مشرق/متن پیش رو در مشرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

تجربه ترامپ نشان داده است که او به‌شدت به دادن پیام‌های یکدست و هماهنگ از داخل دولتش به بیرون حساسیت دارد.

در میانهٔ تنش‌های فزاینده میان آمریکایی‌ها و ایران، یک پیام کوتاه از سوی نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، توجه ناظران را به خود جلب کرد، البته این پیام به‌سرعت حذف‌شده و پس‌ازآن سیاست سکوت سنگین میان طرفین آغاز شد.

ماجرا از یک پیام ویژه شروع شد که طی آن وزیر امور خارجه در یک شبکه اجتماعی نوشت که ایران بار دیگر تأیید می‌کند که تحت هیچ شرایطی، هرگز به دنبال ساخت، توسعه یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نخواهد بود، عراقی در ادامه تأکید کرده بود که حتی پس از خروج آمریکا از برجام، این تعهد ایران همچنان به قوت خود باقی‌مانده و ایالات‌متحده نیز به‌صورت غیرمستقیم از آن بهره‌مند شده است.

اندکی پس از انتشار این پست، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، با یک کلمه زیر این توییت خیلی کوتاه و مختصر نوشت: عالی!

این پیام در ظاهر ساده و کوتاه، اما از سوی تحلیل‌گران حاوی پاسخی ضمنی و مثبت به موضع هسته‌ای ایران تلقی شد، آن‌هم در شرایطی که رئیس‌جمهور آمریکا ثانیه به ثانیه بر لفاظی‌های خود افزوده و برخی گمان می‌کردند که احتمال وقوع جنگ بالا است. این پیام حکایت از آن داشت که نه تنها طبل آمریکایی‌ها توخالی است بلکه در فرآیند مذاکرات غیرمستقیم در عمان توپ در زمین واشنگتن قرار دارد.

نکته مهم آن بود که پیام ویتکاف نخستین اظهارنظر علنی از سوی یک مقام رسمی دولت جدید آمریکا در واکنش مستقیم به موضع ایران درباره برنامه هسته‌ای بود؛ اما پیش از آن‌که این اتفاق معنای سیاسی خود را در میان رسانه‌ها باز کند، توییت حذف شد و آمریکایی‌ها در موضع سکوت مطلق فرو رفتند.

درباره این سکوت تحلیل‌های متعددی شده است برخی آن را نشانه چراغ سبز آمریکایی‌ها در عمان خوانده و برخی دیگر معتقدند که میان عناصر کاخ سفید در تشریح رفتار ایران اختلاف‌نظر عمیق وجود دارد تا جایی که گروهی از تیم امنیتی ترامپ تنها جنگ را گزینه روی میز دیده و برخی دیگر اعتقاددارند که رودررویی با تهران به معنای یک خودکشی دست جمعی در کاخ سفید است، این اختلاف باعث شد تا نماینده آمریکا در امور منطقه توییت بزند و به‌سرعت آن را پاک کند.

برخی دیگر نیز پاسخ ویتکاف را طعنه‌آمیز خوانده بودند که البته با گزارشات آمریکایی جور درنمی‌آید زیرا همین هفته قبل سازمان سیا در گزارشی که زمان انتشار آن جالب است نوشته است که ایران به دنبال ساخت سلاح اتمی نیست. در این گزارش اطلاعاتی آمده است که آدرس بمب هسته‌ای در ایران غلط بوده و چین تنها تهدید اصلی برای امنیت ملی آمریکا محسوب می‌شود.

برخی دیگر نیز ویتکاف را با تیلرسون وزیر سابق خارجه آمریکا مقایسه کرده و لحن او را از سایر همراهان با ترامپ جدا می‌کنند و معتقدند که ناهمخوانی لحن ویتکاف با تیم ترامپ آشکار است، زیرا که ویتکاف پیش‌ازاین نیز در برخی گفت‌وگوها مواضعی نرم‌تر نسبت به فضای غالب در تیم ترامپ اتخاذ کرده بود تا جایی که برخی خواهان حذف ویتکاف شده بودند، حالا حذف این توییت می‌تواند نشانه‌ای از برخوردهای جدید در واشنگتن باشد.

اما چه کسانی یا گروهی فشار آوردند که ویتکاف پاسخ خود را حذف کند؟ پاسخ به این سؤال سخت نیست و در آرایش همراهان ترامپ قابل‌بحث است. همچنین پاسخ به این سؤال در برآورد آینده کوتاه‌مدت تعامل یا تقابل تهران با واشینگتن مهم است تا جایی که این پاسخ نتیجه مذاکرات غیرمستقیم در عمان را نیز روشن خواهد کرد.

تجربه ترامپ نشان داده است که او به‌شدت به دادن پیام‌های یکدست و هماهنگ از داخل دولتش به بیرون حساسیت دارد. ترامپ پیام را عامل فشار دانسته و لحن او نشانه موضعش خواهد بود، بنابراین شخصی چون ویتکاف بی‌گدار به آب نزده و سیگنال اشتباه نمی‌دهد. بی‌شک انتشار و حذف یک پیام را باید نشانه اختلال جدید در تصمیم سازی در آمریکا دانست.

به عبارتی حذف این پیام نشان می‌دهد که در فضای کنونی آمریکایی‌ها با مشکل محدودیت فضا در تصمیم‌گیری روبه شده‌اند که این موضوع روی معادلات، محاسبات و ترجیحات ترامپ اثر خواهد گذاشت.

 

نکته جالب‌توجه آن‌که این محدودیت فضایی روی رژیم اسرائیل هم اثر جالبی گذاشته است؛ محیط داخلی رژیم صهیونیستی هیچ‌گاه به این اندازه نسبت به تحرکات آمریکا بدبین نبوده است. شکافی که میان تل‌آویو و واشنگتن بازشده از پایگاه الشعیرات در دمشق تا تهران امتداد داشت و عمق آن به‌اندازه درعا تا حماه است. این وضعیت شکننده باعث گرفتن تصمیماتی از جانب صهیونیست‌ها می‌شود که ترامپ را آشفته‌تر خواهد کرد، سفر نتانیاهو به آمریکا را باید از این زاویه دید.

هم‌زمان با ایجاد محدودیت فضایی در آمریکا، در ایران نسخه جدیدی از دیپلماسی فعال‌شده است که جنس آن با قبل به‌شدت تفاوت داشته و دارای جرمی است که از خود انرژی متصاعد می‌کند. نمایی از این شکل از سیاست خارجه را رئیس ستادکل نیروهای مسلح در پاسارگاد نمایش داده که حکایت از «دیپلماسی مسلح» دارد.

در این فرم جدید حتی روی میز مذاکره نیز دست ایران روی ماشه قرار دارد، اما جنس سلاحی که در گفتگوها همراه است بستگی به جنس تهدیدات شکل‌گرفته در جزیره دیگو گارسیا دارد، حالا بهتر می‌توان درک کرد که چر نماینده آمریکا در امور منطقه توییت می‌نویسد و آن را پاک می‌کند!