درختان و گیاهان هر بهار میلیاردها دانه گرده شناور در هوا آزاد می‌کنند و آن‌ها را به کمک باد برای تکثیر خود به مناطق مختلف می‌فرستند. همه این‌ها در خدمت بقاست زیرا گیاهانی که گرده‌ بیشتری آزاد می‌کنند، شانس بیشتری برای بقا دارند.

گرده، یک ماده معلق در هواست که از علف، گیاهان گلدار و درختان ایجاد می‌شود. هر ساله میلیون‌ها نفر به تب یونجه مبتلا می‌شوند، نامی‌ که به رینیت آلرژیک ناشی از گرده گل داده می‌شود. هنگامی‌ که فردی تب یونجه دارد، سیستم ایمنی بدن او گرده گل را به‌عنوان یک تهدید شناسایی می‌کند و سیگنال‌هایی را منتشر می‌کند که منجر به احتقان، خارش چشم، آبریزش بینی و عطسه و همچنین مشکلاتی مانند فشار سینوسی و ورم ملتحمه آلرژیک (خارش، آبریزش و قرمزی چشم) می‌شود.

«کارا وادا»، متخصص ایمنی‌شناسی در آلرژی از دانشگاه اوهایو در «کانورسیشن» درباره راهکارهای مقابله با آلرژی توصیه‌هایی دارد اما ابتدا به قدمت تاریخی این مشکل بشر امروز اشاره می‌کند. به نوشته او، فسیل گرده‌ها از دوران قبل دایناسورها و هم‌زمان با نئاندرتال‌ها هم پیدا شده و علائم و درمان‌های مشکلات سینوسی و آسم در طول تاریخ و در سراسر جهان ثبت شده است.

برای مثال، چینی‌ها ۵۰۰۰ سال پیش برای رفع احتقان بینی و کاهش تولید مخاط ناشی از «تب گیاهی» که در فصل پاییز رخ می‌داد، از گیاه «دم اسب صحرایی» استفاده می‌کردند. در مصر، «پاپیروس ایبرس» که حدود سال ۱۶۵۰ قبل از میلاد نوشته شده است، بیش از ۲۰ درمان برای سرفه یا مشکل تنفسی توصیه کرده است؛ از جمله عسل و خرما.

علاوه بر تب گیاهی توصیف‌شده در چین، اولین شرح مکتوب علائم تنفسی فصلی اثر زکریای رازی، دانشمند ایرانی در حدود سال ۹۰۰ پس از میلاد است. او گرفتگی و آبریزش بینی در فصل رویش گل‌های رز را «تب گل سرخ» نامیده است.

از آنجا که پیشرفت علمی در قرون وسطی به دلیل طاعون تا حد زیادی متوقف شد، شرح بعدی درباره آلرژی‌های فصلی را دکتر «جان بوستوک» ۹۰۰ سال بعد، یعنی در سال ۱۸۱۹ منتشر کرد اما به دلایل آن اشاره‌ای نکرد.

او که خود از کودکی به التهاب آلرژیک مخاط بینی مبتلا بود، با وجود اینکه جامعه پزشکی در ابتدا به تحقیقات او توجه مثبتی نشان نداد، به مطالعه و تحقیق درباره این شرایط ادامه داد. در ۹ سالی که بین انتشار نتایج مطالعه اول و دوم او گذشت، بوستوک تنها توانست ۲۸ مورد دیگر با علائم حساسیت فصلی مشابه خودش پیدا کند که از شیوع کمتر آلرژی در آن زمان خبر می‌دهد.

به گزارش ایندیپندنت، تغییرات اجتماعی ناشی از انقلاب صنعتی از جمله افزایش آلودگی هوا، سپری کردن زمان کمتر در فضای باز، افزایش میزان گرده‌ها و بهبود بهداشت احتمالا به افزایش شیوع آلرژی کمک کرد و کاهش تماس با باکتری‌ها و عفونت‌های خاص به افزایش بیماری‌های آلرژیک و خودایمنی منجر شد.

از آنجا که در آن زمان تصور می‌شد منشا آلرژی فصلی بوی یونجه تازه است، برای توصیف آن اصطلاح «تب یونجه» ابداع شد اما بوستوک با استناد به تجربه شخصی خود، بوی علف‌ها را عامل اصلی نمی‌دانست و به این نتیجه رسیده بود که علائم مزمن و مکرر او به‌دلیل گرمای تابستان و تغییرات آب‌وهوایی است.

