ایرنا/ مکانیزاسیون بخش کشاورزی در افزایش بهره‌ وری، کاهش هزینه‌ های تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی نقش تعیین‌ کننده‌ای دارد به طوری که در سال ۱۴۰۳ شاهد تحولات قابل‌ توجهی در زمینه به‌ کارگیری تجهیزات مدرن و ارتقای سطح مکانیزاسیون کشاورزی بودیم.

طبق آمارها اکنون بیش از ۶۵۰ هزار انواع تراکتور و کمباین در کشور وجود دارد که از این تعداد ۳۰ هزار دستگاه کمباین غلات (گندم) و برنج هستند که ۹۹ درصد آنها طی سالهای اخیر پلاک گذاری شده‌اند؛ همچنین ۲۵۰۰ دستگاه ماشین آلات و دنباله بند در بخش های مختلف زراعی، باغی، دام، طیور و آبزیان به کار گرفته می شود.

مکانیزاسیون کشاورزی فرآیند استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات مکانیکی در فعالیت‌ های کشاورزی به جای استفاده از دست و حیوانات بارکش است که این روش دارای مزایای مختلفی همچون بهبود بهره وری، بهبود تکنیک‌ های کشاورزی، افزایش تولید محصول، ترویج کشاورزی تجاری، افزایش درآمد، به حداقل رساندن کمبود نیروی کار، کاهش مخاطرات، ترویج تخصصی شدن نیروی کار و بهبود کیفیت محصول است.

در سالی که گذشت استفاده از تجهیزات نوین مانند تراکتورهای چندکاره، ماشین‌آلات برداشت مدرن و سیستم‌ های آبیاری هوشمند، موجب افزایش بازدهی تولید نسبت به سال‌ های قبل شد.

توسعه ماشین آلات و ادوات کشاورزی به عنوان یکی از موضوعات مهم در بخش کشاورزی در کاهش هزینه های تولید، افزایش کیفیت و ارتقای درآمد کشاورزان نیز تاثیر بسزایی دارد اما عواملی چون خرد بودن اراضی، قیمت بالای تراکتور و ماشین آلات کشاورزی و نبود امنیت خاطر سرمایه‌گذار در این بخش باعث شده که کشور ما در مقایسه با کشورهای توسعه یافته دنیا فاصله زیادی داشته باشد.

برخی بر این باورند به منظور کاهش هزینه‌ها و افزایش عملکرد در بخش تولید با وجود سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه ماشین آلات کشاورزی باید دولت حمایت همه جانبه‌ای از این صنعت داشته باشد؛ بنابراین با توجه به بالا بودن قیمت تراکتور، کمباین و ماشین آلات کشاورزی اختصاص ارز دولتی یک امری ضروری است.

لازم است دولت برای حمایت از این بخش ارز و تسهیلات کم بهره تخصیص دهد تا با سرمایه گذاری مناسب در این بخش ضریب مکانیزاسیون و ماشین آلات در بخش کشاورزی افزایش پیدا کند این بدان معناست که هر میزان اسب بخار مزرعه بالا برود، به همان میزان بهره وری افزایش می‌یابد.

با توجه به آنکه کشاورزی سنتی در افزایش هدر رفت محصول در تمامی مراحل کاشت، داشت و برداشت موثر است، اختصاص ارز دولتی به واردات تراکتور و قطعات مورد نیاز امری ضروری است زیرا طی ماه های اخیر نوسانات نرخ ارز موجب افزایش قیمت تراکتور و ماشین آلات کشاورزی شده که اگر دولت حمایت لازم از این صنعت را نداشته باشد، سرمایه گذاران و بهره برداران رغبتی به سرمایه گذاری در این بخش نخواهند داشت.

در حال حاضر کشورهای پیشرفته دنیا در تولیدات باغی و زراعی از ماشین آلات مدرن کشاورزی بهره می گیرند اما ایران به دلیل خرد بودن اراضی کشاورزی در حوزه مکانیزاسیون و ماشین آلات کشاورزی با کشورهای پیشرفته دنیا فاصله معناداری دارد به همین دلیل سرمایه گذاری چندانی در این بخش صورت نگرفته است. در واقع کشورهای توسعه یافته از مکانیزاسیون برای کاهش هزینه‌ ها استفاده می کنند اما در کشورهای در حال توسعه برای افزایش تولید بکار گرفته می شود.

