هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

به‌رغم انتقادات و فشارها به دولت آمریکا و شخص ترامپ در موضوع راه‌اندازی جنگ تعرفه‌ها، مواضع داخلی نسبت به مذاکرات ایران و آمریکا، مثبت ارزیابی می‌شود.
 
 علیرضا سلطانی| ایران و آمریکا چنانکه قابل پیش‌بینی بود از دور اول مذاکرات هر دو برنده و راضی بیرون آمدند. این رضایت فقط محدود به دولت‌های ایران و آمریکا نبود و در عمل بازارهای داخلی ایران به مذاکرات و آنچه از فحوای این دور از مذاکرات بیرون آمده روی خوش نشان دادند.

بازارهای بین‌المللی مانند بازار نفت نیز واکنش منفی نسبت به این مذاکرات نشان ندادند و همین واکنش خود نشان از رضایت این بازارها دارد. کشورهای مختلف از جمله کشورهای منطقه از رضایت ایران و آمریکا و اراده طرفین برای ادامه مذاکرات استقبال کرده‌اند. دولت، رسانه‌ها و محافل سیاسی اسرائیل تقریباً موضع سکوت و انفعال در این مرحله از مذاکرات در پیش گرفته‌اند که این خود حکایت از رویکرد نظارت و صبر اسرائیل است.

اروپا و قدرت‌های بزرگی مانند چین و روسیه نیز در ظاهر از مذاکرات و تداوم آن حمایت کرده‌اند. در این زمینه اما مواضع اتحادیه اروپا و کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان کمی مبهم و نگران‌کننده به نظر می‌رسد.  کشورهایی که در جریان مذاکرات برجام حلقه وصل و مشوق و مقوم مذاکرات ایران و آمریکا بودند در این دور از مذاکرات هنوز در مسیر حمایت از مذاکرات قرار نگرفته‌اند.

نگرانی از توافق ایران و آمریکا بدون در نظر گرفتن ملاحظات و مصالح سیاسی، امنیتی و حتی اقتصادی اروپا در قبال ایران و توافقات گذشته ایران و اروپا در قالب برجام و بیرون از آن، مهمترین عاملی است که کشورهای سه‌گانه اروپا را وادار به سکوت و مواضع محتاطانه در این زمینه واداشته است؛ مواضعی که ممکن است در آینده حتی با مخالفت هم مواجه شود اما این مخالفت در مسیر مذاکره و توافق ایران و آمریکا نمی‌تواند تاثیرگذار باشد.

هرچند اروپا در حال حاضر با توجه به در جریان بودن برجام از یک سو و خروج آمریکا از آن از سوی دیگر، ابزار قابل تأملی به نام اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه در اختیار دارند و می‌توانند از این ابزار تا قبل از موعد مقرر ۱۰ ساله (پایان سال ۲۰۲۵) قانوناً علیه ایران استفاده کنند. در داخل آمریکا، شرایط متفاوت از دوره مذاکراتی برجام است.

به نظر می‌رسد در حال حاضر نظام سیاسی آمریکا فعلاً پشت سر ترامپ در مسیر مذاکره قرار دارند. تندروهای مخالف ایران مانند معاون رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه فعلاً مخالفت یا اخلالی در روند مذاکرات ایجاد نکرده‌اند. افراد شاخصی مانند ماسک نیز نقش موثری ایفا می‌کنند.

در مجالس سنا و نمایندگان آمریکا نیز ساز مخالفت جدی تاکنون کوک نشده و به نظر می‌رسد هماهنگی‌های لازم به‌خصوص با جناح جمهوری‌خواه و نمایندگان تندرو در هر دو مجلس صورت گرفته است. در این میان فضای عمومی حاکم بر رسانه‌های شاخص و تاثیرگذار آمریکا مانند فاکس‌نیوز در همراهی با مذاکرات است.

علاوه بر این در شرایطی که لابی اسرائیلی و عربی در زمان فعلی در فضای سیاسی پشت پرده آمریکا، منفعل است، طرح‌های ابتکاری برای رسیدن به توافق و تضمین توافق از سوی برخی نخبگان و فعالان سیاسی آمریکا مانند جان کری و وندی شرمن (اعضای تیم مذاکره‌کننده برجام) ارائه می‌شود که بازتاب زیادی نیز دارد. در این راستا جان کری به ترامپ پیشنهاد داده که توافق احتمالی با ایران را برای دادن تضمین اجرایی به ایران به تصویب سنای آمریکا برساند؛ به‌طور کلی به‌رغم انتقادات و فشارها به دولت آمریکا و شخص ترامپ در موضوع راه‌اندازی جنگ تعرفه‌ها، مواضع داخلی نسبت به مذاکرات ایران و آمریکا، مثبت ارزیابی می‌شود.

در داخل ایران نیز با وجود مخالفت‌های جسته گریخته برخی جریان‌ها و افراد تندرو آن‌هم با شکل مذاکره، مخالفت هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده‌ای در فضای سیاسی رسمی و غیررسمی با اصل مذاکرات صورت نگرفت و به نظر می‌رسد مخالفت‌های اندک نیز در روزهای آینده کاملاً به حاشیه رود. واکنش مثبت بازارها به مذاکرات یکی از مهمترین عوامل خنثی‌سازی تحرکات مخالفین با مذاکرات ارزیابی می‌گردد. 

شرایط داخلی ایران و آمریکا، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌طور کلی در راستای تداوم مذاکرات و تقویت روند رسیدن به توافق دوجانبه است. این مهم از مواضع اخیر دولتمردان دو کشور کاملاً مشهود است. بنابراین می‌توان انتظار داشت در مراحل بعدی به تدریج پیشرفت‌هایی در مذاکرات و نزدیک شدن به توافق صورت گیرد.

سازوکار مذاکره و توافق هم به نظر می‌رسد در شکل ذخیره کردن (SAVE ) دستاوردها در هر مرحله از مذاکره است. در این زمینه حتی می‌توان به یک توافق اولیه زودهنگام نیز امیدوار بود و آن توقف غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران و تحت نظارت آژانس بین‌المللی هسته‌ای از یک سو و تمدید معافیت‌های تحریمی و حتی آزادسازی بخشی از منابع مالی ایران در خارج (به‌طور خاص قطر) از سوی دیگر می‌باشد.  سفر مدیرکل آژانس به تهران در این راستا و برای ارائه سازوکاری مشخص با تایید آژانس صورت می‌گیرد. 

جدای از این مباحث متغیری که مقوم جدی مذاکرات ایران و آمریکا می‌باشد، جنگ است. برای ترامپ آنچه اهمیت و اولویت دارد عدم ورود به جنگ با ایران و نه تسلیح ایران به سلاح هسته‌ای است.

درست است که سیاست اعلامی ترامپ برای مذاکره، عدم تسلیح ایران به سلاح هسته‌ای است اما این تاکید به خاطر این است که دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای به‌طور واقعی ایران را در موقعیت جنگ و رویارویی با آمریکا قرار می‌دهد.

شرایطی که برای ترامپ اصلاً خوشایند نیست. ترامپ به دنبال آن است که از خود یک برند صلح‌جو بسازد. این موضوع تقویت‌کننده مذاکرات باید مدنظر مذاکره‌کنندگان ایرانی قرار گیرد.