استان کرمان، به‌ویژه شهرستان انار، از قطب‌های اصلی تولید پسته در کشور محسوب می‌شود و این محصول استراتژیک نقش مهمی در اقتصاد منطقه و صادرات کشاورزی ایران ایفا می‌کند.

با این حال، در سال‌های اخیر، باغات پسته این منطقه با چالش‌های جدی ناشی از تغییرات اقلیمی و نوسانات شدید دمایی مواجه شده‌اند. امسال، این بحران به اوج خود رسیده و برآوردها حاکی از آن است که بیش از ۸۰ درصد از محصول پسته رقم اکبری شهرستان انار به‌دلیل سرمای بهاره و گرمازدگی شدید در مرحله گل‌دهی از بین رفته است.

این خسارت سنگین نه تنها زندگی اقتصادی کشاورزان را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای بازار داخلی و صادرات پسته نیز به همراه دارد.

از بین رفتن ۸۰ درصد پسته اکبری شهرستان انار

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان انار می‌گوید: بیش از ۸۰ درصد از محصول پسته اکبری شهرستان انار به دلیل نوسانات دمایی از بین رفته است.

محمد گرجی می‌افزاید: مشکلات از ابتدای سال با وقوع سرمای بهاره آغاز شد که خسارت اولیه را وارد کرد و پس از آن، در مرحله گل‌دهی، گرمازدگی با دمای بالای ۳۶ درجه سانتی‌گراد منجر به از بین رفتن بسیاری از باغات در مرحله گرده‌افشانی شد.

محمد تاج‌آبادی، مسئول پژوهشکده پسته رفسنجان نیز به این موضوع اشاره و می‌گوید: ۸۰ درصد از باغات پسته اکبری شهرستان انار دچار خسارت شده‌اند که بیشترین خسارات مربوط به گرمازدگی است.

وی با بیان اینکه این امر در اثر گرمای شدید اوایل سال رخ داده است می‌افزاید: رقم پسته اکبری به دلیل دیر گل بودن، بیشتر در زمان گل‌دهی با این خسارات مواجه شده است و بیشترین آسیب به قسمت پایینی درختان وارد شده که در معرض دمای بالاتری بوده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: وقتی گل‌های ماده از بین می‌روند، حتی گرده‌های درختان نر نیز تحت تأثیر دمای بالا قرار می‌گیرند که این امر باعث کاهش شدید درصد جوانه‌زنی و زنده‌مانی دانه‌های گرده می‌شود و دانه‌های در حال رشد پوک شده و احتمال ریزش آنها افزایش می‌یابد.

تغییرات اقلیمی چالش جدی کشاورزان

مریم سلاجقه، کارشناس هواشناسی کرمان می‌گوید: تغییرات اقلیمی یکی از چالش‌های جدی برای کشاورزی در کرمان بوده و این استان به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط نیمه‌خشک و کویری، همواره در معرض تنش‌های آب‌وهوایی قرار داشته است.

وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی این تنش‌ها را تشدید کرده است می‌افزاید: در فصل بهار، شاهد سرمای ناگهانی (سرمای بهاره) هستیم که به محصولات زراعی و باغی آسیب می‌رساند، اما در مقابل، در تابستان شدت گرما و طولانی‌تر شدن دوره‌های گرمایشی، به‌ویژه دمای بالای ۳۶ درجه سانتی‌گراد، باعث گرمازدگی و از بین رفتن گل‌ها و میوه‌ها می‌شود.

وی می‌افزاید: این نوسانات دما، به‌ویژه در مراحل حساس رشد مانند گل‌دهی و گرده‌افشانی، بسیار مخرب است.

کارشناس هواشناسی کرمان با بیان اینکه بارش‌ها نیز تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته‌اند تصریح می‌کند: در سال‌های اخیر، بارش‌های نامنظم و کاهش میزان بارش‌های سالانه منجر به کاهش ذخایر آبی شده است که این موضوع برای کشاورزی دیم و حتی کشاورزی آبی که وابسته به منابع آب زیرزمینی است، چالش‌برانگیز است.

مریم سلاجقه، می‌افزاید: کاهش بارش‌ها و افزایش تبخیر به دلیل گرمای شدید، وضعیت منابع آبی را بحرانی کرده است.

وی با اشاره به اینکه شرایط اقلیمی تنها به دما و بارش محدود نمی‌شود می‌افزاید: افزایش فراوانی پدیده‌های حدی آب‌وهوایی یکی از دغدغه‌های ما است، برای مثال، طوفان‌های گرد و غبار در استان کرمان در حال افزایش هستند که این طوفان‌ها نه تنها کیفیت هوا را کاهش می‌دهند، بلکه با پوشاندن برگ‌ها و گل‌ها، عملکرد فتوسنتز را مختل کرده و به محصولات آسیب می‌زنند.

وی ادامه می‌دهد: همچنین، خشکسالی‌های طولانی‌مدت که به دلیل کاهش بارش و افزایش تبخیر رخ می‌دهند، باعث افزایش شوری خاک می‌شوند که این موضوع برای محصولاتی مانند پسته که به خاک‌های با کیفیت خاصی نیاز دارند، بسیار مضر است.

سلاجقه می‌افزاید: تغییرات اقلیمی تأثیر خود را بر تمام محصولات کشاورزی می‌گذارد، اما برخی محصولات حساس‌تر هستند که پسته به‌عنوان یکی از محصولات اصلی استان کرمان، به دلیل نیاز به شرایط خاص آب‌وهوایی و خاکی، بیشتر در معرض خطر قرار دارد.

وی با بیان اینکه محصولات دیگری مانند گندم، جو، انگور و حتی محصولات دامی نیز تحت تأثیر این تغییرات قرار می‌گیرند می‌گوید: کاهش منابع آب و کیفیت علوفه‌ها به دلیل خشکسالی، تولید دامی را نیز با مشکل مواجه کرده است.

وی می‌افزاید: باید به مدیریت بهتر منابع آب پرداخت و استفاده از روش‌های آبیاری مدرن مانند قطره‌ای و بارانی می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد.

لزوم برنامه‌ریزی بلندمدت و سیاست‌های مدون

سلاجقه می‌گوید: همچنین، اصلاح الگوی کشت و انتخاب ارقام مقاوم به خشکی و گرما می‌تواند به کشاورزان کمک کند، برای مثال، در مورد پسته، انتخاب ارقامی که مقاومت بیشتری به تنش‌های دمایی دارند، می‌تواند مؤثر باشد.

کارشناس هواشناسی کرمان با بیان اینکه افزایش آگاهی کشاورزان از طریق آموزش‌ها و کارگاه‌های تخصصی ضروری است تصریح می‌کند: دولت باید در زمینه بیمه کشاورزی و حمایت از کشاورزان نقش بیشتری ایفا کند تا آنها بتوانند در برابر خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی مقاومت کنند.

وی ادامه می‌دهد: باید تأکید کنم که مقابله با تغییرات اقلیمی نیازمند همکاری همه ذی نفعان، از جمله دولت، کشاورزان و دانشمندان است و این چالش‌ها را نمی‌توان تنها با تلاش‌های محلی حل کرد و نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت است.