سلام سر به سجده گذارد و «صد مرتبه» بگوید: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ؛ به‌سوی خدا می‌پویم.»

 آنگاه بگوید:یَا ذَا الْمَنِّ وَالْجُودِ، یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَافْعَلْ بِی کَذا وَکَذا؛
(بجای «کذاوکذا» حاجات خود را بخواهد) ای دارای نعمت و جود، ای صاحب بخشش و عطا، ای برگزیننده‌ی محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن.  

در روایت آمده: که حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام این دو رکعت نماز را به این کیفیت به جا می‌آورد، سپس سر از سجده برمی‌داشت و می‌فرمود: به‌حق آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست، هرکه این نماز را به جا آورد، هر حاجت که از خدا بطلبد به یقین عطا فرماید و اگر به شماره ریگ‌های بیابان گناه داشته باشد، خدا آنها را بیامرزد.

نهم؛

چهارده رکعت نماز کند در هر رکعت بخواند سوره  «حمد»  و  «آیة الکرسی»  و سه مرتبه سوره  «توحید» تا برای او باشد به هر رکعتی ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که روزه گرفته و نماز خوانده است.

دهم؛

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: که در آخر شب غسل بجای آر و تا طلوع فجر در جای نماز خود بنشین.

اعمال روز عید فطر

روز اوّل شوال، روز عید فطر است و اعمال آن چند چیز است:

اوّل؛

پس از نماز صبح و نماز عید، بخوانی «تکبیراتی که در شب عید» پس از نماز فریضه می‌خواندی.

دوم؛

بخوانی بعد از نماز صبح دعایی را که سید روایت کرده: «اللّٰهُمَّ إِنِّی تَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ أَمامِی...» و شیخ خواندن این دعا را پس از نماز عید ذکر فرموده.

سوم؛  

کنار گذاشتن زکات فطر پیش از نماز عید، به تفصیلی که در کتب فقهیه است.

چهارم؛

غسل است و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان به جا آوردن نماز عید، چنان‌که در روایتی آمده است: که غسل را در زیر سقفی بکن و چون خواستی غسل کنی بگو:

اللّٰهُمَّ إِیماناً بِکَ وَتَصْدِیقاً بِکِتابِکَ وَاتِّباعَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ.
خدایا، تنها برای ایمان به تو و تصدیق به کتاب تو و پیروی از روش پیامبر تو، محمّد درود خدا بر او و خاندانش باد.

پس  «بسم اللّٰه»  بگو و چون از غسل فارغ شدی بگو: اللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ کَفَّارَةً لِذُنُوبِی وَ طَهِّرْ دِینِی، اللّٰهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ؛
خدایا، این غسل را کفاره گناهانم قرار ده و دینم را پاک کن، خدایا، هر آلودگی را از من برطرف فرما.

پنجم؛

پوشیدن جامه نیکو و بکار بردن بوی خوش، رفتن برای نماز خواندن در زیر آسمان.

ششم؛

پیش از نماز عید در اول روز افطار کنی و بهتر آن است که با خرما یا شیرینی باشد و شیخ مفید فرموده:مستحب است تناول کردن مقدار کمی از تربت سید الشهدا که از برای هر دردی شفاست.

هفتم؛

امام حسین علیه‌السلام را زیارت کند.