پس از آن، پزشکی به اسم «چارلز بلکلی» بود که به کمک مطالعات روش‌مند و آزمایش‌هایش، گرده‌ها را به عنوان عامل اصلی علائم آلرژی شناسایی کرد. او گرده‌ گیاهان را جمع‌آوری، شناسایی و تعریف کرد و سپس با قرار دادن آن‌ها در چشم‌های خود یا پوست خراش‌داده‌اش، خواص حساسیت‌زایی آن‌ها را آزمایش کرد تا ببیند کدام باعث قرمزی و خارش می‌شوند.

دو پزشک دیگر به نام‌های «لئونارد نون» و «جان فریمن» هم در اوایل دهه ۱۹۰۰ با الهام از کشف‌های مرتبط با واکسیناسیون، «ایمونوتراپی آلرژی» یا تزریق دزهایی از عصاره‌ گرده گیاهان به بیماران مبتلا به آلرژی را ابداع کردند.

آنتی‌هیستامین‌ها اولین بار در دهه ۱۹۴۰ به بازار آمدند، اما بسیار خواب‌آور بودند. فرمولاسیون‌هایی با عوارض جانبی کمتر از دهه ۱۹۸۰ به بعد تولید شدند.

دانشمندان می‌گویند آلرژی‌های فصلی تشدید شده‌اند و در کنار ابتلای گسترده‌تر به بیماری‌های عفونی، از اولین موج آثار پیش‌بینی‌شده تغییرات اقلیمی بر سلامتی به شمار می‌روند که هشدارهای جهانی بر آن تاکید می‌کنند.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که با گرم شدن آب‌وهوا، مناطق رشدونمو گیاهان در ایالات متحده در حال تغییر هستند و این به گیاهان و درختان امکان می‌دهد محدوده‌ رشدشان را گسترش دهند. از طرفی افزایش دما موجب می‌شود گیاهان و درختان زودتر و به مدت طولانی‌تری شکوفا باشند و فصل گرده‌افشانی را طولانی‌تر کنند. افزایش بارندگی هم به این معنی است که درختان، موقع شکوفه‌ دادن گرده بیشتری در هوا آزاد می‌کنند. رعدوبرق‌های بیشتر نیز باعث ترکیدن دانه‌های گرده‌ می‌شوند که تحریک بیشتر و بدتر شدن علائم را به دنبال دارد.

شواهدی هم وجود دارد که نشان می‌دهد افزایش دی‌اکسید کربن در جو، گرده‌ها را نیز قوی‌تر می‌کند.

راه‌های مقابله با آلرژی

اگرچه وجود حساسیت و آلرژی و آسم آلرژیک در تمدن‌های باستان هم شناخته شده‌ بود، شیوع آن‌ها در قرن‌ اخیر افزایش شدیدی یافته و در حال حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد جمعیت جهان را با این مشکل مواجه کرده است. به‌ویژه اینکه با تغییرات اقلیمی و افزایش دمای زمین و همچنین افزایش سطح دی‌اکسید کربن، فصل‌ گرده‌افشانی گیاهان طولانی‌تر هم شده است و کارشناسان هشدار می‌دهند که در سال‌های آینده از این هم بیشتر خواهد شد.

به گفته متخصصان، برای کنترل آلرژی باید موارد آلرژی‌زا را شناسایی کرد و با به حداقل رساندن مواجهه با آن‌ها به روش پیشگیرانه با آلرژی مقابله کرد. برای مثال، می‌توان با بسته‌ نگه‌داشتن پنجره‌ها، دوش گرفتن و تعویض لباس‌ها، میزان قرار گرفتن در معرض گرده‌ها را کاهش داد.

راهکار دیگر این است که قبل از اینکه علائم، مهارناپذیر و حاد شوند، مصرف دارو را شروع کنید. آنتی‌هیستامین‌هایی که اثربخشی درازمدت و خواب‌آوری کمتری دارند برای خارش و عطسه مناسبند. برای رفع گرفتگی بینی هم استفاده از اسپری‌های بینی ضدآلرژی (کورتیکواستروئیدی) توصیه می‌شود.

مراجعه به متخصص آلرژی هم کمک می‌کند دریابید به چه چیزی حساسیت دارید.