دنیای اقتصاد/متن پیش رو در «دنیای اقتصاد» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

حسین موسوی| این روزها سوالی ذهن تحلیلگران مسائل آمریکا را به خود جلب کرده است، اینکه ترامپ در چه صورتی صلاحیت شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری را از دست می‌دهد؟ آیا اساسا چنین چیزی امکان‌پذیر است؟ به نظر می‌رسد ترامپ در صورت قطعی شدن حکمش درخصوص تحقیقات کمیسیون ۶ژانویه در ذیل موضوع دست داشتن در شورش صلاحیت کسب مناصب سیاسی را از دست می‌دهد.
 
ترامپ گفته است که حتی محکوم شود، باز هم در انتخابات شرکت خواهد کرد. حرف او درست است. او حتی می‌تواند از زندان نامزد انتخابات شود و در صورت پیروزی خودش را عفو کند. اما نه، صبر کنید. داستان این‌گونه نیست. به همین راحتی هم نیست. شاید هم به همین راحتی باشد. برای شروع لید این گزارش اما و اگر زیاد وجود دارد. پیچیدگی این لید به پیچیدگی قانون اساسی آمریکا است. برای اینکه بدانیم ترامپ می‌تواند در انتخابات آتی حضور داشته باشد باید قانون اساسی ایالات متحده را بالا و پایین کرد.

در واقع همین واکاوی قانون اساسی آمریکا نشان می‌دهد که یک بند قانونی وجود دارد که شاید ترامپ نتواند نامزد انتخابات شود و او فاقد صلاحیت (disqualified) شناخته شود. این چیزی است که دموکرات‌ها همّ و غم خود را روی آن گذاشته‌اند. بی‌راه نیست که بگوییم بخشی از جمهوری‌خوهان نیز منتظر هستند تا ترامپ با این بند قانونی «متوقف» شود. راب ریچ، استاد دانشگاه برکلی و وزیر کار سابق آمریکا در یک توییت روز شنبه نوشت: «ترامپ نه تنها باید تحت پیگرد قانونی قرار گیرد، بلکه بند۳ از متمم چهاردهم به وضوح هر کسی را که «در شورش» علیه ایالات متحده آمریکا شرکت کرده باشد، از حضور در مناصب دولتی منع می‌کند.» او نوشت که رئیس‌جمهوری سابق آمریکا به همین سادگی باید از حضور در انتخابات محروم شود.

اما بخش سوم از متمم چهاردهم قانون اساسی انتخابات آمریکا به چه معناست؟ یعنی ترامپ باید یک «شورشی» شناخته شود تا از حضور در انتخابات محروم شود. سوال مهم اما این بوده که آیا ترامپ می‌تواند شورشی شناخته شود؟ پاسخ «آری» است. ترامپ یک پرونده باز دارد که تحت عنوان «شورش ششم ژانویه» شناخته می‌شود. بند سوم متمم چهاردهم قانون اساسی آمریکا می‌گوید: هر کسی را که قبلا سوگند یاد کرده است (سناتورها، نمایندگان و سایر مقامات دولتی)، درصورتی‌که «درگیر شورش یا طغیان» علیه ایالات متحده شده باشند، از تصدی مناصب دولتی منع می‌شوند.

آکسیوس با نگاهی به پرونده‌های ترامپ در گزارشی در دهم ژوئن نوشت: دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده دو بار متهم شده است -و با محکومیت‌های کیفری احتمالی نیز روبه‌رو است - اما هیچ‌کدام او را از نامزدی یا تصدی پست ریاست‌جمهوری منع نمی‌کند. اما ترامپ تحت شرایطی باید با دنیای سیاست خداحافظی کند و ممکن است به دنیای «رئالیتی شوی» خود بازگردد. ترامپ درباره تلاش‌ها برای براندازی انتخابات۲۰۲۰ توسط بازرس ویژه جک اسمیت که توسط مریک گارلند، دادستان کل منصوب شده است، تحت بازجویی قرار دارد. انتظار می‌رود که حکم نهایی‌اش درباره پرونده ششم ژانویه در تابستان صادر شود. با این حال هنوز برخی از کارشناسان از جمله کریس ادلسون، استادیار یک دانشگاه آمریکایی که درباره اختیارات رئیس‌جمهوری تخصص دارد، باور دارند او همچنان می‌تواند برای انتخابات نامزد شود.