طی سال های اخیر دسترسی پایین بهره برداران به مکانیزاسیون کشاورزی در حوزه کاشت، داشت و برداشت موجب شد تا دولت اقداماتی را در راستای افزایش قدرت اسب بخار در مزارع و باغات به کار گیرد اگرچه رشد تکنولوژی و ضریب آن در بخش مکانیزاسیون کشاورزی پایین است و درحد انتظار نبوده، اما در مقایسه با سال های قبل رشد مناسبی داشته است.

توسعه مکانیزاسیون مهمترین رکن در تولید محصولات کشاورزی، افزایش ضریب بهره وری و کاهش هزینه های تولید است بنابراین قیمت و حجم سوخت اختصاصی بخش مکانیزاسیون کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه این بخش به سوخت یارانه ای با قیمت مناسب نیاز دارد تا این ماشین آلات در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین برای سرعت بکارگیری مکانیزاسیون در بخش کشاورزی باید تسهیلات به موقع به کشاورزان پرداخت شود تا خاک و خاکورزی به خوبی انجام شود.

البته عوارض جانبی سوء مکانیزاسیون می تواند شامل بیکاری، فشردگی خاک در اثر تردد زیاد ماشین‌ های کشاورزی و به طور کلی تخریب خاک در اثر بکارگیری نادرست ماشین‌ ها، آلودگی‌ های زیست‌ محیطی اعم از آلودگی آب، خاک و هوا شود همچنین نوسانات قیمت تجهیزات وارداتی، محدودیت‌ های مالی در میان برخی از کشاورزان و نیاز به نوسازی مداوم خطوط تولید از جمله چالش‌هایی هستند که باید برطرف شوند.

فرسودگی ۶۰ درصد از ماشین آلات کشاورزی

در این میان باید به عمر ماشین آلات کشاورزی اشاره کرد که حدود ۶۰ درصد ماشین های کشاورزی از جمله تراکتورها و کمباین ها با سن بالای ۱۰ تا ۱۳ سال از رده خارج هستند و به ناچار از آنها استفاده می شود حتی در کمباین های مورد استفاده کشور نیز ریزش محصول بسیار زیاد است بنابراین باید از ماشین آلات مدرن و تکنولوژی های جدید استفاده شود.

اما با توجه به محدودیت های تحریمی انتظار می رود دستگاه های ذیربط میزان تولید را تا ۲ برابر افزایش دهند تا ماشین آلات جدید و مدرن جایگزین ماشین های فرسوده شوند که این امر به حمایت های دولتی، انتقال فناوری و آموزش و توانمندسازی کشاورزان بستگی دارد.

حمایت های دولتی با ارائه تسهیلات مالی و یارانه‌ های خرید تجهیزات، تسهیل دسترسی به فناوری‌ های نوین و مشاوره‌ های فنی نقش مهمی در افزایش میزان مکانیزاسیون، انتقال فناوری با به‌ کارگیری سیستم‌ های آبیاری هوشمند، تراکتورهای مدرن و ماشین‌آلات برداشت با کیفیت، بهبود بازدهی تولیدی و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و برگزاری دوره‌ های آموزشی و کارگاه‌ های فنی توسط سازمان‌ های مرتبط، آگاهی کشاورزان از مزایای مکانیزاسیون و بهبود بهره وری است.

آمارها نشان می دهد سالیانه ۲۵ هزار میلیارد ریال تقاضای تسهیلات برای توسعه و نوسازی ماشین آلات کشاورزی وجود دارد.پس از چند دهه ضریب مکانیزاسیون کشاورزی کشور به ۱.۶۵ اسب بخار در هکتار رسیده و قرار است این رقم به ۲.۱ اسب بخار افزایش یابد.

خوداتکایی ۹۰ درصدی ایران در تولید ماشین های کشاورزی

در دولت یازدهم ردیف اعتباری مستقلی به بخش مکانیزاسیون کشاورزی تعلق گرفت؛ به شکلی که برای پروژه تجهیز و نوسازی ناوگان ماشینی بخش کشاورزی با محور اقتصاد مقاومتی از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ به تدریج هفت خط اعتباری به این بخش اختصاص یافت بنابراین طبق آمارها از سال ۹۲ تا ۹۸ بیش از ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری در حوزه مکانیزاسیون صورت گرفت که این میزان سرمایه گذاری در تاریخ کشور بی سابقه بوده است. تا جایی که طی سالهای اخیر کشور در تولید ماشین های کشاورزی به خوداتکایی ۹۰ درصدی رسیده اما بخشی از نیازمندی ها از مبادی خارجی تامین می شود.

