/ در این مطلب آخرین خودرو به تاریخچه بنز ۱۹۲۴ اسطوره‌ جاده های ایران که بسیاری از رانندگان با آن خاطره دارند می پردازیم.

در هر دوره‌ای، بعضی از ماشین‌ها فراتر از یک وسیله نقلیه ظاهر می‌شوند و تبدیل می‌شوند به یک نماد، به یک میراث صنعتی، و به عضوی از فرهنگ مردم. در میان خودروهای سنگین، «کامیون بنز ۱۹۲۴» دقیقاً چنین جایگاهی دارد. مدلی که نه‌تنها در جاده‌ها بلکه در ذهن‌ها حک شده و هنوز هم بسیاری از رانندگان آن را «غول آهنی وفادار» صدا می‌زنند.

دهه ۱۹۷۰، نقطه عطفی در صنعت خودروهای سنگین جهان بود. شرکت دایملر بنز، با سابقه‌ای بیش از یک قرن در ساخت وسایل نقلیه، تصمیم گرفت مدلی را روانه بازار کند که نه‌فقط قدرتمند و قابل اعتماد باشد، بلکه پاسخگوی نیازهای سخت‌ترین شرایط کاری در کشورهای مختلف باشد. نتیجه این نگاه، تولد سری کامیون‌های سنگین بنز بود که یکی از پرچم‌داران آن، مدل ۱۹۲۴ بود. نام‌گذاری این کامیون از دو شاخص اصلی گرفته شده بود: ۱۹ تن وزن ناخالص مجاز و ۲۴۰ اسب‌بخار قدرت موتور. ترکیب شاسی مستحکم، موتور دیزلی قدرتمند و طراحی ساده اما کاربردی، بنز ۱۹۲۴ را به یکی از پرفروش‌ترین کامیون‌های دایملر در بازارهای بین‌المللی تبدیل کرد. همان طور که در بخش قبل به آن اشاره شد، کامیون های بنز ۱۹۲۴ برای اولین بار در کشور آلمان توسط کمپانی دایملر تولید شدند.

مشخصات فنی؛ وقتی مهندسی آلمان دست‌به‌کار می‌شود
موتور OM355
OM355 یک موتور دیزل ۶ سیلندر خطی، با حجم حدود ۱۱ لیتر است. این موتور با قدرت ۲۴۰ اسب‌بخار و گشتاور ۷۱۰ نیوتن متری، در بیشتر شرایط آب‌وهوایی و جاده‌ای عملکردی قابل قبولی دارد. دوام، تعمیرپذیری بالا و مصرف سوخت مناسب از ویژگی‌های شاخص این موتور است. وجود این موتور قوی بر روی این کامیون تنها نیاز به توربو شارژ پر قدرت برای باز شدن نفس موتور دارد. متخصصان با نصب دو توربو شارژ همزمان بر روی منیفولد های موتور این کامیون، قدرت و سرعت آن را بهبود دادند. به طوری که توان این موتور در نسخه توربو ۲۵ درصد بالاتر از نسخه عادی است.

گیربکس دستی ZF
کامیون بنز ۱۹۲۴ به دو صورت تک و جفت محور ( دیفرانسیل) در اختیار کاربران قرار می گیرد. دیفرانسیل این کامیون از جنس چدن بسیار سخت و قوی است و در برابر ضربات، مقاومت بسیار زیادی دارد. طراحی دیفرانسیل کامیون های بنز ۱۹۲۴ با کامیون های مدرن امروزی هیچ تفاوتی ندارد. چرا که متخصصان آن را به گونه ای طراحی نموده اند که صدا با حداکثر کاهش، قدرت و کاربری با حداکثر افزایش مواجه شود. ناگفته نماند که دیفرانسیل این کامیون قابل تعویض است و کاربران می توانند برای سرعت بیشتر، از دیفرانسیل های اتوبوس برای کامیون های بنز ۱۹۲۴ استفاده نمایند.

ورود به ایران؛ یک داستان عاشقانه جاده‌ای

دهه ۱۳۵۰، ایران با رشد سریع زیرساخت‌ها، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل، مواجه بود. دولت و بخش خصوصی برای پاسخ به نیاز بازار، اقدام به واردات کامیون‌های سنگین کرد. در این میان، بنز ۱۹۲۴ با استقامت، قدرت و دوامش به‌سرعت در میان رانندگان محبوب شد.این کامیون‌ها ابتدا به‌صورت وارداتی از آلمان وارد می‌شدند. اما حضورشان در جاده‌های ایران به‌قدری موفق بود که به‌سرعت به بخش جدایی‌ناپذیر حمل‌ونقل کشور تبدیل شدند. چه در جاده‌های کویری، چه در گردنه‌های سخت کوهستانی، ۱۹۲۴ همیشه سربلند ظاهر می‌شد.

