صبح نو/متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

اوایل نوروز ۱۴۰۴ بود که خبر سفر حاشیه‌ساز شهرام دبیری در فضای مجازی منتشر شد و کاربران فضای مجازی و رسانه‌های فارسی‌زبان با استناد به استوری اینستاگرام همسر معاون سابق پارلمانی رئیس‌جمهور که در آن نوشته بود «پیش به سوی قطب جنوب» از انجام این سفر که طبق برآورد‌ها با هزینه فراوان برای هر نفر صورت می‌گیرد انتقاد و آن را مذمت کردند. کاربران فضای مجازی همچنین خواستار استعفای دبیری شدند.
بعد از اینکه خبر این سفر در فضای مجازی منتشر شد و مورد انتقاد قرار گرفت، خبرگزاری رسمی دولت در تکذیبیه‌ای نوشت: «این خبر به بهانه‌ای برای تخریب دولت چهاردهم و تقاضا از رئیس‌جمهور برای برکناری این عضو دولت در صورت تأیید این سفر تبدیل شده و این سفر مربوط به سال‌های گذشته و زمانی است که آقای دبیری مسئولیت دولتی نداشتند.» دفتر شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری نیز با صدور اطلاعیه‌ای در 5 فروردین اعلام کرد: «شایعه مطرح شده مبنی بر سفر معاون پارلمانی رئیس‌جمهور به قطب جنوب، چنین ادعایی صحت ندارد و تصاویر منتشر شده قدیمی بوده است». آن طور که رسانه ها نوشتند؛ دبیری در واکنش به این مطالبات اعلام کرد که استعفا نخواهد داد و تنها در صورت برکناری توسط رئیس‌جمهوری از سمت خود کناره‌گیری می‌کند. در همین ارتباط، پیش از این سخنگوی دولت نیز با اشاره به حساسیت‌های اجتماعی درباره سبک زندگی مسئولان و در واکنش به این موضوع گفته بود: «سبک زندگی اعضای کابینه، درعین‌حال که یک موضوع شخصی است؛ اما باید به گونه‌ای باشد که باعث تحریک مردم نشود. اعضای کابینه باید بپذیرند که وقتی وارد مناصب مدیریتی می‌شوند، حساسیت‌ها روی آن‌ها بیشتر خواهد شد.» وی افزود: «احتمال دارد که دولت مقرراتی را تعیین کند که اعضای کابینه، در صورت سفرهای شخصی به خارج از کشور، اطلاع‌رسانی انجام دهند تا مشکلی ایجاد نشود. رویکرد دکتر پزشکیان، احترام به آزادی‌های فردی در کنار احترام به حساسیت‌های جامعه است.»

عزل دبیری از سمت خود
حواشی سفر دبیری به قطب جنوب همچنان ادامه داشت تا اینکه شنبه 16 فروردین‌ماه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور در حکمی خطاب به شهرام دبیری، وی را برکنار کرد. حکمی که نشان داد سفر دبیری به قطب جنوب درست بوده است. پزشکیان در حکم خود نوشت: «در این ایام پس از بررسی خبر، قطعی شد که در ایام نوروز در سفر تفریحی قطب جنوب بودید. در دولتی که مفتخر به اقتدا به مولای متقیان است و در شرایطی که هنوز فشارهای اقتصادی بر مردم زیاد و محرومان پرشمارند، سفر پرهزینه تفریحی مسئولان رسمی، حتی با هزینه‌های شخصی، قابل دفاع و توجیه‌پذیر نبوده و با معیار ساده‌زیستی مسئولان سازگار نیست.» رئیس‌جمهور تأکید کرد: «دوستی دیرین و همکاری و خدمات ارزشمند شما در معاونت پارلمانی دولت چهاردهم، مانع آن نیست که پایبندی به صداقت، عدالت و وعده‌هایی که به مردم دادیم، مقدم داشته شود. بنابراین از ادامه همکاری با شما در دولت چهاردهم معذوریم.»
 
واکنش‌ها به برکناری دبیری
مالک شریعتی، نماینده مجلس هم در واکنش به این اقدام رئیس‌جمهور تأکید کرد: «از آقای رئیس‌جمهور دکتر پزشکیان بابت اقدام انقلابی در برکناری آقای دبیری تشکر می‌کنم.»
 