کریس ادلسون گفت: «کیفرخواست‌ها و حتی محکومیت‌های احتمالی، از نظر قانونی ترامپ را از نامزدی برای ریاست‌جمهوری در سال۲۰۲۴ یا در صورت انتخاب شدن محروم نمی‌کند.» ادلسون گفت: «روشن‌ترین راه برای رد صلاحیت دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، اگر سنا او را در یکی از استیضاح‌ها یا هر دوی این استیضاح‌ها مجرم می‌شناخت، وی را از ادامه کار منع می‌کرد.» با این حال پس از شورش ۶ ژانویه، دموکرات‌ها ترامپ را متهم کردند که در «شورش یا طغیان» علیه ایالات متحده مطابق با متمم ۱۴قانون اساسی دست داشته است. با این حال اگر او مجرم شناخته می‌شد او را از داشتن هر سمتی منع می‌کرد.

همچنین مطابق با بند ۲۵ قانون اساسی نیز او متهم شناخته نشد و ترامپ از استیضاح آخر خود نیز جان سالم به در برد. با این حال هنوز پرونده ترامپ باز است و سرنوشت او نیز برای حضور در انتخابات به رای نهایی دادگاهش در ششم ژانویه گره خورده است. ترامپ پرونده‌های دیگری هم دارد که حتی ممکن است با ۲۰سال زندان مواجه شود؛ از جمله کلاهبرداری سیستماتیک در حین جمع‌آوری پول برای انتخابات ریاست‌جمهوری مطابق با قانون موسوم به ریکو. محکومیت برای پنهان کردن یا از بین بردن عمدی سوابق دولتی، مجازات سلب صلاحیت از سمت را در پی دارد، با این حال کارشناسان حقوقی درباره اینکه آیا این امر درباره ریاست‌جمهوری صدق می کند یا خیر، اختلاف نظر دارند.

به نوشته روزنامه واشنگتن‌پست، ماده دوم قانون اساسی ایالات متحده که شرایط لازم برای ریاست‌جمهوری را مشخص می‌کند، چیزی درباره اتهامات کیفری یا محکومیت‌ها بیان نمی‌کند. اما بر اساس متمم چهاردهم قانون اساسی، هیچ‌کس نمی‌تواند در کنگره، یا «هیچ مقامی، غیر نظامی یا نظامی» درصورتی‌که «درگیر شورش یا طغیان باشد»، کرسی داشته باشد. دو گروه مدافع حقوقی گفته‌اند که آنها نهایت تلاش خود را خواهند کرد که با توسل به متمم۱۴ قانون اساسی آمریکا، از ترامپ شکایت کنند تا مانع حضور او در انتخابات شوند.

پرونده ششم ژانویه احتمالا ترامپ را محکوم کند؛ چراکه صراحتا به نقش ترامپ در ایجاد آشوب و بلوا و حمله به کنگره متهم می‌کند. برخی سخنان اخیر او را در ادامه همان شورش ترامپ علیه قانون اساسی می‌دانند که به‌هیچ وجه قصد ندارد از مواضع خود کوتاه بیاید. سخنان او مبنی بر عدم کناره‌گیری می‌تواند طرفداران ترامپ را تحریک کند و به شورش بکشاند.

ترامپ روز دهم ژوئن در یک گردهمایی حزب جمهوری‌خواه در جورجیا گفت: کیفرخواست و اتهامات مطرح‌شده علیه او سیاسی هستند و هدف از آن ایجاد ممانعت از بازگشت وی به کاخ سفید است. او در جریان سخنرانی خود مدعی شد جو بایدن، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا می‌کوشد رقبای سیاسی مطرح خود را راهی زندان کند. ترامپ اتهامات مطرح‌شده را «بی‌اساس و مسخره» دانست و مدعی شد، دولت آمریکا از وزارت دادگستری «به عنوان سلاحی [علیه او] استفاده می‌کند.» رئیس‌جمهوری سابق آمریکا برای اثبات مدعای خود اما هیچ‌گونه شاهد و مدرکی ارائه نکرد.

