صبح نو/متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 عباس سلیمی‌نمین، کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با «صبح نو» در خصوص تأثیرات سیاست داخلی بر مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا اظهارکرد: «تفاوت این دور از مذاکرات، بسیار بیشتر از یک مورد است. در این دوره، اروپا عملا از روند مذاکرات حذف شده است، درحالی‌که در مذاکرات پیشین، نقش جدی‌ داشت و تا حدی منافع آمریکا را به حاشیه رانده بود. به‌ عبارتی در آن توافق، عمدتا اروپا بهره‌بردار اصلی بود. قراردادهای متنوعی با کشورهای اروپایی بسته شد؛ از جمله فرانسه در حوزه خودروسازی و نفت.»
وی افزود: «اما در این دوره، برخلاف دوران ترامپ، اروپا نگاه اقتصادی به روابط با ایران دارد و معتقد است حضور در بازار ایران تأثیرات جدی‌ در گسترش تجارت با این منطقه خواهد داشت. علاوه بر اینکه ایران بازار مهمی دارد، یک مرکز ارتباطاتی با کشورهای کوچک‌تر نیز محسوب می‌شود.»

منافع اقتصادی آمریکا در گرو گشایش با ایران
کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: «در شرایطی که مسأله اقتصاد برای آمریکا بسیار مهم است، عقب‌ ماندن از چین در حوزه ارتباطات اقتصادی، تهدیدی جدی برای این کشور به‌شمار می‌رود. بنابراین، باز شدن باب تجارت با ایران، یک مسأله مهم برای آمریکا است.» سلیمی‌نمین خاطرنشان کرد: «از سوی دیگر، ایران هم بی‌تمایل نیست که برخی تجهیزات را از طریق این ارتباط و گفت‌وگو برای خود تهیه کند؛ به‌ویژه آن‌هایی که دارای فناوری پیشرفته هستند. البته ایران می‌تواند این تجهیزات را از کشورهای دیگر نیز تهیه کند؛ اما از آمریکا هم امکان تهیه وجود دارد.»
 
تمایل دو‌سویه برای لغو تحریم‌ها
وی یادآور شد: «این تمایل دو‌سویه، طبیعتا نیازمند لغو بسیاری از تحریم‌هاست که بخشی از آن‌ها به تحریم‌های اعمال ‌شده در دوران ریاست‌جمهوری جدید آمریکا بازمی‌گردد. این تحریم‌ها می‌توانند سریعا تعلیق یا رفع شوند. به نظر من، اولین محور در گفت‌وگوها باید پرداختن به همان تحریم‌های جدیدی باشد که ترامپ اعمال کرد و از این طریق فشار بیشتری به ایران وارد آورد. بنابراین گفت‌وگو در این زمینه می‌تواند هم برای آمریکا و هم برای ایران منافع اقتصادی به همراه داشته باشد.»
کارشناس مسائل سیاسی اظهارکرد: «علاوه بر این، در این دوره از مذاکرات، گفت‌وگو به ‌صورت غیرمستقیم انجام می‌شود که برخی از نگرانی‌های ما را کاهش می‌دهد. حضور دولتی که مورد اعتماد دو طرف است و پیش‌تر نیز در چنین زمینه‌هایی نقش داشته، می‌تواند بسیار مؤثر باشد. عمان در گذشته نیز در منطقه نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده و اکنون هم می‌تواند در مذاکرات غیرمستقیم، نقش داور یا هدایت‌کننده را برعهده بگیرد.»
 
نقش عمان به‌عنوان داور قابل اعتماد در مذاکرات
سلیمی‌نمین گفت: «اینکه آمریکایی‌ها در نهایت پذیرفته‌اند با این شرط وارد مذاکره شوند و ایران نیز به آن تن داده، تا حدی می‌تواند نگرانی‌های همیشگی در ایران را کاهش دهد؛ نگرانی از اینکه مذاکرات وقت‌گیر باشد؛ اما در نهایت تضمینی برای بقای توافق وجود نداشته باشد. می‌دانید که اگر مذاکرات مستقیم باشد، طبیعتا فقط بین دو کشور خواهد بود؛ اما در وضعیت فعلی، ما یک داور، یک هدایت‌کننده و یک ناظر داریم که می‌تواند در تنظیم چارچوب مذاکرات نقش اساسی ایفا کند. این مسأله از تفاوت‌های عمده با مذاکرات گذشته است. هرچند در گذشته نیز نظارت بین‌المللی وجود داشت؛ اما چون منافع اقتصادی قابل‌توجهی در کار نبود، ترامپ توانست برخی از دستاوردهای رئیس‌جمهور قبلی را تضعیف کرده و عملا نتایج مذاکرات را از بین ببرد. این‌بار اما به نظر می‌رسد شرایط متفاوت است و می‌تواند نتیجه‌بخشی پایدارتری داشته باشد.»
 