آغاز تولید در ایران؛ همکاری ایران‌خودرو دیزل و مرسدس‌بنز

بعد از انقلاب اسلامی و آغاز تحریم‌ها، واردات خودروهای سنگین محدود شد. در چنین شرایطی، ایران‌خودرو دیزل (که آن زمان با نام «خاور» شناخته می‌شد)، اقدام به مونتاژ و سپس تولید داخلی بنز ۱۹۲۴ تحت لیسانس مرسدس‌بنز کرد. ابتدا قطعات به‌صورت CKD وارد شده و در ایران مونتاژ می‌شدند. اما به‌مرور، ایران‌خودرو دیزل توانست بخشی از قطعات مانند کابین، شاسی، سپرها، رینگ‌ها، مخزن سوخت، اگزوز و حتی اجزای فنی مانند دیفرانسیل و گیربکس را در داخل کشور تولید کند. تولید این کامیون در ایران تا دهه‌ها ادامه داشت. حتی زمانی که شرکت مادر در آلمان تولید این مدل را متوقف کرده بود، خط تولید آن در ایران همچنان فعال بود. دلیل این ماندگاری، تقاضای بالا و محبوبیت بی‌نظیر آن در بازار داخلی بود. این خودرو در ایران در سه تیپ ۱۹۲۴ دو محور و ۲۶۲۸ و ۲۶۲۴ سه محور (معروف به زیر مایلر) تولید می‌شد. از این میان تولید تیپ ۲۶۲۸ به‌کلی متوقف شده است. اینکه چرا این خودرو به مایلر معروف شد به این خاطر است که قسمت بار و کمپرسی آن را شرکتی به اسم مایلر تولید می‌کرد. درواقع آن روزها مرسدس فقط شاسی و موتور را برای بازارهای دیگر ارسال می‌کرد. در ایران نیز سازنده‌ها اغلب از اتاق مایلر و اشمیتز استفاده می‌کردند که به‌مرور کفی و کمپرسی مایلر و تانکر و بونکر اشمیتز محبوب‌تر شدند. ایران‌خودرو دیزل بدون فراموش کردن ۱۹۲۴ در دوره‌ای سراغ عرضه مدل‌های مدرن‌تر اکسور و آکتروس می‌رود ولی قیمت بالای این دو کامیون آنها را از فاز رقابتی خارج می‌کند.

نقش فرهنگی و اجتماعی بنز ۱۹۲۴
کامیون بنز ۱۹۲۴ تنها یک ماشین حمل بار نبود؛ این کامیون بخشی از فرهنگ جاده‌ای ایران شد. بسیاری از رانندگان، آن را با القابی مثل «بنز تنبل»، «هیولا»، یا «خرکار جاده‌ها» صدا می‌زدند. حتی بعضی پشت آن نوشته بودند: من یه ۱۹۲۴ دارم، اما دلم هنوز پایبند خاک جاده‌هاست. در فیلم‌ها، شعرها، موسیقی‌های محلی و حتی ضرب‌المثل‌های رانندگان، بنز ۱۹۲۴ حضور داشت. خیلی از خانواده‌ها با درآمدی که پدر خانواده با همین کامیون کسب می‌کرد، بچه‌هایشان را به دانشگاه فرستادند، خانه خریدند، و زندگی ساختند.

دوام بی‌رقیب؛ چرا هنوز ۱۹۲۴ در جاده‌هاست؟
سادگی طراحی، قطعات فراوان، موتور قدرتمند و قابل اطمینان ،صرفه‌جویی در مصرف سوخت نسبت به بار از جمله برتری این مدل در میان کامیون های هم نسل خود بود. نبود قطعات الکترونیکی پیچیده، یعنی خرابی کمتر و تعمیر آسان‌تر به دلیل تولید گسترده در ایران، لوازم یدکی آن به‌راحتی در بازار موجود است.عملکرد ثابت در هر شرایط جاده‌ای، حتی با سوخت بی‌کیفیت این کامیون می‌توانست بارهای سنگین را با مصرف سوخت قابل‌قبول جابه‌جا کند. علاوه بر آن، قطعات کامیون های بنز ۱۹۲۴ نسبت به دیگر کامیون ها بسیار ارزان قیمت تر است. ناگفته نماند که اکثر وسایل این کامیون فلزی هستند و در برابر فرسایش مقاومت بسیار زیادی دارند.  اما یکی از مهم ترین معایب کامیون بنز ۱۹۲۴، سیستم تعلیق آن است. سیستم تعلیق این کامیون همانند ماشین سنگین های دهه ۶۰ میلادی است و از سیستم تعلیق تنها فنر شمشی بهره مند است. سیستم تعلیق فنر شمشی نسبت به سیستم تعلیق های امروزی بسیار قوی و مقاوم تر است. اما این امر سبب خشک شدن بیش از حد این کامیون گشته است وموجب اذیت شدن رانندگان در جاده های ناهموار می گردد. به همین دلیل رانندگان می بایست هر چند وقت یکبار با پاشش گازوئیل به فنر شمش های این کامیون، مشکل سیستم تعلیق را تا حدودی کاهش دهند.

توقف تولید؛ پایان یا آغاز؟
در دهه ۱۳۹۰ با اجرای استانداردهای جدید زیست‌محیطی و ایمنی، تولید کامیون‌های قدیمی متوقف شد. بنز ۱۹۲۴ نیز از این قاعده مستثنا نبود. ایران‌خودرو دیزل، مدل‌های ارتقاء یافته با استاندارد یورو ۴ و یورو ۴+ را روانه بازار کرد. اما همچنان هزاران دستگاه بنز ۱۹۲۴ در جاده‌ها فعال هستند، و در برخی موارد عملکرد آن‌ها از کامیون‌های امروزی نیز بهتر است.

چرا بنز ۱۹۲۴ فراموش نمی‌شود؟
کامیون بنز ۱۹۲۴ تنها یک محصول صنعتی نیست؛ این مدل بخشی از تاریخ صنعتی، حمل‌ونقل و حتی فرهنگ عامه ایران است. دوام بالا، طراحی هوشمندانه، تولید داخلی موفق و همراهی چندین نسل از رانندگان ایرانی، باعث شده این کامیون جایگاهی ویژه در قلب ایرانیان پیدا کند.شاید روزی تمام ۱۹۲۴ها از جاده‌ها کنار بروند، اما صدای موتورشان، اگزوز بلندشان و رد لاستیک‌هایشان، تا همیشه در حافظه جاده‌های ایران باقی خواهد ماند.