صبح نو/متن پیش رو در «صبح نو» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

 رحمان قهرمان‌پور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در گفت‌وگو با «صبح نو» با اشاره به موانع بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای احیای برجام، اظهار کرد: «بحث و تمرکز بایدن یا دیگر مقامات آمریکایی، رسیدن به برجام نیست. برجام، مرحوم شده است و بحثی درباره بازگشت به برجام نیست. آن‌ها معتقدند که بازگشت به برجام اساسا ممکن نیست، برای اینکه از نظر فنی، برنامه هسته‌ای ایران به قدری پیش رفته که پایه فنی برجام اساسا به هم خورده است؛ یعنی اینکه ایران غنی‌سازی بیشتر از قبل دارد، سانتریفیوژهای متعدد دارد و در فردو، سانتریفیوژها در حال کار کردن هستند. آمریکایی‌ها می‌گویند از نظر فنی، برجام به مانند قبل، قابل احیا نیست.»

پژوهشگر روابط بین‌الملل ادامه داد: «البته این مطلب به این معنا نیست که شما یک توافق جدید نخواهید داشت. اگر توافق هم بشود که نامش «پلن سی» یا توافق جدید باشد، این توافق بر پایه برجام خواهد بود؛ اما متفاوت‌تر و شاهد تغییرات جدیدتر خواهد بود. آنچه که آمریکا دنبال می‌کند، این است که برنامه هسته‌ای ایران محدود شود. در واقع آن‌ها می‌خواهند ایران به سمت یک توافق فراگیرتر از برجام حرکت کند و محدودیت‌های بیشتری در برنامه‌های هسته‌ای خودش بپذیرد. از نظر آمریکایی‌ها، برجام پایان یافته است؛ چراکه شرایط سال‌های گذشته، دیگر وجود ندارد. آمریکایی‌ها تمرکزشان بر این است که توافق «فریز تو فریز» ایجاد شود.»
وی با اشاره به خواسته‌های ایران در توافق با آمریکا، تصریح کرد: «خواسته مشخص ایران و آمریکایی‌ها روشن است. کاخ سفید می‌خواهد ایران بیشتر از قبل، پیشرفت علمی نداشته باشد؛ اما ایران چه چیزی می‌خواهد؟ نخست رفع تحریم‌ها و سپس، تضمین بازگشت پول حاصل از فروش نفت. البته، ایران می‌خواهد مسائل میان تهران و آژانس که پادمانی است نیز حل شود و آژانس هم موضوع جدیدی در این زمینه مطرح نکند.»

قهرمان‌پور در پاسخ به اینکه «پلن سی» چقدر می‌تواند به احیای برجام کمک کند گفت: «پلن C می‌گوید که ما فعلا از پیشرفت هسته‌ای ایران جلوگیری می‌کنیم و غنی‌سازی تهران از 60 درصد فراتر نمی‌رود. به روایتی بر اساس پلن C، ایران به سمت تسلیحاتی شدن هسته‌ای نزدیک نمی‌شود و ایران هم می‌پذیرد که تا 90 درصد غنی‌سازی نکند. در این پلن، آن‌ها مطمئن می‌شوند که ایران، دنبال سلاح نیست و گریز هسته‌ای برای ایران بلند مدت می‌شود. ایران هم در این بین می‌تواند نفت خود را بفروشد و پول‌های حاصل از فروش نفت را به کشور بازگرداند.»

وی با بیان اینکه توافق کنونی میان ایران و آمریکا، موقت یا «فریز تو فریز» یا توقف در برابر توقف است تصریح کرد: «پلنC،اسم جدیدی است که در برابر پلن B مطرح شده است. پلن B، می‌گفت که از دیپلماسی در برابر برنامه هسته‌ای ایران ناامید شده است و می‌خواهد به سمت بازدارندگی نظامی یا افزایش تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی علیه کشورمان حرکت کند. در حد فاصل این دو پلن (بی و سی)، آمریکا به یک جمع‌بندی رسیده است که امکان یک توافق موقت نیز وجود دارد.»
وی با اشاره به اینکه قرار است یک فرصت موقت برای دو طرف پیش آید تا به یک برجام یا توافق جامع‌تری برسند گفت: «اختلاف اصلی بر سر این است که ایران می‌گوید اگر توافق موقت کنیم، باید احیاگر برجام دوران باراک اوباما باشد یا همان توافقی که قرار بود اسفندماه سال گذشته صورت گیرد. آمریکایی‌ها اما می گویند، این توافق موقت قرار است مقدمه‌ای باشد برای توافق جامع‌تری که ایران باید به آن تن دهد. توافقی که احتمال دوباره نوشتن آن بیشتر است؛ چراکه سطح فنی ایران متفاوت شده و تحریم‌های آمریکا هم بیشتر شده است.»
قهرمان‌پور با اشاره به پایان تعدادی از محدودیت‌های برجامی برای ایران در سال 2023، تأکید کرد: «در اکتبر 2023، قرار است محدودیت صادرات سلاح‌های پیشرفته (نظیر صادرات پهپاد و موشک‌های بالستیک که قابلیت حمل کلاهک اتمی دارند) برای ایران برداشته شود. همچنین، سازمان ملل ممنوعیت واردات و صادرات فناوری مرتبط با صنایع موشکی نظیر موشک و پهپاد با بُرد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) یا بیشتر را برمی‌دارد.»
وی ادامه داد: «در مقابل، ایران باید پروتکل الحاقی را در مجلس تصویب کند. البته این موضوع در کنگره آمریکا هم باید دنبال شود و تحریم‌ها بر اساس آن زمان‌بندی، لغو شوند. از سویی، پایان تحریم برخی از افراد و نهادهای مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هم باید انجام شود. اتحادیه اروپا هم باید تحریم‌های باقی‌مانده خود علیه برنامه هسته‌ای ایران را بردارد. 
این‌ها مجموعه‌ای از محدودیت‌هایی است که امسال در اکتبر 2023 باید برداشته شوند.» این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در پاسخ به اینکه در داخل ایران، دولت رئیسی به برجام چگونه نگاه می‌کند، گفت: «سیدابراهیم رئیسی، از یک طرف می‌خواهد توافق کند و از دیگر سو می‌خواهد آن را در داخل موجه جلوه دهد؛ مشکلی که جو بایدن هم در آمریکا دارد. هر دو به این فکر هستند که برخی افراد یا احزاب که با اصل مذاکره مخالف بودند را چگونه متقاعد کنند و بگویند که این روند مذاکرات، از توافق قبلی بهتر است.»  قهرمان‌پور اضافه کرد: «رئیسی مثل جو بایدن، در داخل مشکل دارد؛ چراکه بخشی از افکار عمومی و رقبای سیاسی ممکن است بگویند که این توافق (پلن سی) ضعیف‌تر از توافقی است که اصلاح‌طلبان به آن دست پیدا کردند.»
 

*روح‌الله فرقانی