خراسان شمالی یکی از استان‌های ایران است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و قومی متنوع خود، گاهی با مواردی از درگیری و نزاع مواجه می‌شود. این گزارش به بررسی دلایل، وضعیت کنونی و پیامدهای این نزاعات پرداخته و راهکارهایی برای کاهش این مشکلات ارائه می‌دهد.

اختلافات فرهنگی و برخی از نزاع‌های بی‌مورد با ریشه اقتصادی یا خانوادگی در خراسان شمالی در کنار بحران‌های اقتصادی و بیکاری بالا در مناطق روستایی، نارضایتی‌ها را افزایش داده و می‌تواند به نزاع‌های محلی منجر شود.کارشناسان علل متعددی را برای افزایش آمار نزاع در خراسان شمالی برشمرده‌اند که شامل عوامل اجتماعی نظیر مشکلات اقتصادی، بیکاری، اختلافات خانوادگی، تعارضات قومی و سبک زندگی است. همچنین پایین بودن آستانه تحمل و ضعف مهارت‌های حل مسئله در جامعه در تشدید این پدیده تأثیرگذار بوده‌است.

در حال حاضر، نزاع‌های محلی در خراسان شمالی به طور متناوب گزارش می‌شود. این نزاع‌ها به طور عمده مواردی نظیر درگیری‌های بین عشایر در بهره‌برداری از مراتع٬ حوادث ناشی از تنش‌های خانوادگی، که گاهی اوقات به خشونت‌های فیزیکی و آسیب رساندن به افراد می‌انجامد٬ نارضایتی و اعتراضات اجتماعی به دلیل مشکلات اقتصادی و سیاسی را شامل می‌شود.

نزاع و درگیری‌ها در خراسان شمالی نه تنها امنیت اجتماعی را به خطر می‌اندازد، بلکه می‌تواند آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی این استان وارد کند.

افزایش زخمی‌ها و کشته‌های ناشی از درگیری‌ها٬ آسیب به اموال عمومی و خصوصی خرابی خانه‌ها، اماکن عمومی و زیرساخت‌ها فرار و جابه‌جایی جمعیت برخی از پیامدهای نزاع در استان است.

طبق داده‌های منتشرشده از سوی مراکز انتظامی و پزشکی قانونی کشور، خراسان شمالی در سال‌های اخیر با روندی افزایشی در آمار نزاع و درگیری مواجه بوده‌است. بر اساس گزارش‌های رسمی، این استان یکی از مناطق دارای نرخ بالای وقوع نزاع‌های فردی و دسته‌جمعی در شمال شرق کشور محسوب می‌شود.

در سال 1402، طبق آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، بیش از 6000 مراجعه مربوط به مصدومان ناشی از نزاع در استان خراسان شمالی ثبت شده‌است. این رقم نسبت به سال 1401، حدود 7 درصد افزایش داشته است. شهرستان بجنورد به عنوان مرکز استان، بالاترین تعداد موارد نزاع را به خود اختصاص داده‌است. این آمار در سال 1403 کمی کاهشی بوده و اقداماتی نظیر مددکاری اجتماعی و حضور موثر پلیس توانسته از آمار نزاع در استان بکاهد.

بیشترین نزاع‌ها بر سر چیست؟

تا پایان آذرماه سال گذشته شش هزار و 340 پرونده معاینه مصدومین نزاع در مراکز پزشکی قانونی استان تشکیل شده که از این تعداد چهار هزار و 157 نفر مرد و دو هزار و 183 نفر زن بودند. آین آمار در مددت مشابه سال 1402 تعداد شش هزار و 778 نفر بود که بدین ترتیب شاهد کاهش شش درصدی آمار مصدومین نزاع معاینه شده در پزشکی قانونی هستیم. 

دکتر نورس  مدیر کل پزشکی قانونی خراسان شمالی، با اعلام این خبر اظهار داشت: بررسی ماهانه آمار تشکیل پرونده های نزاع نشان میدهد معمولا تابستان بیشترین ثبت پرونده نزاع صورت می گیرد و تابستان امسال نیز با دو هزار و 557 نفر پرونده بیش از چهل درصد از کل پرونده های نزاع نه ماهه را به خود اختصاص میدهد. همچنین این بررسی نشان داد تیرماه با 897 پرونده نزاع، بیشترین و آذر با 391 پرونده کمترین تعداد پرونده نزاع را طی 9 ماه گذشته داشتند. 

وی افزود: بجنورد در بین شهرستانهای استان با دو هزار و 502 پرونده بیشترین تعداد پرونده معاینه مصدومین نزاع را دارد و پس آن شهرستانهای شیروان، اسفراین، آشخانه، فاروج و جاجرم قرار دارند و شهرستان راز با 113 نفر مصدوم نزاع کمتریین تعداد را تا پایان اذر داشته است. سال 1402 شاهد تشکیل هفت هزار و 882 پرونده نزاع در استان بودیم این رقم به معنای تشکیل روازنه بیش از 21 پرونده نزاع در استان که با توجه به جمعیت استان رقم بالایی است. 

بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی استان خراسان شمالی پرونده های نزاع و درگیری همواره بخش قابل توجهی از ارجاعات واحدهای معاینات بالینی مراکز پزشکی قانونی و مراجع قضایی را به خود اختصاص می دهد که گاها به دنبال درگیری های نه چندان جدی با موضوعات پیش پا افتاده است و به دنبال آن عوارض و خسارات جدی و غیرقابل جبران برای فرد مضروب و مشکلات و آسیب های روحی و روانی بسیار برای ضارب ایجاد می شود. 

