بامداد روزی که پلیس به دستور دادستانی استانبول به خانه اکرم امام اوغلو شهردار سابق ریخت و او را دستگیر کرد، کسی نمی‌توانست تصور کند که چنین اتفاقی، منجر به لغو یک قرارداد نظامی چند میلیارد دلاری بین برلین و آنکارا خواهد شد. 

اما این اتفاق واقعاً روی داده و برخی از احزاب آلمان اعلام کرده‌اند که با استفاده از ساز و کارهای قانونی، صدراعظم را تحت فشار قرار می‌دهند تا از فروش جنگنده یوروفایتر به دولت ترکیه خودداری کند. 

آنان معتقدند که برخورد تند و غیرقانونی اردوغان با مخالفین داخلی، نشان دهنده این است که دولتی تمامیت خواه و مستبد بر سر کار است که نه تنها می‌تواند امنیت یونان و قبرس را به خطر بیاندازد، بلکه به عنوان عضو ناتو نیز قابل اعتماد نیست.

ترکیه در شرایطی برای خرید جنگنده اروپایی پافشاری می‌کند که هنوز مشخص نیست آیا جگنده‌های اف 16  لاکهید مارتین بر اساس توافق اردوغان – بایدن، به آنکارا تحویل داده خواهند شد یا خیر. 

همه اینها در حالی است که این روزها بسیاری از کارشناسان دفاعی ترکیه معتقدند که دولت اردوغان باید هر چه زودتر، روند دیپلماتیک خرید هواپیماهای جنگنده برای نیروی هوایی ارتش را نهایی کند. چرا که کل جنگنده‌های نیروی هوایی ترکیه دچار فرسودگی و استهلاک شده‌اند و 10 سال پیش باید جایگزین می‌شدند.

یک تاریخچه کوتاه 
هوانوردی نظامی امپراتوری عثمانی در آغاز قرن بیستم، در 1 ژوئن 1911 میلادی شروع به کار کرد و 1 سال بعد، نخستین گروهان خلبانان در استانبول آموزش دیدند. 

در طول جنگ جهانی اول، خلبانان ترک در بسیاری از جبهه‌ها مانند قفقاز، فلسطین و گالیپولی جنگیدند. در سال 1940 میلادی نیروی هوایی ترکیه با بیش از 500 هواپیما قوی‌ترین نیروی هوایی در بالکان بود. 

ترکیه در طول جنگ جهانی دوم تا فوریه 1945 بی‌طرف ماند و رسماً در جنگ هوایی یا بمباران شرکت نداشت، اما در مجموع 30 خلبان ترک در جریان آموزش در بریتانیا کشته شدند. گمان می‌رود که برخی از خلبانان ترک در عملیات بمباران بر فراز آلمان نازی شرکت داشته‌اند. 

در سال 1950 میلادی، نیروی هوایی ترکیه نخستین سفارش‌های خود را از لاکهید مارتین آمریکا تحویل گرفت. اما حالا سالهاست که نیروی هوایی ترکیه هواپیمای جدیدی تحویل نگرفته و اغلب جنگنده‌های این کشور، فرسوده شده‌اند.

ناز اروپا و نیاز ترکیه

رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه و وزیر امور خارجه او یعنی هاکان فیدان، در سال 2024 میلادی فعالیت گسترده‌ای انجام دادند تا هر طور شده، چهار تولیدکننده جنگنده اروپایی یوروفایتر یعنی انگلیس، آلمان، اسپانیا و ایتالیا را راضی کنند که برای تحویل 40 فروند یوروفایتر به آنکارا موافقت کنند.

بر اساس توافق قدیمی سازندگان، برای فروش یوروفایتر به هر کشوری، اجماع نظر و رضایت کامل هر 4 تولید کننده ضروری است. در نتیجه اردوغان برای کسب رضایت هر چهار کشور تلاش فراوانی کرد. کسب موافقت ایتالیا و اسپانیا دشوار نبود. انگلیسی‌ها هم پس از کش و قوس فراوان رضایت دادند. اما سخت‌ترین مرحله، کسب موافقت آلمان بود.

اولین نقطه امید ترکیه برای کسب رضایت دولت آلمان، نحوه مواجهه برلین با درخواست محمد بن سلمان ولیعهد پادشاه سعودی بود. 

زمانی که آنالنا باربوک وزیر امور خارجه آلمان، از لغو تحریم نظامی عربستان سعودی و احتمال تحویل یوروفایتر به ریاض خبر داد، لبخند رضایت بر لبان اردوغان نشست و به این جمعبندی رسید: اگر به عربستان یوروفایتر بفروشند، قطعاً به ترکیه هم خواهند فروخت. 

سفر صدراعظم آلمان به آنکارا، امید اردوغان را افزایش داد. چرا که در مذاکرات آنها چنین موضوعی مطرح شد: «نه تنها شما آلمانی‌ها، بلکه همه کشورهای اروپایی و اعضای ناتو، در برابر رویکرد بدبینانه ترامپ به ناتو، در بن بست قرار دارید و نیازمند همراهی و کمک نظامی ترکیه هستید. پس درنگ نکنید و به ما سلاح بدهید». 

گفته می‌شود نخست وزیر هلند، رییس جمهور آلمان و دبیرکل ناتو نیز در رایزنی با صدراعظم آلمان، عبارتی شبیه به مواضع مقامات دولت اردوغان را تکرار کرده‌اند. چنین شد که شولتس، آشکارا اعلام کرد که ترکیه به عنوان یک عضو ناتو، حق دارد از تسلیحات اروپایی برخوردار شود. 

