تیرنگ رضا نیستانی دکترای تخصصی علوم تغذیه  گفت: برخی ریزمغذی‌ها در بدن دارای اندوخته یا ذخایر مشخصی هستند؛ برای مثال، آهن یکی از موادی است که در بدن به‌صورت ذخیره نگهداری می‌شود و در صورت کاهش دریافت غذایی، بدن می‌تواند تا مدتی از این ذخیره استفاده کند. اما در مورد برخی ریزمغذی‌ها مانند روی، چنین ذخیره‌ای به آن معنا وجود ندارد. مقدار موجود در بدن به‌طور مستقیم در عملکردهای حیاتی مصرف می‌شود و نقش ذخیره‌ای مشخصی ندارد.

وی ادامه داد: وقتی رژیم غذایی فرد متعادل و متنوع نباشد، این اندوخته‌ها چه به صورت ذخیره و چه به صورت انبار در بدن به تدریج کاهش پیدا می‌کند. این کاهش معمولاً بدون علامت بالینی مشخصی است، به همین دلیل فرد متوجه نمی‌شود که دچار کمبود شده، اما در سطح بافتی بدن آسیب‌هایی در حال شکل‌گیری است. برخی از این آسیب‌ها ممکن است غیرقابل برگشت یا بسیار سخت‌تر از مرحله پیشگیری، قابل درمان باشند.

کاهش تدریجی ذخایر بدن؛ آغاز مشکلات مزمن

نیستانی با ذکر مثالی افزود: در مورد کلسیم، فردی که به میزان کافی این ماده را از طریق رژیم غذایی دریافت نکند، در مراحل ابتدایی هیچ علامت مشخصی ندارد. اما به‌مرور ذخایر کلسیم موجود در استخوان‌ها کاهش می‌یابد. این ذخایر، بخشی از ساختار استخوان هستند و نه ذخیره‌ای صرف، و در صورت افت میزان آن‌ها، استحکام استخوان‌ها به خطر می‌افتد. این وضعیت در ابتدا با کاهش تراکم ماده استخوانی بروز می‌کند و در صورت پیشرفت، به بیماری پوکی استخوان منجر می‌شود.

وی تأکید کرد: استئوپروز به حالتی اطلاق می‌شود که استخوان‌ها به حدی ضعیف شده‌اند که مستعد شکستگی شده‌اند. اگر این وضعیت به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است با یک ضربه‌ی کوچک یا افتادن ساده، فرد دچار شکستگی شود که درمان آن، زمان‌بر و پیچیده خواهد بود. بنابراین، پیشگیری از این روند با تغذیه‌ی صحیح و فعالیت بدنی منظم، اهمیت بسیار زیادی دارد.

گرسنگی پنهان؛ چالشی نادیده گرفته‌شده در سلامت عمومی

نیستانی خاطرنشان کرد: تا دو یا سه دهه پیش، پدیده‌ی کمبود ریزمغذی‌ها را با عنوان «گرسنگی پنهان» می‌شناختند؛ اصطلاحی که هنوز هم کاربرد دارد، هرچند کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مفهوم به شرایطی اشاره دارد که فرد از نظر دریافت انرژی مشکلی ندارد و حتی ممکن است تغذیه‌اش از نظر ظاهری کافی به نظر برسد، اما در واقع دچار کمبود جدی ریزمغذی‌هاست.

وی افزود: برای مثال، تعداد زیادی از زنان دچار کمبود آهن هستند، بدون آنکه دچار کم‌خونی شده باشند. این دو وضعیت با هم تفاوت دارند؛ ممکن است ذخایر آهن بدن کاهش یافته باشد، اما هنوز هم هموگلوبین خون در حد طبیعی باقی مانده و علائم بالینی ظاهر نشده باشد. به همین ترتیب، بسیاری از کودکان نیز دچار کمبود روی هستند، در حالی‌که هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌اند که نشانه‌های بالینی مشخص داشته باشند.

نیستانی در پایان تأکید کرد: کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، پیش از آنکه علنی و بالینی شود، آسیب‌هایی در بدن ایجاد می‌کند که ممکن است خاموش و پنهان باقی بمانند. تنها راه پیشگیری از این وضعیت، پیروی از یک الگوی غذایی متنوع و متعادل است که تمام گروه‌های غذایی را در برگیرد.