آخرین خبر/ در دنیای امروز که ارتباطات و اطلاعات به‌عنوان ستون‌های اصلی قدرت نرم شناخته می‌شوند، رسانه و فضای مجازی نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی به افکار عمومی، مقابله با روایت‌های تحریف‌شده و خنثی‌سازی فشارهای خارجی ایفا می‌کنند. ایران، به‌عنوان کشوری که دهه‌ها در معرض تحریم‌های اقتصادی، سیاسی و زورگویی‌های بین‌المللی قرار داشته، بیش از پیش به اهمیت این ابزارها در دفاع از منافع ملی و بازسازی تصویر خود در عرصه جهانی پی برده است. این یادداشت به بررسی نقش رسانه و فضای مجازی به‌عنوان سلاحی استراتژیک برای ایران در برابر فشارهای جهانی می‌پردازد و ابعاد مختلف آن را از منظر علمی و کاربردی تحلیل می‌کند.

رسانه و فضای مجازی: ابزار قدرت نرم
قدرت نرم، مفهومی است که جوزف نای، نظریه‌پرداز روابط بین‌الملل، آن را به‌عنوان توانایی تأثیرگذاری بر دیگران از طریق جذابیت فرهنگی، ایدئولوژیک و اطلاعاتی تعریف کرده است. در این چارچوب، رسانه‌ها و فضای مجازی به‌عنوان بسترهایی برای انتشار پیام‌ها و روایت‌ها، ابزاری کلیدی برای تقویت قدرت نرم یک کشور هستند. ایران با تکیه بر ظرفیت‌های رسانه‌ای خود، از جمله شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی مانند پرس‌تی‌وی و پلتفرم‌های دیجیتال، می‌تواند روایت‌های جایگزین را در مقابل تبلیغات منفی غرب ارائه دهد. فضای مجازی، با ویژگی‌هایی نظیر دسترسی گسترده، سرعت بالا و تعامل مستقیم با مخاطبان، این امکان را فراهم می‌کند که پیام‌های ایران به‌صورت بی‌واسطه به گوش جهانیان برسد.

مقابله با جنگ روایت‌ها
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایران در برابر فشارهای جهانی، جنگ روایت‌هاست. کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده، از طریق رسانه‌های جریان اصلی و پلتفرم‌های دیجیتال تلاش کرده‌اند تا تصویری مخدوش از ایران ارائه دهند و تحریم‌ها را به‌عنوان ابزاری مشروع برای مهار این کشور توجیه کنند. در مقابل، رسانه‌ها و فضای مجازی به ایران این فرصت را می‌دهند که با انتشار محتوای مستند و شفاف، واقعیت‌های پشت پرده تحریم‌ها، اثرات آن بر مردم و مقاومت ملی را به نمایش بگذارد. برای مثال، تولید محتوا در قالب ویدئوهای کوتاه، اینفوگرافیک‌ها و گزارش‌های تحلیلی در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر (ایکس)، اینستاگرام و تلگرام می‌تواند افکار عمومی جهانی را تحت تأثیر قرار دهد و حمایت بین‌المللی را جلب کند.

شکستن محاصره اطلاعاتی
تحریم‌های اقتصادی اغلب با محاصره اطلاعاتی همراه است؛ جایی که دسترسی ایران به پلتفرم‌های بین‌المللی محدود می‌شود یا صدای آن در مجامع جهانی سرکوب می‌گردد. در چنین شرایطی، فضای مجازی به‌عنوان یک میدان نبرد نامتقارن عمل می‌کند. ابزارهایی مانند شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌های مستقل و حتی فناوری‌های رمزنگاری‌شده به ایران امکان می‌دهند تا از سد فیلترینگ و سانسور عبور کرده و پیام خود را به مخاطبان جهانی برساند. نمونه‌های موفق این رویکرد را می‌توان در فعالیت کاربران ایرانی در پلتفرم‌هایی مانند ایکس مشاهده کرد که با هشتگ‌ها و کمپین‌های هدفمند، توجه جهانی را به مسائل ایران جلب کرده‌اند.

تقویت انسجام داخلی
رسانه و فضای مجازی تنها در عرصه خارجی کاربرد ندارند؛ این ابزارها در داخل کشور نیز می‌توانند به انسجام ملی و افزایش تاب‌آوری در برابر فشارها کمک کنند. اطلاع‌رسانی شفاف درباره اثرات تحریم‌ها، تشویق به خودکفایی و ترویج روحیه مقاومت از طریق محتوای دیجیتال، جامعه را برای مقابله با چالش‌ها آماده می‌کند. به‌عنوان مثال، کمپین‌های آنلاین برای حمایت از تولید داخلی یا افشای ناکارآمدی تحریم‌ها می‌توانند انگیزه عمومی را تقویت کرده و از تأثیر روانی فشارهای خارجی بکاهند.

چالش‌ها و راهکارها
با وجود ظرفیت‌های عظیم رسانه و فضای مجازی، ایران با چالش‌هایی نیز مواجه است. محدودیت‌های زیرساختی، فیلترینگ داخلی و خارجی، و رقابت با رسانه‌های پرقدرت غربی از جمله این موانع هستند. برای غلبه بر این چالش‌ها، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال، آموزش نیروی انسانی متخصص در حوزه رسانه، و توسعه پلتفرم‌های بومی ضروری است. همچنین، استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها برای هدف‌گذاری دقیق مخاطبان و تولید محتوای تأثیرگذار می‌تواند کارایی این سلاح استراتژیک را افزایش دهد.

نتیجه‌گیری
رسانه و فضای مجازی در عصر حاضر دیگر صرفاً ابزار سرگرمی یا اطلاع‌رسانی نیستند؛ آن‌ها به سلاحی قدرتمند در دست دولت‌ها و ملت‌ها برای دفاع از هویت، منافع و موجودیت خود تبدیل شده‌اند. برای ایران، که در برابر زورگویی‌ها و تحریم‌های جهانی ایستاده، این ابزارها فرصتی بی‌نظیر برای بازنمایی حقیقت، شکستن انزوای تحمیلی و تقویت جایگاه بین‌المللی فراهم می‌کنند.

با برنامه‌ریزی هوشمندانه و استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها، ایران می‌تواند نه‌تنها فشارهای خارجی را خنثی کند، بلکه به‌عنوان الگویی برای دیگر ملت‌های در حال توسعه در استفاده از قدرت نرم رسانه‌ای مطرح شود. 

یادداشتی از سجاد خراسانی