فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

علی ملکی| حضور سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران، در تخت جمشید برای ضبط پیام تبریک نوروزی سال ۱۴۰۴، یکی از اتفاقات قابل توجه در آغاز سال نو بود که بازتاب گسترده‌ای در میان مردم و رسانه‌ها داشت. این اقدام که با حضور ایشان در کنار یکی از نماد‌های تاریخی و فرهنگی کشور همراه شد، نه تنها نشان‌دهنده پیوند میان اقتدار نظامی و هویت ملی بود، بلکه از منظر ارتباط با جامعه نیز حائز اهمیت به نظر می‌رسد. برقراری ارتباط با قشر خاکستری جامعه، بخشی از کارکرد این ویدئوی یک دقیقه‌ای بود که در ادامه هم توانست نظر چهره‌های مختلف از طیف‌های متنوع را نیز جلب کند و آن‌ها را به تحسین این حرکت در شرایط حساس امروز کشور در حوزه‌های داخلی و خارجی وادار کند.

   تبریک استراتژیک
سرلشکر باقری به عنوان عالی‌ترین مقام نظامی کشور، معمولاً در موقعیت‌های رسمی و مرتبط با حوزه دفاعی و امنیتی دیده می‌شود. اما این بار در یک فضای غیرمنتظره و با حال‌وهوایی متفاوت ظاهر شد. تخت جمشید؛ بنایی که به لحاظ تاریخی و تمدنی جزو سرمایه‌های مهم کشور است. امروزه برخی دولت‌ها در تمنای چندخط از تاریخ هستند تا ضمیمه کشورشان کنند و در نهایت هم ناچار می‌شوند جای خالی آن را با جعل و تاریخ‌سازی پر کنند. انتخاب سرلشکر باقری از چند جهت قابل تأمل است. نخست اینکه حضور رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران در چنین مکانی، پیامی فراتر از حوزه تخصصی او منتقل می‌کند. تخت جمشید، به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار باستانی جهان، نه تنها نمادی از تاریخ غنی ایران باستان است، بلکه به نوعی بیانگر هویت جمعی ایرانیان در طول تاریخ محسوب می‌شود.
این حرکت همچنین نشان‌دهنده تلاشی برای نزدیک شدن به مردم است که شاید کمتر با زبان نظامی‌گری ارتباط برقرار می‌کنند. سرلشکر باقری با حضور در تخت جمشید و ضبط یک پیام ساده و صمیمی، از شمایل یک فرمانده نظامی صرف فاصله گرفت و چهره‌ای لطیف‌تر و مردمی‌تر از خود به نمایش گذاشت. این روحیه برای یک مقام عالی‌رتبه نظامی که مسئولیت سنگین حفظ امنیت کشور را آن هم در شرایط کنونی بر عهده دارد، می‌تواند به معنای درک عمیق او از نیاز‌های روحی و روانی جامعه باشد. در شرایطی که ایران با تهدیدات خارجی و چالش‌های داخلی مواجه است، چنین حضوری می‌تواند حس خوب امنیت را به مردم یادآوری کند.

   پیامی که قشر خاکستری بیشتر شنید
یکی از نکات برجسته این اقدام، لحن و محتوای پیام سرلشکر باقری بود. او در این ویدئو، با تبریک سال نو و عید فطر، آرزوی آرامش و خیر برای مردم ایران کرد و بر صلح و دوستی با همسایگان تأکید داشت. این پیام، برخلاف آنچه ممکن است از یک مقام نظامی انتظار برود، لحنی آرام و امیدوارانه داشت. چنین رویکردی، به‌ویژه در آغاز سال جدید و در میان گرد و غبار‌های منطقه‌ای که مردم به دنبال اتفاقات مثبت و انگیزه‌بخش هستند، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر مخاطب داشته باشد. شرایط فعلی کشور در حوزه‌های داخلی و خارجی، حساسیت جامعه نسبت به حروف ادا شده توسط مسئولان را تشدید می‌کند و اینجاست که سخن از صلح و برادری توسط عالی‌ترین مقام نظامی کشور، وزن بیشتری پیدا می‌کند و بیشتر هم شنیده می‌شود.
این انتخاب نشان می‌دهد سرلشکر باقری از قدرت نماد‌ها و تأثیرگذاری کلام باخبر است و نقطه‌زنی‌اش محدود به میدان نبرد نیست. او می‌توانست پیام خود را از یک پایگاه نظامی یا دفتر رسمی ضبط کند، اما ترجیح داد در کنار تخت جمشید که برای بسیاری از مردم محبوب است، سخن بگوید. این تصمیم، به نوعی نشان‌دهنده درک او از اهمیت ارتباط با قشر‌های مختلف جامعه، به‌ویژه طبقه متوسط و قشر خاکستری است که شاید کمتر به مسائل نظامی توجه نشان دهند، اما در مقطع کنونی به دلایل قابل بررسی نسبت به تاریخ و هویت ملی خود حساس‌اند.

