فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

حسن بهشتی‌پور معتقد است فضای رسانه‌ای با واقعیت مذاکرات متفاوت است و باید با افزایش سواد رسانه‌ای، مردم را از فضاسازی‌های اسرائیل و غرب مصون کرد. در گفت‌وگویی که با این کارشناس بین‌الملل داشته‌ایم، او تأکید دارد دستورکار مذاکرات ملاک اصلی تحلیل است و حضور گروسی در مذاکرات برای نظارت آژانس و خنثی‌سازی بهانه‌جویی‌های اسرائیل، مثبت است. 

فضاسازی رسانه‌ای با واقعیت مذاکرات متفاوت است
حسن بهشتی‌پور با اشاره به اینکه اصولاً آنچه در رسانه‌ها اعلام می‌شود، همیشه با آنچه در مذاکرات مطرح می‌شود منطبق نیست، گفت: «ما یک سیاست اعلانی داریم، یعنی آنچه رسماً در رسانه‌ها اعلام می‌شود و یک سیاست اعمالی داریم، یعنی آنچه در عمل انجام می‌شود. این دو نه‌تنها در مورد ایران و آمریکا، بلکه در مورد همه کشور‌های دنیا متفاوت است. البته در بعضی موارد ممکن است به هم نزدیک باشند. بنابراین، کشور‌ها در دیپلماسی رسانه‌ای خود سعی می‌کنند آنچه مورد نظرشان است را فضاسازی، روایت‌سازی و مفهوم‌سازی کنند و بر اساس آن، بهره‌برداری خاص خود را خارج از میز مذاکرات انجام دهند تا فضای مطلوبی برای خود روی میز مذاکرات ایجاد کنند. اما آنچه روی میز مذاکرات می‌گذرد کاملاً متفاوت با فضای رسانه‌ای است. بنابراین می‌خواهم بگویم باید به افکار عمومی آگاهی دهیم تا اسیر فضاسازی‌های آمریکایی‌ها و موضع‌گیری‌های ترامپ و امثال او نشوند. آنچه مهم است، موضوعاتی است که سر میز مذاکرات مطرح می‌شود و این ملاک است. به اصطلاح باید ببینیم دستورکار چه خواهد بود و چگونه نهایی می‌شود. امروز که موضوع به نشست کارشناسان حواله شده و قرار است چهارشنبه به این موضوع رسیدگی کنند، همین که مذاکرات به سطح کارشناسی رسیده نشان می‌دهد احتمالاً روی کلیات به توافق رسیده‌اند، اما هنوز به جزئیات نرسیده‌اند و نتوانسته‌اند آن را نهایی کنند. حالا باید ببینیم چهارشنبه کارشناسان دو طرف از لحاظ فنی می‌توانند این موضوع را نهایی کنند تا در شنبه آینده در نشست غیرمستقیم آقای عراقچی و ویتکاف نهایی شود. این دستورکار ملاک بسیار مهمی است تا بتوانیم تحلیل دقیقی از روند مذاکرات ارائه کنیم. آینده مذاکرات، اقبال برای رسیدن به نتیجه یا نرسیدن به نتیجه، همه این‌ها بسیار مهم است. باید بدانیم دستورکار بالاخره نهایی شده و اینکه این دستور کار چیست. متناسب با آن می‌توان تحلیل کرد که احتمالاً مذاکرات به نتیجه خواهد رسید یا نه، طولانی است یا خیر، و در چه زمینه‌هایی گره دارد. تحلیل این موضوع بسیار مهم است، خصوصاً زمانی که اطلاعات دقیقی درباره دستورکار در دست داشته باشیم.»

ضرورت افزایش سواد رسانه‌ای مردم برای مقابله با فضاسازی اسرائیل 
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه با تأکید بر اینکه فضای رسانه‌ای عمدتاً توسط اسرائیلی‌ها و بخشی از مزدوران مستقر در آلبانی در شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرد، افزود: «این فضا در کنترل ایران نیست. ما تنها از طریق آگاهی‌بخشی و افزایش سواد رسانه‌ای در میان مردم می‌توانیم روشن کنیم که آنچه در رسانه‌ها مطرح می‌شود، الزاماً با آنچه در متن مذاکرات است، منطبق نیست و مردم باید به طرف ایرانی اعتماد کنند. من خوشحال هستم که طرف ایرانی خیلی سریع نتایج به‌دست‌آمده را، حداقل بخشی که قابل بیان است، اعلام می‌کند. بخشی از مذاکرات را نمی‌توان مطرح کرد و باید تا رسیدن به نتایج نهایی صبر کرد تا فضاسازی رسانه‌ای بر آن تأثیر نگذارد. اما در بخشی که می‌شود مطرح کرد، آقای عراقچی و آقای بقایی خیلی سریع موضع‌گیری کرده‌اند. این خیلی مهم است که رسانه‌های ایرانی منطبق با مسئولان ایرانی که طرف گفت‌وگو هستند، زودتر از رسانه‌های آمریکایی روایت خود را مطرح می‌کنند. این اقدام کمک می‌کند تا فعالیت‌های مخرب اسرائیل، که به هر شکل ممکن نمی‌خواهد این گفت‌وگو‌ها به نتیجه برسد، تا حد زیادی خنثی شود. البته همان‌طور که گفتم، باید با کمک رسانه‌های داخلی سواد رسانه‌ای مردم را افزایش داد و اعتماد آن‌ها را به رسانه‌های ایرانی جلب کرد تا اسیر بازی‌های رسانه‌ای اسرائیل و غرب نشوند.»

