فارس/ در حالی‌که تنش‌های تجاری میان پکن و واشنگتن دوباره بالا گرفته، چین با اعمال محدودیت‌های صادراتی بر عناصر نادر خاکی، برگ برنده‌اش را در مقابل آمریکا رو کرده و صنایع حیاتی غرب را به چالش کشیده است.

در بحبوحه‌ی تشدید دوباره‌ی جنگ تجاری میان ایالات متحده و چین، پکن یک مهره کلیدی و کمتر شناخته‌شده را روی میز گذاشته: عناصر نادر خاکی. این فلزات کمیاب، که در ظاهر شاید بی‌اهمیت به نظر برسند، نقشی حیاتی در تولید فناوری‌های پیشرفته و تسلیحات نظامی ایفا می‌کنند. و در این بازی پیچیده، چین نه تنها تأمین‌کننده اصلی این مواد است، بلکه حالا با اعمال محدودیت‌های صادراتی، نشان داده که می‌تواند آینده صنایع پیشرفته غرب را تحت تأثیر قرار دهد.
 
عناصر نادر خاکی؛ گنجینه‌ای در دل خاک
طبق گزارش «سی‌ان‌ان»، عناصر نادر خاکی شامل ۱۷ عنصر مختلف هستند که با وجود نامشان، در بسیاری از نقاط جهان یافت می‌شوند اما استخراج و فرآوری آن‌ها دشوار، پرهزینه و آلاینده است. این فلزات در تولید گوشی‌های هوشمند، خودروهای برقی، توربین‌های بادی، موتورهای جت، دستگاه‌های MRI و حتی جنگ‌افزارهای پیشرفته مانند جنگنده‌های F-35 و زیردریایی‌های اتمی کاربرد دارند. به همین دلیل، تسلط بر این منابع معادل تسلط بر آینده تکنولوژی و امنیت ملی کشورهاست.تسلط چین بر زنجیره تأمین جهانیطبق آمار آژانس بین‌المللی انرژی، چین بیش از ۶۰ درصد از تولید جهانی عناصر نادر خاکی و حدود ۹۰ درصد از فرآوری آن‌ها را در اختیار دارد. این بدان معناست که حتی کشورهایی که منابع اولیه را استخراج می‌کنند، برای فرآوری و استفاده نهایی، به زیرساخت‌ها و فناوری چینی وابسته‌اند. این وابستگی استراتژیک حالا به ابزاری برای فشار اقتصادی در جنگ تجاری تبدیل شده است.حرکت استراتژیک پکندر پاسخ به تعرفه‌های جدیدی که دولت ترامپ بر کالاهای چینی اعمال کرده، دولت چین در چهارم آوریل ۲۰۲۵ اعلام کرد که صادرات هفت نوع عنصر نادر خاکی را محدود می‌کند. از این پس، هر شرکت یا کشوری که بخواهد این مواد یا محصولات مرتبط با آن (مثل مگنت‌های صنعتی) را وارد کند، باید از دولت چین مجوز بگیرد.این تصمیم، بلافاصله تأثیر خود را نشان داد. شرکت‌های آمریکایی و اروپایی اعلام کردند که محموله‌های آن‌ها در چین متوقف شده و برای ادامه واردات با سردرگمی‌های زیادی مواجه‌اند. صنایع فناوری و نظامی در آمریکا با زنگ خطر مواجه شده‌اند، چرا که بسیاری از تجهیزات پیشرفته‌شان بدون این عناصر نمی‌توانند تولید یا تعمیر شوند.
 
ضعف آمریکا در زنجیره تأمین
ایالات متحده طی دهه‌های گذشته، به دلایل اقتصادی و زیست‌محیطی، بسیاری از معادن و کارخانه‌های مرتبط با عناصر نادر خاکی را تعطیل کرده و به واردات از چین وابسته شده است. حالا در میانه این بحران، واشنگتن در تلاش است تا با سرمایه‌گذاری‌های گسترده، این صنعت را در داخل احیا کند اما این فرآیند نیازمند زمان، منابع مالی عظیم و تخصص فنی است که طی سال‌ها از دست رفته است.دولت ترامپ در واکنش، دستور تحقیقات برای وضع تعرفه بر واردات مواد معدنی حیاتی را صادر کرده و وزارت دفاع آمریکا از سال ۲۰۲۰ تاکنون بیش از ۴۳۹ میلیون دلار برای بازسازی زنجیره تأمین داخلی هزینه کرده است. با این حال، کارشناسان معتقدند که ایالات متحده حداقل تا چند سال آینده نمی‌تواند وابستگی خود به چین را به طور کامل قطع کند.فرصت در دل بحرانسی ان ان گزارش کرد، با وجود چالش‌ها، برخی شرکت‌های آمریکایی این بحران را به چشم فرصت نگاه می‌کنند. شرکت‌هایی مانند Phoenix Tailings در ماساچوست یا USA Rare Earth در تگزاس، به دنبال ایجاد زنجیره‌های تأمین داخلی هستند که بدون نیاز به چین، بتوانند عناصر نادر را استخراج، فرآوری و تبدیل به محصولات صنعتی کنند. برخی از این شرکت‌ها مدعی شده‌اند که فناوری‌هایی توسعه داده‌اند که بدون تولید پسماند یا آلودگی، این مواد را فرآوری می‌کند.اما در عین حال، چالش‌هایی همچنان باقی است. تولید در مقیاس بالا، رقابت با قیمت‌های پایین چینی، و جذب نیروی متخصص در صنعتی که طی سال‌ها از بین رفته، موانعی هستند که به راحتی از سر راه برداشته نمی‌شوند.
 
بازی بزرگ‌تر از یک جنگ تجاری
سی ان ان با اشاره به این موارد نوشت که این تحولات فراتر از یک درگیری اقتصادی ساده‌اند. جنگ بر سر عناصر نادر خاکی، بازتاب رقابت ژئوپولیتیکی گسترده‌تری میان دو قدرت بزرگ دنیاست. چین با درک اهمیت استراتژیک این عناصر، طی دهه‌ها سرمایه‌گذاری وسیع در فناوری، زیرساخت و تحقیق و توسعه انجام داده تا امروز بتواند از این منابع به عنوان یک سلاح اقتصادی استفاده کند و حالا که بازی بالا گرفته، پکن نشان داده که برگ برنده را در دست دارد.