   پلتفرمی‌ها هم استقبال کردند
طبیعی است که چنین حرکتی با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شود. بر اساس آنچه در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مشاهده شد، اکثریت مردم از این اقدام استقبال کردند. بسیاری این حضور را نشانه‌ای از توجه نیرو‌های مسلح به هویت ملی و تلاش برای ایجاد حس آرامش در جامعه دانستند. کاربران شبکه‌های اجتماعی، با انتشار ویدئوی پیام تبریک سرلشکر باقری، به تمجید از سادگی و صمیمیت او پرداختند. برخی نیز این حرکت را تلاشی برای تقویت همبستگی ملی در برابر تهدیدات خارجی تفسیر کردند.
با این حال، همه واکنش‌ها هم مثبت نبودند. عده‌ای از منتقدان، این اقدام را با سلیقه خود سازگار ندانستند و آن را نوعی نمایش تبلیغاتی تلقی کردند. برخی معتقد بودند یک مقام نظامی باید در حوزه تخصصی خود فعالیت کند و حضور در تخت جمشید ممکن است از جدیت جایگاه او بکاهد. برخی دیگر هم معتقدند میزانسن و فضای بصری کار می‌توانست دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر اجرا شود اما آنچه مسلم است، بازتاب رسانه‌ای گسترده و مثبت از این حرکت بود که توجه طیف‌های مختلف را به خود جلب کرد.

   هم میدان هم مردم
یکی از نقاط قوت این اقدام، تصویری بود که از سرلشکر باقری در تخت جمشید ارائه شد. او در این ویدئو، با ظاهری ساده و غیررسمی ظاهر شد. این انتخاب، توانست او را از قالب خشک و رسمی یک فرمانده نظامی خارج کند و به‌عنوان فردی معرفی کند که هم‌زمان هم حرفه‌ای است و هم با مردم ارتباط نزدیک دارد. این شمایل، برای یک مقام ارشد نظامی که باید هم در حوزه امنیت قاطعیت نشان دهد و هم اعتماد عمومی را جلب کند، بسیار کارآمد به نظر می‌رسد.
از سوی دیگر پیام یک دقیقه‌ای سرلشکر باقری، تهی از مسائل تخصصی نبود. تأکید بر صلح و دوستی با همسایگان، در حالی که ایران درحال رسیدگی به وضعیت مذاکراتش با آمریکاست، حاکی از ملاحظات استراتژیک نظامی نیز بود. این سخنان، از یک سو به مردم ایران اطمینان می‌داد که نیرو‌های مسلح در پی جنگ‌افروزی نیستند و از سوی دیگر به کشور‌های منطقه سیگنال می‌فرستاد که سیاست همسایگی همچنان مورد توجه ایران است. چنین رویکردی، کاراکتر سرلشکر باقری را به‌عنوان یک فرمانده حرفه‌ای که هم استراتژی نظامی را می‌شناسد و هم زبان دیپلماسی را درک می‌کند، تقویت کرد. این حرکت رسانه‌ای، به‌سرعت در رسانه‌های داخلی و حتی خارجی بازتاب یافت. این بازتاب در کنار استقبال طیف‌های مختلف از این حرکت، خود گواهی بر موفقیت این اقدام در جلب توجه افکار عمومی بود.