هماهنگی با کشور‌های منطقه موضع ایران در مذاکرات را تقویت می‌کند
بهشتی‌پور در مورد شایعه پیشنهاد عربستان مبنی بر دیدار رؤسای‌جمهور ایران و آمریکا طی سفر ترامپ به ریاض معتقد است چنین شایعه‌ای صحت ندارد و اگر صحت داشت، وزیر خارجه عربستان چنین پیامی را منتقل می‌کرد و نه وزیر دفاع. او در این مورد توضیح داد: «همه می‌دانند برای نتیجه‌بخش بودن مذاکرات، ابتدا باید در سطح کارشناسی، پخت‌وپز‌های لازم انجام شود؛ یعنی جزئیات چکش‌کاری شود، خطوط دو طرف به هم نزدیک شود و مشخص شود دستورکار دقیقاً چیست. در این شرایط نمی‌توان یکباره سطح مذاکرات را به سطح رؤسای‌جمهور دو کشور برد. بنابراین فکر می‌کنم ابتدا مذاکرات غیرمستقیم باید به یک دستورکار مشخص برسد. سپس اگر دو طرف راضی باشند، ممکن است به سمت مذاکرات مستقیم پیش برود. بعد از آن اگر نهایی شد، می‌توان انتظار داشت که رؤسای‌جمهور یا مقامات دیگر دیدار کنند. این خبرسازی‌ها، مثل این که وزیر دفاع حامل پیشنهاد‌هایی است، قاعدتاً صحت ندارد. اگر قرار بود چنین پیشنهاد‌هایی مطرح شود، وزیر خارجه عربستان این کار را می‌کرد. سفر وزیر دفاع عربستان اولاً از قبل هماهنگ شده بود و ثانیاً نشان‌دهنده این است که ایران با کشور‌های منطقه همکاری می‌کند و برای آن‌ها توضیح می‌دهد که دقیقاً چه خط و خطوطی را دنبال می‌کند. برخلاف فضای حاکم بر برجام که کشور‌های منطقه مثل امارات و عربستان سعودی مخالف بودند، چون معتقد بودند توافق موقعیت ایران را در منطقه تقویت می‌کند، حالا به این جمع‌بندی رسیده‌اند که مصالحه می‌تواند امنیت و ثبات منطقه را بهتر تأمین کند. به نظرم الان امارات، قطر، عمان و عربستان از توافق استقبال می‌کنند، برخلاف اسرائیل. اسرائیل به شدت نگران هر نوع توافقی است و دنبال کارشکنی است تا جلوی پیشرفت مذاکرات یا به نتیجه رسیدنش را بگیرد.»

کت و شلوار دبیرکلی اندازه گروسی نیست
بهشتی‌پور در بخش پایانی گفت‌وگو با اشاره به حضور گروسی در محل مذاکره گفت: «گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تنها نهاد قانونی در سطح بین‌المللی است که حق نظارت و کنترل بر فعالیت‌های هسته‌ای همه اعضای خود، ازجمله ایران را دارد. اگر توافقی بین ایران و آمریکا در بخش مربوط به مسائل هسته‌ای حاصل شود، نظارت بر آن به عهده آژانس خواهد بود. بنابراین، شاید صلاح دیده‌اند که از همین حالا مدیرکل آژانس یا مسئولان آژانس مشارکت داشته باشند تا بتوانند سریع‌تر به نتیجه برسند و تمهیدات لازم را برای اجرای توافق‌های احتمالی فراهم کنند. من فکر می‌کنم طبیعی است که مدیرکل آژانس را اکنون در جریان قرار داده‌اند. از طرفی، ایران به‌صورت هوشمندانه تلاش‌های جدیدی را با آژانس آغاز کرده است تا بهانه‌ای که اسرائیلی‌ها درباره دو سؤال مطرح کرده‌اند را حل‌وفصل کند و این بهانه را از دست اسرائیلی‌ها و کارشکنی‌هایی که بر اساس آن انجام می‌دهند، بگیرد. حضور گروسی در چهارچوب نظارت‌هایی است که احتمالاً پس از توافق انجام خواهد شد و پیش از آن نیز با طرف ایرانی درباره آن دو سؤالی که آژانس دارد، به برنامه مشخصی برسد تا آن را نهایی کند. این موضوع مثبت است.» 
بهشتی‌پور در مورد اینکه چقدر ممکن است سفر گروسی به شائبه‌هایی درباره کاندیداتوری او برای دبیرکلی سازمان ملل مرتبط باشد، می‌گوید: «آقای گروسی دور دوم مدیریت خود را در آژانس تازه شروع کرده و قواره کت‌وشلوار دبیرکلی سازمان ملل به‌اندازه او نیست. از نظر من، به‌عنوان یک ناظر سیاسی یا پژوهشگر، این کت‌وشلوار دبیرکلی سازمان ملل به تن آقای گروسی نمی‌نشیند. دلایل این موضوع را اگر خواستید، می‌توانم جداگانه توضیح دهم. اما فکر می‌کنم بحث اینکه او در مذاکرات موفق باشد یا شکست بخورد، کمکی به این نمی‌کند که او دبیرکل سازمان ملل بشود یا نشود، چون سازوکار انتخاب دبیرکل سازمان ملل طبق منشور سازمان متفاوت است و به این ربطی ندارد که مثلاً مدیرکل آژانس چه نقشی در مذاکرات پیچیده با طرف ایرانی یا آمریکایی داشته است.»