‏ روش برکناری مهم‌تر از اصل برکناری است
عبدالله گنجی هم در مورد برکناری دبیری، معاون پارلمانی پزشکیان، نوشت: «روش برکناری دبیری از معاونت ریاست‌جمهوری توسط پزشکیان مهم‌تر از اصل برکناری است. معمولا در چنین مواردی طرف را توصیه به استعفا می‌کنند و خیلی ظریف حذف می‌شود.»
دبیری برکنار شد؛ اما باید توجه داشت که نقطه آغاز ماجرا نه سفر تفریحی، بلکه تلاش دفتر دبیری برای تکذیب یا کتمان این سفر بود. اظهارات کذب در سطوح بالای مدیریتی نه‌تنها اعتماد عمومی را سلب می‌کند، بلکه هزینه‌های مشروعیت سیاسی را افزایش می‌دهد. 
بااین‌حال اما اقدام پزشکیان در برکناری سریع دبیری، به‌رغم نزدیکی شخصی و سیاسی میان آن‌ها، نشانه‌ای از اولویت دادن به شفافیت و مسئولیت‌پذیری در برابر منافع شخصی است. این موضوع را می‌توان در تضاد با رویه‌هایی مانند رفتار محمود احمدی‌نژاد در قبال علی کردان دید؛ جایی که حمایت بی‌چون‌وچرا از نزدیکان به بحران نهاد دولت انجامید.
سفر به کشورهایی چون آرژانتین که دارای روابط تنش‌آمیز با ایران هستند، به‌ویژه برای مقامی در سطح معاونت ریاست‌جمهوری، نیازمند هماهنگی با وزارت خارجه و دستگاه‌های امنیتی است.
 با توجه به پرونده انفجار آمیا و احکام قضایی بازداشت علیه مقامات سابق ایران، سفر به این کشور بدون هماهنگی می‌توانست به بحران دیپلماتیک منجر شود.
در شرایطی که رئیس‌جمهور آرژانتین چهره‌ای راست‌گرای افراطی و نزدیک به اسرائیل است، خطر بازداشت یا بهره‌برداری سیاسی از حضور یک مقام ایرانی بسیار محتمل بود.
فقدان پیش‌بینی و ناآگاهی از این مخاطرات نه‌تنها ضعف عملکردی، بلکه نشانه‌ای از عدم تناسب فرد با جایگاه دولتی تلقی می‌شود.
گرچه هزینه سفر از منابع شخصی تأمین شده؛ اما مسئول دولتی نمی‌تواند خود را از الزامات اخلاقی شرایط عمومی جامعه جدا کند. سفر پرهزینه به قطب جنوب، آن هم در شرایطی که بسیاری از مردم تحت فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها قرار دارند، با روح حاکم بر ساده‌زیستی مورد انتظار در نظام جمهوری اسلامی سازگار نیست. در نگاه پزشکیان، این مسأله حتی اگر از جیب شخصی دبیری پرداخت شده باشد، از منظر اخلاق عمومی و پیام سیاسی آن برای جامعه توجیه‌پذیر نیست.
 آنچه باعث برکناری دبیری است نه صرفا سفر پرهزینه، بلکه تلاش برای پنهان‌سازی حقیقت، عدم هماهنگی با مراجع بالاتر و بی‌توجهی به تبعات سیاسی و امنیتی رفتار شخصی‌اش است.
ورود فردی با سابقه پزشکی و کسب‌وکار شخصی در بخش سلامت به یکی از پست‌های حساس سیاسی، یعنی معاونت پارلمانی ریاست‌جمهوری، از ابتدا محل تأمل بود. نبود تجربه و شناخت دقیق از فضای سیاست خارجی، ملاحظات امنیتی و حساسیت‌های رسانه‌ای، ضعف بنیادینی بود که در نهایت به بحران ختم شد. 
برکناری شهرام دبیری از معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور، لحظه‌ای مهم و تعیین‌کننده برای مسعود پزشکیان و دولت تازه ‌تشکیل‌شده‌اش بود. این تصمیم، فراتر از یک تغییر در سطوح مدیریتی، به آزمونی برای راستی‌آزمایی شعارها و ادعاهای اخلاقی و سیاسی پزشکیان بدل شد؛ آزمونی که او از آن عبور کرد و با آن، سرمایه‌ای تازه به دولت خود بخشید.
 