ترامپ بارها از شبکه‌های اجتماعی برای تحریک طرفداران خود استفاده کرد؛ به‌گونه‌ای‌که از توییتر و فیس‌بوک اخراج شد. برای همین او شبکه اجتماعی خود را تاسیس کرد و نام «تروپ سوشال» به آن داد. حالا این شبکه اجتماعی مهم‌ترین خاکریز ترامپ و طرفداران او عیله قانون اساسی و دادگستری آمریکا است. او روز شنبه نیز پس از اعلام کیفرخواست از سوی جک اسمیت، حمله شدیدی به او کرد. این حملات اما ممکن است نه تنها نتیجه‌ای نداشته باشد، بلکه به ضرر او تمام شود و رای مربوط به ششم ژانویه برای او سنگین‌تر شود.

قطار پرونده‌ها علیه ترامپ
ترامپ اما در گفت‌وگو با پولیتیکو گفته است که در صورت محکومیت در پرونده‌های جاری از رقابت‌ها کنار نخواهید کشید. او گفت: حتی اگر برای ۳۷فقره جرم هم محکوم بشوم، همچنان به رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری۲۰۲۴ ادامه خواهم داد. وی افزود: من هرگز کناره‌گیری نخواهم کرد. ببینید، اگر می‌خواستم کناره‌گیری کنم، قبل از رقابت اصلی در سال۲۰۱۶ کناره‌گیری می‌کردم.»

این رئیس‌جمهوری سابق آمریکا با اشاره به کیفرخواست ۳۷فقره‌ای علیه خود و مساله نگهداری اسناد طبقه‌بندی‌شده گفت: «هیچ‌کس نمی‌خواهد محکوم شود. من به آمار و ارقام نظرسنجی‌ها اهمیت نمی‌دهم. من نمی‌خواهم محکوم شوم و هرگز محکوم نشده‌ام. همه اینها سیاسی است. من بی‌گناهم.» ترامپ همچنین از وزارت دادگستری انتقاد و آن را به «فساد» در ارتباط با پیگرد قانونی خود متهم کرد. رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، در اولین سخنرانی عمومی خود پس از متهم شدن، قول داد به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه دهد و پرونده کیفری بعدی را به موفقیت خود در نبرد برای بازگشت به کاخ سفید مرتبط دانست. ترامپ پرونده‌های متعددی دارد از جمله تجاوز جنسی که در آن به تجاوز جنسی متهم نشد و با یک درجه تخفیف ناچار به پرداخت جریمه شد. همچنین ترامپ یک پرونده درخصوص نگهداری اسناد محرمانه در خانه دارد و پرونده دیگرش مرتبط با پرونده اخیر است و جک اسمیت او را متهم کرده که در روند بازیابی اسناد اختلال ایجاد کرده است.

موهبت یا دست‌انداز؟
آکسیوس می‌گوید درحالی‌که ترامپ، تبدیل به اولین رئیس‌جمهوری شده که با اتهامات کیفری روبه‌رو شده است، مسیر قانونی فعلی او را از حرکت باز نمی‌دارد و برخی آن را برای وی موهبت نیز می‌دانند. بر اساس کیفرخواستی که روز جمعه منتشر نشده است، ترامپ با ۳۷اتهام مربوط به حفظ اطلاعات محرمانه و ممانعت از اجرای عدالت در تحقیقات اسناد محرمانه فدرال مواجه است. در بهار امسال، در یک پرونده جداگانه مربوط به حق‌السکوت و نسبت به ۳۴فقره جعل سوابق تجاری خود بی‌گناه شناخته شد. قانون اساسی، ترامپ را از تصدی پست ریاست‌جمهوری منع نمی‌کند. ترامپ پیشتاز نامزدی حزب جمهوری‌خواه برای ریاست‌جمهوری، برای کسب صلاحیت در انتخابات سه شرط لازم را دارد. یک) باید حداقل ۳۵ سال سن داشته باشد. دو) باید یک شهروند متولد شده باشد. سه) باید حداقل ۱۴سال در ایالات متحده زندگی کرده باشد. طبق این سه بند هیچ منعی برای حضور ترامپ در انتخابات وجود ندارد.