به گفته کریم ذوالفقاری رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی بیش از این تخصیص ۵ هزار میلیارد تومانی با تفاهمنامه بانک کشاورزی و شرکت تراکتورسازی ایران در سال ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: پارسال ۱۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به متقاضیان پرداخت می شد که این حمایت‌ ها شامل خرید ۷۲۲ دستگاه تراکتور به ارزش ۳۸۶ میلیارد تومان و ۱۱۹ دستگاه کمباین به ارزش ۱۵۶ میلیارد تومان و سایر ادوات و دنباله‌بند کشاورزی است و ۲ هزار میلیارد تومان از اعتبار سالانه توافق و در حساب بانک کشاورزی استان‌ها کارسازی شده که تا پایان سال به متقاضیان پرداخت شد.

وی با اشاره به افزایش یک دهم اسب بخار در هر هکتار از طریق جذب اعتبار جدید افزود: عمل به وعده وزیر جهادکشاورزی دولت چهاردهم گامی محکم برای ارتقای مکانیزاسیون کشاورزی پس از ۳ سال وقفه است و با این حمایت‌ ها ضریب مکانیزاسیون کشور به رقم ۳ می‌ رسد و فهرست ادوات و ماشین‌آلات مشمول این تسهیلات شامل ۲۵۰۰ دستگاه است که اغلب دارای گواهی و تاییدیه آزمون بوده و برخی نیز به عنوان فناوری‌های نوین کشاورزی است. همچنین از ابتدای سال تاکنون بیش از ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای خرید ماشین‌آلات کشاورزی ارائه شده است.

به گفته وهب متقی نیا مدیرعامل بانک کشاورزی ۴.۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات مکانیزاسیون کشاورزی در سال جاری پرداخت شد که نسبت به سال گذشته معادل ۲.۷ همت یعنی بیش از ۲.۵ برابر رشد داشته است.

بنابراین کریم ذوالفقاری رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی براین باور است که با پرداخت این میزان اعتبارات از سوی بانک کشاورزی به بخش مکانیزاسیون ۸۰ درصد اعتبار مصوب تخصیص یافته که باید جذب شود.

مصطفی وحیدزاده مدیرعامل گروه صنعتی تراکتورسازی ایران نیز معتقد است: میزان تولید تراکتور در این گروه صنعتی سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۲ برابر افزایش یافته و از ۸۰ دستگاه تراکتور به ۱۵۰ دستگاه در روز رسیده است و برنامه امسال این شرکت تولید ۴۲ هزار دستگاه تراکتور است بیشترین عامل جهش تولید در این گروه صنعتی، اتکا به نیروهای داخلی، شرکت های دانش بنیان و نیروهای مجموعه است.

این درحالیست که امسال کل تقاضا خرید تراکتور این شرکت ۵۷ هزار نفر بوده است.

به گفته وی، این شرکت براساس برنامه میزان تولید تراکتور از ۴۲ هزار دستگاه در سال جاری به ۶۰ هزار دستگاه در سال ۱۴۰۶، انواع موتور از ۴۷ هزار و ۵۰۰ به ۶۹ هزار دستگاه، تولید قطعات ریخته از ۷۵ هزار به ۱۰۰ هزار تن، تولید انواع بکهولودر از ۷۰۰ به یک هزار و ۵۰۰ دستگاه و انواع کامیون از ۸۲۰ به ۲ هزار دستگاه برسد و تولید سالانه ۶۰۰ دستگاه لیفتراک، ۶۰۰ دستگاه مینی لودر، ۵۰۰ دستگاه کمباین، ۵۰۰ دستگاه ون و یک هزار و ۲۰۰ دستگاه ادوات پیشرفته از برنامه های آتی این گروه صنعتی است.

بنابراین ادامه حمایت‌ های دولتی، افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه فناوری‌ های کشاورزی، بهبود زیرساخت‌ های مالی می‌ تواند روند رشد مکانیزاسیون را در سال‌ های آینده تقویت کند و نقش آن را در ارتقای بهره‌وری و کاهش هزینه‌ های تولید افزایش دهد.