نجف‌زاده در این اثر در بیان مقام علمی مرحوم خویی تأکید می‌کند که شمار شاگردان آیت‌الله به قدری زیاد بوده که نمی‌توان تخمین درستی در این زمینه زد؛ با این حال می‌توان از آیت‌الله سیستانی وآیت‌الله سید محمدباقر صدر به عنوان برجسته‌ترین شاگردان این عالم وارسته و پرنبوغ یاد کرد.

روایتی از کلاس‌های درس «آیت‌الله»

در معرفی کتاب «آیت‌الله» آمده است: زندگی علما، مثل صندوقچه پرسری است که کمتر کسی سراغش رفته و وقتی نویسنده‌ای دست روی زندگی نامه این بزرگان می‌گذارد، انگار که گنجینه‌ای قدیمی را از دل خاک بیرون می‌کشد و غبار تاریخ را از آن می‌گیرد تا مخاطب امروزی بار دیگر صفای زندگی علما و آن حال و هوای ساده و پرعطوفتی را که داشته‌اند درک کند.

این کتاب کم‌حجم هم‌نشین خوبی برای روزهای بهار است. روزهایی که می‌توان با آیت‌الله همسفر شد و از ایران به عراق کوچید و پای درس آیت الله نائینی، هر شنبه به مدت 20 سال طوری حاضر شد انگار که بار اول است؛ و آنقدر با آیت‌الله در این سفر پیوسته ماند تا کتاب برسد به فصل شاگردان و از رابطه عمیق آیت‌الله خویی و سید محمد باقر صدر پرده بردارد.

نویسنده به خوبی ابعاد مختلف زندگی آیت‌الله خویی را نشان مخاطب داده و نه آنقدر در تحصیل علم توقف کرده که خواننده خسته شود و نه آنقدر از زندگی عادی آیت‌الله گفته که ارزش کتاب را از تخصصی بودن بکاهد.

آیت‌الله خویی که بود؟

آیت‌الله خویی از مراجع تقلید شیعه، رجالی و نویسنده مجموعه 23 جلدی معجم رجال الحدیث و همچنین صاحب اثر تفسیری «البیان فی تفسیر القرآن» بود. میرزای نائینی و محقق اصفهانی دو تن از برجسته‌ترین استادان او در فقه و اصول فقه بوده‌اند. آغاز رسمی مرجعیت خویی پس از درگذشت سید حسین طباطبایی بروجردی دانسته شده و درگذشت سید محسن طباطبائی حکیم، آغاز مرجعیت وی مخصوصاً در عراق خوانده شده است. خویی، در طول 70 سال تدریس، یک دوره کامل درس خارج فقه و شش دوره درس خارج اصول فقه را تدریس کرده و یک دوره کوتاه هم به تدریس تفسیر قرآن پرداخت. عالمانی از جمله سید محمدباقر صدر، میرزا جواد تبریزی، سید علی سیستانی، حسین وحید خراسانی، سید موسی شبیری زنجانی، سید موسی صدر و سید عبدالکریم موسوی اردبیلی از شاگردان خویی معرفی شده‌اند.

آیت‌الله خویی در فقه و اصول فقه، نظرات و آرای قابل توجهی داشته که گاه با نظرات مشهور فقیهان شیعه متفاوت است. برخی منابع، فتاوای متفاوت او را تا 300 مورد دانسته‌اند. خویی در دوران مرجعیت خود، اقداماتی در راستای تبلیغ دین، ترویج تشیع و یاری رساندن به نیازمندان کرده است؛ از جمله ساختن کتابخانه، مدرسه، مسجد، حسینیه و بیمارستان در کشورهای ایران، عراق، مالزی، انگلستان، امریکا، هندوستان.

خویی در دهه 40 شمسی، مواضع و بیانیه‌هایی علیه دولت پهلوی داشته است؛ اعتراض به واقعه فیضیه در سال 1342 از این جمله‌اند. وی پس از شروع انقلاب اسلامی به حمایت از انقلاب و جمهوری اسلامی ایران پرداخت. او در جریان انتفاضه شعبانیه شیعیان عراق و تعیین شورای رهبری برای اداره مناطق تحت مدیریت شیعیان، تحت فشار حکومت صدام حسین قرار گرفت و تا پایان عمر در حصر خانگی بود.

در بخشی از کتاب «آیت‌الله» می‌خوانیم:

ابوالقاسم جوان، در بطن این وقایع، طعم تبعید استادانش را چشید و روزهای سوت‌وکور حوزه نجف را با چشم‌های خود دید، خاطره تلخی که تا پایان عمر، هیچ‌گاه از ذهن سید ابوالقاسم پاک نشد.

او که از آشوب‌های پرسروصدای مشروطه ایران، پناه آورده بود به شهرِ امیرالمؤمنین(ع)، حالا با بحرانی‌ترین نقطه دنیا مواجه شده بود. در آن سال‌ها، پایه‌های طلبگی سید ابوالقاسم در همان جوّ حوزه و با افکار استادانی که پایه‌گذار نهضت فکری و سیاسی شیعیان بودند، شکل گرفت. ...

کتاب «آیت الله» با موضوع زندگی آیت الله سیدابوالقاسم خویی در 78 صفحه و با قیمت 85 هزار تومان، به قلم زهره نجف‌زاده و با همت انتشارات کتاب جمکران روانه بازار نشر شده است.