دوراهی سخت ؛ دوستی شخصی در برابر اصول مدیریتی  
دبیری از چهره‌های نزدیک به پزشکیان بود و همین نزدیکی، تصمیم به برکناری او را برای رئیس‌جمهور به‌ مراتب دشوارتر می‌کرد. در بسیاری از دولت‌های گذشته، دوستی‌های سیاسی به مصونیت عملی مدیران ناکارآمد یا خطاکار انجامیده بود؛ اما در این مورد، پزشکیان نشان داد که معیار تصمیم‌گیری او نه رابطه شخصی، بلکه اصول اداری، اخلاقی و سیاسی است.
پزشکیان در دوران رقابت‌های انتخاباتی، بر شفافیت، مسئولیت‌پذیری و دوری از رانت تأکید کرده بود. برخورد صریح و بی‌ملاحظه با دبیری که دفتر او به پنهان کاری در مورد سفر پرهزینه متهم شد، اعتبار این شعارها را در عمل تقویت کرد. این اقدام، دولت را از اتهام دوگانگی در گفتار و رفتار دور نگه داشت و نشان داد که در دولت پزشکیان، مسئولیت سیاسی تنها امتیاز نیست، بلکه تعهدی همراه با پاسخ‌گویی است.
 
افزایش انرژی و اعتبار دولت در آغاز مسیر  
در شرایطی که انتقاد نسبت به ساختارهای مدیریتی وجود دارد، تصمیمی از این دست می‌تواند فضای روانی جامعه را تا حدی تغییر دهد. حذف یک مدیر ارشد به‌خاطر  بی‌توجهی به چارچوب‌های رفتاری نه‌تنها مسئولیت‌پذیری را تقویت کرد، بلکه به دولت جدید انرژی سیاسی بخشید. این تصمیم می‌تواند اعتمادبخش باشد؛ نه‌ فقط برای افکار عمومی، بلکه حتی برای بدنه دولت که در حال شکل‌گیری انتظارات از دولت جدید است.
 
ضرورت انتخابی دقیق برای پست معاون پارلمانی  
حال که دبیری از دولت کنار رفته، چشم‌ها به انتخاب بعدی پزشکیان برای این پست مهم دوخته شده است. معاونت پارلمانی، حلقه واسط میان دولت و مجلسی است . در چنین شرایطی، انتخاب یک فرد توانمند، با شناخت عمیق از سازوکارهای پارلمان و دارای قدرت اقناع و تعامل بالا، برای این جایگاه حیاتی است.
 
دبیری و نداشتن مهارت کافی  
واقعیت این است که دبیری از ابتدا انتخاب مناسبی برای معاونت پارلمانی نبود. او فاقد تجربه مشخص در تعامل با مجلس و فاقد قدرت چانه‌زنی و اقناع بود. عملکرد ضعیف او در دوره کوتاه حضورش، تعامل دولت با مجلس را نه‌تنها تسهیل نکرد، بلکه در مواردی باعث ایجاد حاشیه و اصطکاک شد.
برکناری دبیری، اگرچه به‌خاطر مسأله سفر و تکذیب نادرست انجام شد؛ اما به ‌لحاظ فنی نیز قابل دفاع بود، چراکه فردی فاقد مهارت‌های تخصصی در جایگاهی حساس قرار گرفته بود.
 
تصمیمی درست در زمانی حساس  
پزشکیان در آغاز دولت خود با چالشی مواجه شد که آزمونی برای صداقت، وفاداری به شعارها و شجاعت در تصمیم‌گیری بود. عبور موفق از این چالش، نه‌تنها دولت را از آسیب‌های بعدی دور کرد، بلکه زمینه‌ساز تقویت هویت اخلاقی و مدیریتی آن شد. اکنون، فرصت مهمی پیش روی دولت قرار دارد تا با انتخاب فردی توانمند و کارآزموده، رابطه با مجلس را ترمیم و تثبیت کند و مسیر اجرای برنامه‌های دولت را هموار سازد.