هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 احمد زیدآبادی| انسانی که از شوخ‌طبعی و بازی‌گوشی بهره‌ای برده باشد، انتظار رفتار و گفتار لطیف‌تری از او می‌توان داشت. پاپ فرانسیس از شوخ‌طبعی و بازی‌گوشی بی‌بهره نبود و تا اندازه‌ای به همین دلیل، پاپی متفاوت از دیگران از کار درآمد.

او را به‌عنوان لیبرال‌ترین پاپ تاریخ کلیسای کاتولیک معرفی می‌کنند و بیهوده نمی‌گویند. رواداری جوهر لیبرالیسم است و پاپ بسیار روادار بود؛ رواداری از جهتی در شوخ‌طبعی ریشه دارد.شوخ‌طبعی نشانۀ جدی نگرفتن امور صلب و سخت و انعطاف‌ناپذیر است.  

به واقع، نوعی جهان‌نگری است که بسیاری از امور دنیا را معمولاً ساده و زودگذر و قابل گذشت می‌داند و تعصب و سختگیری را نشانۀ خامی و خون‌آشامی قلمداد می‌کند.
 
پاپ فرانسیس به خلاف بسیاری از اسلافش، اهل تعصب و سخت‌گیری نبود. خدا را بردبار و روادار و بخشنده و مهربان می‌دید. تعالیم کلیسایی و انجیلی را در پرتو همین فهم از خدا تعبیر و تفسیر می‌کرد. از این رو، در کنار رواداری، صلح‌طلب و فروتن و بی‌آلایش بود. تشریفات را خوش نمی‌داشت و با کراهت به آن تن می‌داد. خود را مناسب منصب پاپی نمی‌دانست. این منصب را دست‌وپاگیر و سبب سلبِ آزادی عمل خود می‌دانست. بیشتر دوست داشت مثل افراد بی‌نام و نشان در گوشۀ اغذیه‌فروشی بنشیند و با ولع و لذت پیتزا بخورد.

برای یک انسان شوخ‌طبعِ روادار، مناصب عالی و رسمی حکم قفس را دارد. فرد را در لایۀ ضخیمی از تکلفات و تشریفات پوچ و بی‌ارزش غرق می‌کند و از حلاوت و سادگی زندگی دور می‌سازد. مناصب عالی مشکل بزرگ دیگری هم دارد و آن مرزکشی غلیظ با غیرت و تعصب نسبت به یاران و پیروان است. پاپ با این هم میانه‌ای نداشت.

به اقصی‌نقاط جهان سفر کرد و با پیروان و رهبران دیگر مذاهب به همدلی و گفت‌وگو پرداخت. دیدارش با آیت‌الله سیدعلی سیستانی در منزل سادۀ او در نجف مثال‌زدنی است. پاپ فرانسیس دیانت را در دایره‌ای بسته و محدود و منحصر به یک آیین و مناسک خاص نمی‌دید.

با همۀ رنج‌دیدگان جهان همدلی و همراهی می‌کرد. بیش از بسیاری از رهبران جهان، نسبت به تضییع حقوق فلسطینی‌ها حساسیت نشان می‌داد بی‌آنکه پای یهودیت را در این مناقشه وسط بکشد.

رواداری و ترویج آن، تعامل نوع بشر را سهل و کم‌هزینه می‌کند اما در دنیایی که برخی عقاید به صورت سنگواره درآمده، انسان مروج رواداری خود به رنج و زحمت می‌افتد. از این جهات، پاپ فرانسیس در ترویج رواداری، باری سبک بر دوش نداشت.

برای الغای برخی آموزه‌های کلیسای کاتولیک تحت فشار «محافل حقوق بشری» بود و از این رو گاه دل به دریا می‌زد و تن به خطر می‌داد و عملاً به تابوشکنی‌هایی نزدیک می‌شد که بخشی از پیروانش آن را برنمی‌تافتند.

این نوع کارها برای یک انسان یله و رها سنگین نیست اما در مقام پاپی بی‌نهایت طاقت‌فرساست. هر جماعت و گروه اجتماعی از فردی در مقام پاپ می‌خواهد که درد و رنج و مشکل آن را دریابد و به امنیت ذهنی و روانی‌اش کمک کند. تقاضاها متضاد و گاه متناقض است. یک بخش سنتی از پیروان خواستار تحکیم و تقدیس میراث‌های گذشته از طرف اویند اما جماعات اصطلاحاً «آوانگارد» او را به گذر از همۀ آنها فرا می‌خوانند.

پاپ فرانسیس در پی ایجاد تعادل بین این تقاضاهای متعارض بود اما یافتن «نقطۀ تعادل» بیکرانه بغرنج است. پاپ به این بغرنجی تن داده بود و فشارش را تحمل می‌کرد، گرچه ظاهراً خلاصی از این وضعیت را بیشتر می‌پسندید.

پاپ فرانسیس پس از 88 سال زندگی پرفرازونشیب، دیده از جهان فروبست. جهان به احترام او برخاسته است. او در تعالیم و عقاید کلیسای کاتولیک، اجتهاداتی کرد که دیگر توسط هیچ پاپ محافظه‌کاری قابل برگشت به نظر نمی‌رسد.