به عنوان مثال در بخش معاینات شاهد پرونده هایی بودیم که در آن آبگیری زمین کشاورزی، چانه زنی بر سر کرایه تاکسی یا بحث بر سر جای پارک عامل شروع یک نزاع و منجر به صدمات جدی و مراجعه مصدومین به پزشکی قانونی و تشکیل پرونده قضایی شده است. 

همچنین نزاع منجر به جرح، دنبال تصادفی که اتفاق افتاده از دیگر عوامل نزاع هستند، برای مثال در یکی از شهرستانهای استان چند سال پیش تصادفی رخ داده بود که در آن سه مصدوم آسیبهایی در حد مراجعه سرپایی به بیمارستان داشتند. اما پس از چند روز از ترخیص این سه نفر شاهد تشکیل بیست پرونده مصدومیت نزاع بودیم که به دنبال درگیری این افراد بعد از تصادف بود و صدمات به حدی بود که 13 نفر از این گروه با صدمات جدی در بیمارستان بستری شدند. 

در پرونده دیگری دو کودک در مهد کودک به دلیل عدم تفاهم برسر استفاده از سرسره مهد درگیر شده اند که آسیب چندانی هم برایشان نداشته اما پیرو اطلاع یافتن والدین درگیری شدیدی بین والدین دو کودک اتفاق افتاده بود. و در پرونده ای مشابه، هنگام پیاده شدن کودکی از خودرو، پدر در خودرا ناخواسته بسته و موجب آسیب به پای کودک شده و در ادامه درگیری شدید مادر و پدر و نزاع جدی بین والدین اتفاق افتاده بود. 

با اخلال‌گران نظم و امنیت اجتماعی برخورد قاطع می‌شود

سید جواد ایلالی، دادستان عمومی و انقلاب بجنورد، با تاکید بر عزم جدی دستگاه قضایی در مقابله با اخلال‌گران نظم و امنیت اجتماعی، اعلام کرد: هرگونه نزاع و درگیری که منجر به اخلال در نظم عمومی و تعرض به حقوق افراد و جامعه شود، بدون اغماض با برخورد قانونی شدید مواجه خواهد شد.

ایلالی در ادامه با اشاره به اهمیت پیشگیری از بروز نزاع و کنترل خشم در اجتماع، به حدیثی از پیامبر گرامی اسلام استناد کرد و گفت: پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند مسلمان خوب کسی است که دیر خشمگین شود و زود آرام گردد.

وی افزود: این آموزه دینی بیانگر این است که شهروندان باید در مواقع عصبانیت ابتدا مکان خود را تغییر دهند یا حالت بدن خود را تغییر بدهند، همچنین توصیه می‌شود با ذکر صلوات و ذکرهای الهی، آرامش را به خود بازگردانند و از تصمیمات لحظه‌ای و ناشی از هیجان پرهیز کنند.

دادستان بجنورد تاکید کرد: مدیریت صحیح خشم و تامل در تصمیم‌گیری‌ها، نقش بسزایی در کاهش جرائم، نزاع‌ها و آسیب‌های اجتماعی دارد و بهره‌گیری از راهکارهای دینی و توصیه‌های اخلاقی می‌تواند از بروز بسیاری از پرونده‌های قضایی جلوگیری کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: دستگاه قضایی استان خراسان شمالی با هرگونه اخلال در نظم و آرامش عمومی به‌طور قاطعانه و قانونی برخورد خواهد کرد و مردم می‌توانند در صورت مشاهده این رفتارها، موارد را به مراجع ذی‌صلاح گزارش دهند.

بر اساس آنچه در این گزارش آمد بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد که افزایش نزاع و درگیری در خراسان شمالی علاوه بر عوامل اقتصادی و اجتماعی، ریشه در برخی ضعف‌های فرهنگی و فقدان مهارت‌های ارتباطی دارد. آموزش فرهنگ مدارا، احترام متقابل و مهارت‌های حل اختلاف باید هم در خانواده‌ها و هم در مدارس و نهادهای اجتماعی جدی گرفته شود. اجرای برنامه‌های آموزشی و تربیتی هدفمند، به ویژه برای جوانان و نوجوانان، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تنش‌ها و افزایش تحمل اجتماعی ایفا کند.

برای کاهش آمار نزاع و درگیری در خراسان شمالی، لازم است که فرهنگ‌سازی به عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد. آموزش مهارت‌های ارتباطی، حل‌وخلاف و کاهش خشم در میان جوانان و خانواده‌ها می‌تواند به شکل‌گیری فرهنگی پیچیده و پایدار منجر شود که در آن، احترام به نظرات و اختلافات به عنوان یک بخش طبیعی از زندگی اجتماعی پذیرفته شود. این رویکرد نه تنها به حل مسالمت‌آمیز اختلافات کمک می‌کند، بلکه به تقویت همبستگی اجتماعی و اعتماد میان اعضای جامعه نیز خواهد انجامید.

توسعه برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی توسط رسانه‌ها، نهادهای آموزشی و سازمان‌های غیر دولتی می‌تواند نقش مهمی در شناخت و پیشگیری از علل نزاع ایفا کند. با انتشار محتوای آموزنده و ترویج افکار مثبت، می‌توان آگاهی عمومی را در مورد تبعات منفی نزاع و اهمیت گفتگو و تفاهم افزایش داد. در این راستا، مشارکت فعال مردم و ایجاد جمع‌های محلی برای تبادل نظر و تجربه در حل مسائل اجتماعی می‌تواند به نهادینه‌سازی این فرهنگ کمک کند.