خراسان/ ورود هوش مصنوعی مولد (Gen AI) به محیط کار فرصت بزرگی برای افزایش بهره‌وری، خلاقیت و نوآوری فراهم کرده است اما پژوهش جدیدی که روی بیش‌ از ۳ هزار و ۵۰۰ نفر انجام شده، نشان می‌دهد این ابزار در کنار مزایای عملکردی می‌تواند پیامدهای روانی منفی هم داشته باشد. براساس گزارش Harvard Business Review، در این تحقیق افرادی که با کمک هوش مصنوعی مولد وظایف خود را انجام داده بودند، بهره‌وری بالاتری ارائه دادند اما در ادامه هنگام انجام کارها بدون کمک هوش مصنوعی، گرفتار کاهش انگیزه و افزایش بی‌حوصلگی شدند.
ازدست‌رفتن احساس کنترل و مالکیت بر کار
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد استفاده از هوش مصنوعی مولد، کیفیت و سرعت انجام کارها را بالا می‌برد؛ مثلاً گزارش‌های ارزیابی عملکرد با کمک هوش مصنوعی طولانی‌تر، تحلیلی‌تر و با لحنی سازنده‌تر تنظیم شدند. ایمیل‌هایی که با کمک هوش مصنوعی مولد نوشته شدند، نیز زبانی گرم‌تر و انسانی‌تر داشتند. باوجود این، پس از کنارگذاشتن هوش مصنوعی و بازگشت به کارهای انفرادی، افراد کاهش انگیزه درونی(میانگین ۱۱ درصد) و افزایش بی‌حوصلگی(میانگین ۲۰ درصد) را تجربه کردند. یکی از دلایل این افت انگیزه ازدست‌رفتن احساس کنترل و مالکیت بر کار است. وقتی هوش مصنوعی بخش‌های سخت و فکری کار را انجام می‌دهد، فرد ابتدا احساس می‌کند نقش کمتری دارد و ارتباط حسی‌اش با آن کار کاهش می‌یابد. بازگشت به کار بدون کمک هوش مصنوعی این احساس کنترل را بازمی‌گرداند اما حس لذت و الهام‌بخشی را کاهش دهد.
ترکیب هوشمندانه‌ای از مشارکت انسان و هوش‌مصنوعی
برای بهره‌برداری مؤثر از مزایای هوش مصنوعی مولد بدون آسیب‌ به انگیزه کارکنان، شرکت‌ها باید از ترکیب هوشمندانه‌ای از مشارکت انسان و هوش مصنوعی استفاده کنند. این ترکیب باید شامل برنامه‌ریزی وظایف مستقل و چالش‌برانگیز بعد از فعالیت‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی باشد. شفاف‌سازی نقش فناوری در فرایندها هم مهم است تا حس مالکیت و مسئولیت‌پذیری افراد حفظ شود. ایجاد تعادل بین وظایف مستقل و مبتنی‌بر AI تنوع ذهنی و تعامل انسانی را تقویت می‌کند. همچنین آموزش هدفمند کارکنان برای استفاده هوشمندانه از این ابزارها از تضعیف مهارت‌ها و انگیزه‌های انسانی جلوگیری می‌کند. این رویکرد، تعادلی پایدار میان کارایی و رضایت شغلی ایجاد می‌کند. در آخر، آینده کار به تعامل هم‌افزا میان انسان و هوش مصنوعی بستگی دارد که درصورت مدیریت صحیح، امکان حفظ همزمان بهره‌وری و انگیزه را فراهم می‌کند.