اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

محمدرضا بابایی| روز شنبه مسقط میزبان یکی از حساس‌ترین نشست‌هایی است که از زمان آغاز به کار دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری امریکا قرار است برگزار شود؛ نشستی که در چارچوبش هیات ایرانی به نمایندگی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان و استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه حاضر خواهند شد تا بستر را برای رایزنی‌ها هموار سازند؛ رایزنی‌هایی که از منظر تهران محور اصلی‌اش برنامه هسته‌ای ایران است؛ هر چند رسانه‌های غربی روایت‌های ادعایی دیگری دارند و می‌گویند که ترامپ به دنبال آن است تا در کنار گفت‌وگو درباره برنامه هسته‌ای ایران، فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را در دستور کار قرار دهد؛ دو اصلی که مقام‌های رسمی کشورمان آنها را خطوط قرمز خوانده و رایزنی در باب آنها را به‌شدت رد کرده‌اند. از همین رو فارغ از شکل گفت‌وگوها -خواه مستقیم باشد یا غیرمستقیم- گمانه‌زنی‌ها درباره ماحصل رایزنی هیات‌های نمایندگی ایران و امریکا افزایش یافته است. روز سه‌شنبه، عباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان یک روز پس از موضع‌گیری ترامپ در باب رایزنی‌های ادعایی مستقیم با تهران، یادداشتی در نشریه واشنگتن‌پست منتشر کرد و ضمن اشاره به مذاکرات آتی ایران و امریکا از جدیت تهران برای تعامل و دستیابی به توافق نوشت، با این همه عراقچی خاطرنشان کرد که اگر امریکا به ‌دنبال راه‌حل دیپلماتیک واقعی است، ما مسیر آن را پیش‌تر نشان داده‌ایم. اما اگر هدفش تحمیل اراده از طریق فشار باشد، باید بداند: ایران در برابر زبان زور و تهدید، متحدانه و قاطع واکنش نشان می‌دهد. این همان موضعی است که مقام‌های رسمی کشورمان نیز پیش‌تر بر آن تاکید داشته و دارند. در همین راستا رسانه‌های غربی چون نیویورک تایمز به نقل از کارشناسان مدعی شده‌اند که در صورتی که ایران بر خطوط قرمز خود تاکید داشته باشد و ترامپ درصدد تحقق اهداف جاه‌طلبانه خود باشد، توافق به سادگی حاصل نخواهد شد و رایزنی‌های غیرمستقیم به سمت گفت‌وگوهای مستقیم تغییر جهت نخواهد داد، بالاخص آنکه زمان برای پایان دادن به پیچیدگی‌های حاکم اندک است. 

به باور ناظران غربی اصل بی‌اعتمادی تهران به واشنگتن در کنار اختلاف‌نظرهای جدی طرفین در باب محتوای آنچه قرار است درباره آن رایزنی انجام شود، معادلات را دشوارتر نیز کرده است. با وجود اختلاف‌نظر تهران و واشنگتن درباره اینکه این گفت‌وگوها «مستقیم» هستند (طبق گفته ترامپ) یا «غیرمستقیم» و از طریق واسطه‌ها (طبق گفته ایران)، اهمیت این موضوع به‌ویژه با حضور چهره‌های کلیدی کمتر از سایر مقوله‌هایی است که بر فرآیند رایزنی‌ها حاکم است. به نوشته نشریه لوموند فرانسه، آنچه در این میان اهمیت دارد این است که این تلاش‌ها به همان اندازه که یک فرصت است، یک آزمون نیز قلمداد می‌شود؛ آزمونی برای سنجش آمادگی دو طرف برای گفت‌وگوهای جدی درباره محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها و فشار حداکثری ترامپ علیه تهران. به ادعای این نشریه حتی اگر رویارویی ادعایی نیز در کار نباشد، فضای گفت‌وگو محدود است. مقام‌های اروپایی و تحلیلگران مدعی‌اند که تا پایان ماه جولای، اروپا باید مشخص کند که آیا قصد دارد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را دوباره اعمال کند یا خیر. فرصت اعمال مجدد این تحریم‌ها -که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ لغو شده بودند- در ۱۸ اکتبر به پایان می‌رسد. اگر فشارها ادامه یابد و همزمان تحریم‌های سازمان ملل نیز بازگردانده شوند (ماشه فعال شود)، ایران تاکید کرده که ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) خارج شود. در صورت وقوع چنین سناریوی محتملی، طبیعتا جهان بالاخص منطقه در آستانه تصاعد بحران قرار خواهد گرفت، چراکه بستر برای تحرکات اسراییل که امروز به واسطه از سرگیری رایزنی‌ها میان ایران و امریکا دست خالی است، هموار خواهد شد.