همه چیز به خوبی و خوشی پیش می‌رفت تا این که اکرم امام اوغلو با هدف کنار زدن مهمترین رقیب اردوغان روانه زندان شد و جمعی از شهرداران آلمانی، برای ابراز همدردی با حزب جمهوری خلق به استانبول سفر کردند. 

پس از بازگشت آنان، تنش در پارلمان فدرال بالا گرفت و ائتلاف قرمز و سبز اعلام کرد که از تحویل حدود 32 فروند هواپیمای جنگنده یوروفایتر به ترکیه جلوگیری می‌کند. 

آنان دستگیری شهردار سابق استانبول را به عنوان مصداقی از «حمله به دموکراسی ترکیه» و طراحی یک توطئه برای حذف رقیب قلمداد کردند. البته به نظر می‌رسد در این میان، لابی یونان – قبرس هم کار خودش را کرده و چنین تصویری به آلمان ارائه داده است: در شرایطی که اردوغان به راحتی یونان و قبرس را تهدید می‌کند، نباید به آنکارا یوروفایتر بفروشید.

امام اوغلو و فاز معرفت
سران حزب جمهوری خلق با افتخار اعلام کردند که دولت آلمان، قرارداد فروش یوروفایتر به ترکیه را متوقف کرده و دلیل اصلی چنین اقدامی، اعتراضات گسترده هواداران این حزب به دستگیری امام اوغلو است. 

اما خود امام اوغلو، رفتار قابل توجهی به نمایش گذاشت و از داخل زندان، بیانیه‌ای برای روزنامه جمهوریت فرستاد و در آن نوشت: «بر اساس آنچه از مطبوعات دریافتم، پس از زندانی شدن من در سیلیوری، دولت آلمان فروش جت جنگنده یوروفایتر به ترکیه را وتو کرد. این در حالی است که نیروی هوایی ما شدیداً به جنگنده نیاز دارد. من مایلم خطاب به دولت جدیدی که در حال آماده شدن برای به دست گرفتن قدرت در آلمان است، بگویم: ترکیه، فقط عبارت از شخصی به نام اردوغان نیست. کشور ما، مهمتر و بزرگتر از اردوغان است. دولت‌ها می‌آیند و می‌روند. منافع ملی ترکیه از اردوغان یا امام اوغلو ارزشمندتر است. من از شما می‌خواهم که این تصمیم را پس بگیرید و حتماً جنگنده‌ها را تحویل دهید. پایان حکومت اردوغان نزدیک است. دولت جدید ترکیه با اتحادیه اروپا و همه متحدان ما از جمله آلمان در چارچوب منافع متقابل، حاکمیت قانون و اصول دموکراسی مبتنی بر حقوق بشر همکاری خواهد کرد. ما شکی نداریم که ترکیه تحت حاکمیت ما به عضویت کامل اتحادیه اروپا در خواهد آمد». 

اما دکتر رونالد مایناردوس محقق ارشد در بنیاد یونانی (ELIAMEP) برای سیاست خارجی و اروپایی، معتقد است: «تا زمانی که ترکیه مسیر سیاست خارجی و داخلی خود را تغییر ندهد، بعید است که برلین با فروش هواپیماهای جنگنده یوروفایتر به آنکارا موافقت کند».

از اف 16 و اف 35 چه خیر؟
از زمانی که دولت ترکیه در سال 2019 میلادی، قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه را نهایی کرد، آمریکا تحریم نظامی علیه ترکیه را اعلام کرده و نام این کشور را از لیست خریداران جنگنده نسل جدید اف 35 کنار نهاد. آن هم در شرایطی که بیش از نهصد قطعه ریز و درشت این جنگنده در آنکارا و استانبول تولید می‌شد و سود بالایی عاید صنایع دفاعی ترکیه می‌کرد. 

خلبانان ترکیه که برای آموزش پرواز با اف 35 به آمریکا سفر کرده بودند، پس از پایان دوره آموزشی دست خالی به کشورشان بازگشتند.

در طول دوران مسئولیت جو بایدن، آمریکا تنها وعده‌ای که به اردوغان داد، این بود: اف 35 را فراموش کنید. ما به شما اف 16 خواهیم داد.

روند خرید اف 16 هم به درازا انجامید و اعضای کنگره آمریکا با وجود لابی‌گری چند میلیون دلاری ترک‌ها، زیر بار نرفتند و این قرارداد را امضا نکردند. ولی پس از نیاز بایدن به تاییدیه اردوغان برای پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، کنگره هم نهایتاً مخالفت نکرد. 

با این حال دوران بایدن به پایان رسیده و هنوز 40 فروند جنگنده اف 16 به ترکیه تحویل داده نشده و 80 کیت به روزرسانی هواپیماهای قدیمی هم ارسال نشده است.

دولت اردوغان امیدوار است که در هفته‌های آتی، ترامپ را راضی کند تا علاوه بر تحویل اف 16، نام ترکیه را به لیست خریداران اف 35 نیز بازگرداند. 

اما تحلیلگران سیاسی می‌گویند: برای جوش خوردن چنین معامله بزرگی، اردوغان ناچار خواهد شد در پرونده سوریه و شرق مدیترانه امتیازات فراوانی به آمریکا بدهد.

انتهای پیام/