دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

کامران کرمی| پایان موفقیت‌آمیز دور اول مذاکرات ایران و آمریکا به میزبانی سلطان‌نشین عمان با استقبال گسترده بازیگران شورای همکاری خلیج فارس مواجه شد. وزرای خارجه امارات، عربستان، قطر و کویت، در گفت‌وگو با سید بدر البوسعیدی، همتای عمانی خود، بر اهمیت این گفت‌وگو و میزبانی مسقط تاکید کردند.
 
وزیر خارجه قطر نقش مثبت عمان در تقویت کانال‌های مذاکره بین ایران و آمریکا را ستود و بر حمایت قطر از تلاش‌ها برای تحقق صلح و امنیت در منطقه تاکید کرد. همچنین فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان، از تلاش‌های عمان برای ایجاد فضای مناسب برای مذاکرات سازنده قدردانی و بر اهمیت این تلاش‌ها در تقویت امنیت و ثبات در منطقه تاکید کرد. عبدالله علی الیحیا، وزیر خارجه کویت، نیز از تلاش‌های عمان برای تقویت مذاکرات ایران و آمریکا قدردانی و بر حمایت کویت از تلاش‌ها برای تحقق امنیت و ثبات در منطقه تاکید کرد. پیش از این نیز عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات، و بدر بن حمد البوسعیدی درباره آخرین تحولات مذاکرات ایران و آمریکا گفت‌وگوی تلفنی کردند. بن زاید در این تماس تلفنی از تلاش‌های سازنده عمان برای میانجی‌گری و تقویت اعتماد و ثبات در منطقه قدردانی کرد.

استقبال گسترده دولت‌های عربی خلیج فارس از مذاکرات ایران و آمریکا بازتابی از تغییر اولویت‌های کلان این کشورها از تنش و درگیری به سمت اقتصاد و توسعه با تعریف پروژه‌های اقتصادی است که موضع این مجموعه را متفاوت از یک دهه گذشته کرده است.

در مقطع شکل‌گیری مذاکرات برجام از سپتامبر ۲۰۱۳ تا ژوئن ۲۰۱۵ و به‌ویژه سال‌های پس از آن، برخی از بازیگران عربی خلیج فارس از مخالفان و منتقدان توافق تهران و واشنگتن در دوره اوباما بودند. حتی برخی پا را فراتر گذاشته و در کمپین فشار حداکثری ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری علیه ایران نقش‌آفرینی کردند.اما مواضع کنونی بلوک شورای همکاری بسیار متفاوت از یک دهه گذشته است و تهران و پایتخت‌های عربی خلیج فارس فصل جدیدی از روابط سیاسی-دیپلماتیک را بنیان‌گذاری کرده و به سطح قابل‌توجهی رسانده‌اند. از منظر تغییر اولویت‌هاست که دولت‌های عربی به جای دنباله‌روی از استراتژی‌های تهاجمی، موضع بی‌طرفی فعال و سازنده را برگزیده‌اند که حداقل خود را در میانجی‌گری امارات و عمان در طول یک ماه گذشته که از نامه‌نگاری ایران و آمریکا می‌گذرد، منعکس کرده است.

در جست‌وجوی ادراکات سازنده
با درک چنین روابطی است که شورای همکاری خلیج فارس در تلاش بوده تا با هر دو سوی مناقشه روابط خود را در وضعیت همکاری و همگرایی قرار دهد. دولت‌های عربی خلیج فارس برای دهه‌ها متحدان منطقه‌ای ایالات متحده به شمار رفته و در تلاش بوده‌اند حتی با تغییر اولویت‌های استراتژیک آمریکا در خاورمیانه، مزیت‌های خود را برای حفظ این اتحاد چند‌دهه‌ای محفوظ نگه دارند.متقابلا و با آگاهی از تعارضات ساختاری میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس، بلوک عربی در تلاش بوده تا با تغییر نگاه و اولویت‌های خود به سمت اقتصاد سیاسی با رونمایی از سندهای چشم‌انداز، روابط با ایران را نیز از وضعیت تنش فراگیر خارج کرده و به آن نیروی تازه‌ای بخشد.

متقابلا جمهوری اسلامی ایران نیز با درک اهمیت سیاست همسایگی و همسایگان به‌عنوان واقعیت‌های ژئوپلیتیک تغییرناپذیر در محیط پیرامونی خود، زمینه فراتر رفتن از سیاست سنتی مهار همسایگان به سمت مدیریت روابط و عدم قطعیت‌ها با این مجموعه را در چشم‌انداز خود قرار داده است.بنابراین دو طرف با به‌روز‌رسانی ابزارهای سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی خود برای مواجهه با افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک، عدم‌قطعیت‌ها را مدیریت و زمینه را برای تعریف ‌بخشی به حوزه‌های اولیه همکاری به‌ویژه ذیل تجارت فراهم کرده‌اند. از این منظر است که بازیگران شورا نمی‌خواهند بخشی از همراهی با پروژه فشار حداکثری علیه ایران باشند و تلاش می‌کنند نه‌تنها در چنین موقعیتی قرار نگیرند، بلکه کنش فعالانه را جایگزین واکنش منفعلانه کنند و به سمت میانجی‌گری و وساطت میان ایران و آمریکای ترامپ حرکت کنند. از این زاویه است که تغییر اولویت‌های عربستان ذیل پروژه ۲۰۳۰ را می‌توان با تبدیل شدن به کانون دیپلماسی منطقه‌ای و میانجی‌گری مشاهده کرد. میانجی‌گری صلح اوکراین و غزه نمونه‌ای از سیاست جدیدی است که عربستان و شورای همکاری را در وضعیت ابتکار قرار می‌دهد. به موازات این نقش، امارات، قطر و عمان نیز در تلاش برای ایفای چنین نقش سازنده‌ای بوده‌اند که می‌تواند ضمن مدیریت تنش‌ها، زمینه نفوذ و کسب پرستیژ در منازعات و مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی را برای این بازیگران نوظهور اقتصاد سیاسی فراهم کند.