مصرف مواد، به‌ویژه تنباکو و الکل، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر باروری زوجین محسوب می‌شود. بر اساس مطالعات، مصرف تنباکو با حدود ۱۳ درصد از موارد ناباروری در ارتباط است. هرچه تعداد نخ‌های سیگار مصرفی بیشتر باشد، احتمال باروری کاهش می‌یابد و در نتیجه مدت زمان لازم برای باردار شدن افزایش پیدا می‌کند.

برای مثال، زنانی که بیش از ۱۰ نخ سیگار در روز مصرف می‌کنند، با کاهش چشم‌گیر در شانس باروری مواجه‌اند، حتی در صورت وقوع بارداری، احتمال زایمان زودرس در این افراد افزایش می‌یابد. همچنین، یائسگی در زنانی که سیگار می‌کشند معمولاً یک تا چهار سال زودتر از حد طبیعی اتفاق می‌افتد که این موضوع نشان‌دهنده تسریع در روند تخریب تخمک‌ها بر اثر مصرف تنباکو است.

تأثیرات منفی سیگار و تنباکو بر باروری شامل آسیب به محیط رحم، آسیب به تخمک‌ها، افزایش خطر سقط خودبه‌خودی و بارداری خارج‌رحمی، یائسگی زودرس، آسیب به DNA فولیکول‌های تخمدان و کاهش تعداد اسپرم در جنین‌های مذکر است. با این حال، خبر امیدوارکننده این است که بسیاری از مشکلات باروری ناشی از مصرف سیگار، در صورت ترک آن، ظرف مدت یک سال قابل بهبود هستند.

از سوی دیگر، مصرف الکل نیز تأثیر منفی بر باروری مردان دارد. الکل باعث کاهش سطح تستسترون و کاهش تولید اسپرم می‌شود که خود می‌تواند احتمال باروری را کاهش دهد. بنابراین، اتخاذ یک سبک زندگی سالم، به‌ویژه در دوران پیش از بارداری، برای زوجینی که قصد فرزند آوری دارند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.