دولت پزشکیان مذاکره را به موضوعات داخلی گره نمی‌زند
وی عنوان داشت: «در ارتباط با مسائل داخلی نیز دولت آقای پزشکیان طبیعتا قصد ندارد موضوع مذاکرات را با مسائل داخلی گره بزند؛ هرچند این مسأله بر افکار عمومی تأثیر روانی دارد؛ اما مشاهده نمی‌کنیم که دولت، این دو حوزه را به هم پیوند بزند.» کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه البته برخی اصلاح‌طلبان تلاش‌هایی در این زمینه دارند، اما در کلیت دولت، چنین رویکردی وجود ندارد، اضافه کرد: «رئیس‌جمهور نیز بارها بر لزوم اتکا به منابع داخلی تأکید کرده است؛ برخلاف دولت آقای روحانی که همه امور را به مذاکرات پیوند زده بود و تصور نادرستی داشت که با دستیابی به توافق، قادر خواهد بود همه مشکلات را برطرف کند، درحالی‌که آقای پزشکیان چنین پیوندی ایجاد نکرده است.» سلیمی‌نمین بیان کرد: «قطعا مذاکرات می‌تواند گشایش‌هایی ایجاد کند؛ اما ایشان تمام تلاش خود را بر استفاده از منابع داخلی متمرکز کرده است. همچنین در رفتار رئیس‌جمهور تمایلی به بهره‌برداری سیاسی از مذاکرات مشاهده نمی‌شود. درحالی‌که در دولت پیشین، رئیس‌جمهور، حتی برادر خود را به تیم مذاکره‌کننده وارد کرده بود و همه امور را به خود منتسب می‌کرد تا به‌عنوان کسی که برای نخستین‌بار با آمریکایی‌ها ارتباط برقرار کرده، شناخته شود.»
 
روحانی برادرش را به تیم مذاکره‌کننده وارد کرد
وی اظهارکرد: «آقای روحانی تلاش داشت هرچه سریع‌تر این مسأله حل شود و از طریق برادرش که هیچ‌گونه قابلیتی برای حضور در هیأت مذاکره‌کننده نداشت - نه زبان می‌دانست و نه فردی سیاست‌مدار بود - بر هیأت مذاکره‌کننده فشار وارد می‌کرد. امروز شما هیچ‌گونه نشانه‌ای از این نمی‌بینید که آقای پزشکیان درصدد بهره‌برداری سیاسی از این موضوع باشد. در حوزه تخصصی، اجازه داده است که این مسأله به ‌صورت کارشناسی بررسی شود و روند مذاکرات پیش برود و به هیچ‌وجه قصد بهره‌برداری سیاسی ندارد.»
کارشناس مسائل سیاسی یادآور شد: «این تفاوت‌ها به خود شخصیت رئیس‌جمهور بازمی‌گردد. برخی از عزیزان شناخت دقیقی از مفهوم حکمرانی ندارند. حکمرانی به این معناست که ممکن است در هر زمان، با مسأله‌ای جدید و شرایطی متفاوت مواجه شویم. برای مثال امام (ره) در برهه‌ای نسبت به سعودی‌ها موضع بسیار تندی اتخاذ کردند، آن هم بعد از جنایت‌هایی که نسبت به زائران ایرانی رخ داد.» سلیمی‌نمین تصریح کرد: «اما پس از مدتی که شرایط تغییر کرد، خود امام (ره) به وزیر امور خارجه دستور دادند که پیگیر حل‌وفصل مسائل باشند. بنابراین، همان امامی که تعبیری بسیار تند نسبت به سعودی‌ها به کار برده بود، با تغییر شرایط، به تغییر موضع رسید و دستور داد مسیر دیپلماسی دنبال شود.»
 
برخی تندروها حتی تاریخ انقلاب را نخوانده‌اند
وی یادآور شد: «بنابراین بسیار مهم است که توجه داشته باشیم در سیاست، عدم انعطاف‌پذیری جایگاهی ندارد. مسائل سیاسی به دو عامل وابسته‌اند: اول، تشخیص ما از شرایط زمانی؛ دوم، تغییراتی که در زمان و شرایط بین‌المللی رخ می‌دهد.» کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: «موضوع دوم این است که در ارتباط با مسائل سیاسی، باید همواره به جمع‌بندی‌های جدید برسیم. یعنی مسائل سیاسی حاصل ارزیابی‌های مقطعی هستند. امروز، بر اساس یک‌سری شاخص‌ها، به جمع‌بندی خاصی می‌رسیم و فردا ممکن است همان جمع‌بندی با تغییر شرایط دگرگون شود.»
سلیمی‌نمین با بیان اینکه مسائل سیاسی مانند مسائل اعتقادی، ثابت و غیرقابل تغییر نیستند؛ بلکه کاملا متغیرند، ادامه داد: «برای مثال، صد سال پیش، انگلیس دشمن اصلی بشریت تلقی می‌شد؛ اما امروز این جایگاه را آمریکا به خود اختصاص داده است. دیدگاه‌هایی که در گذشته نسبت به انگلیس داشتیم، حالا با توجه به زمان و مکان تغییر کرده‌اند.»
وی تأکید کرد: «بنابراین، مسائل سیاسی و بین‌المللی همواره دچار تحول می‌شوند و در حکمرانی باید به این تحولات توجه داشت. متأسفانه برخی از عزیزان، حتی تاریخ انقلاب اسلامی را به‌ درستی مطالعه نکرده‌اند تا ببینند هم در دوران امام (ره) و هم در دوران رهبری، در مورد برخی موضوعات تغییرات اساسی در مواضع ما به وجود آمده است.»