خراسان/ مدیرکل دفتر تحقیقات‌وآموزش ستاد مبارزه با موادمخدر گفته ضریب شیوع اعتیاد دانشجویان در کشور ۴.۷ درصد است؛ چرا این قشر که از عواقب آن مطلع است، باز هم در این دام می‌افتد؟
اعتیاد به مواد مخدر یکی از چالش‌های بزرگ اجتماعی است که تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر فرد، خانواده و جامعه دارد. طبق آماری که مدیرکل دفتر تحقیقات‌وآموزش ستاد مبارزه با موادمخدر اعلام کرده، ۴.۷ درصد از دانشجویان کشور به این معضل مبتلا هستند که نشان‌دهنده یک بحران جدی در میان قشر تحصیل‌کرده و آینده‌ساز جامعه است. با وجود این که دانشجویان به عنوان قشر آگاه و تحصیل‌کرده باید از آسیب‌های ناشی از اعتیاد مطلع باشند، این واقعیت که بسیاری از آن‌ها همچنان به مصرف مواد ادامه می‌دهند، سوالات زیادی را به وجود می‌آورد. در این مطالب از دلایل این اتفاق تلخ و افتادن‌شان در این دام گفتیم.

 ​​نیاز به ایجاد محیط‌های حمایتی در دانشگاه‌ها
به‌طور کلی، اعتیاد به عنوان یک بیماری مزمن و پیچیده شناخته می‌شود که نه تنها بر سلامت جسمی و روانی فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به مشکلات اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی هم منجر شود. از آن جایی که دانشجویان در مرحله‌ای از زندگی خود قرار دارند که به دنبال کشف هویت و تجربه‌های جدید هستند، این قشر به طور خاص در معرض خطر اعتیاد قرار دارد. این مسئله به ویژه در محیط‌های دانشگاهی که فشارهای تحصیلی و اجتماعی بسیار بالاست، بیشتر به چشم می‌خورد. با توجه به اهمیت این موضوع، نیاز به آگاهی‌بخشی و ایجاد محیط‌های حمایتی در دانشگاه‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. هدف این است که دانشجویان نه تنها از مضرات اعتیاد آگاه شوند، بلکه بتوانند مهارت‌های لازم برای مدیریت استرس و مواجهه با چالش‌های زندگی را هم یاد بگیرند.
چرایی معتادشدن دانشجویان با آگاهی از عواقبش
با وجود آگاهی از عواقب اعتیاد مانند بیماری‌های جسمی، اختلالات روانی، افت تحصیلی و مشکلات اجتماعی، چرا برخی از دانشجویان همچنان به سمت مصرف مواد مخدر و الکل می‌روند؟ این سوال به بررسی عمیق‌تری نیاز دارد. دلایل متعددی وجود دارد که می‌تواند توضیح‌دهنده این پدیده باشد، از جمله فشارهای اجتماعی، ناتوانی در مدیریت استرس، تجربه‌گرایی و عدم دسترسی به حمایت‌های لازم. همچنین، تغییرات شیمیایی در مغز ناشی از مصرف مواد می‌تواند فرد را به سمت تکرار مصرف سوق دهد، حتی اگر از عواقب آن آگاه باشد. در ادامه به بررسی دلایل ادامه مصرف مواد در میان دانشجویان با وجود آگاهی از آسیب‌های آن می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا راهکارهایی برای پیشگیری و درمان این معضل ارائه دهیم.
۱ فشار اجتماعی و همسالان
در بسیاری از موارد، فشارهای اجتماعی و تأثیر همسالان می‌تواند بر تصمیم‌گیری فرد تأثیر بگذارد. حتی اگر دانشجویان از مضرات مصرف مواد آگاه باشند، ممکن است برای پذیرش در گروه‌های اجتماعی یا فرار از تنهایی، به مصرف روی آورند. این فشار می‌تواند به خصوص در محیط‌های دانشگاهی شدیدتر باشد.
۲تجربه‌گرایی و جست‌وجوی هویت
دانشجویان به طور طبیعی در حال جست وجوی هویت خود هستند و ممکن است مواد مخدر را به عنوان یک راه برای تجربه‌های جدید و کشف خود انتخاب کنند. این تجربه‌گرایی می‌تواند باعث شود که آن‌ها به مصرف ادامه دهند، حتی اگر از عواقب آن آگاه باشند.
۳ ناتوانی در مدیریت استرس
بسیاری از دانشجویان با فشارهای تحصیلی، مالی و خانوادگی مواجه هستند. در این شرایط، برخی از آن‌ها به مصرف مواد به عنوان یک راه‌حل موقت برای کاهش استرس و اضطراب روی می‌آورند. این ناتوانی در مدیریت استرس می‌تواند باعث ادامه مصرف شود.
۴ تأثیرات روانی و اعتیاد به مواد
اعتیاد به خودی خود می‌تواند باعث تغییرات شیمیایی در مغز شود که فرد را به سمت مصرف بیشتر سوق می‌دهد. حتی اگر فرد از آسیب‌های مصرف آگاه باشد، تغییرات ایجاد شده در مغز می‌تواند او را به سمت تکرار مصرف و وابستگی سوق دهد.
۵ دسترسی نداشتن به حمایت‌های لازم
بسیاری از دانشجویان ممکن است از حمایت‌های روانی و اجتماعی لازم برای ترک اعتیاد بی‌بهره باشند. اگر فردی احساس کند که نمی‌تواند به راحتی از مشکلاتش صحبت کند یا به کمک نیاز دارد، ممکن است به مصرف ادامه دهد.
اهمیت آگاهی‌بخشی و راهکارهای پیشگیری

۱ آموزش و مشاوره
برگزاری کارگاه‌ها و جلسات مشاوره در دانشگاه‌ها می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا با عواقب مصرف آشنا شوند و مهارت‌های مدیریت استرس را یاد بگیرند. این آموزش‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که به جای سرزنش، بر حمایت و آگاهی تأکید کنند.
۲ ایجاد محیط‌های حمایتی
ایجاد محیط‌های حمایتی در دانشگاه‌ها می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا احساس تنهایی نکنند. گروه‌های حمایت از معتادان و برنامه‌های اجتماعی می‌تواند به کاهش فشارهای اجتماعی و تشویق به ترک اعتیاد کمک کند.
۳ ترویج فرهنگ گفت‌وگو
ترویج فرهنگ گفت وگو درباره اعتیاد و مشکلات مرتبط با آن می‌تواند به کاهش تابوها و افزایش آگاهی در میان دانشجویان کمک کند. این گفت وگوها باید شامل تجربیات مثبت از ترک اعتیاد و موفقیت‌های فردی باشد.
نکته پایانی
با وجود آگاهی از آسیب‌های اعتیاد، دلایل متعددی وجود دارد که دانشجویان همچنان به مصرف مواد ادامه می‌دهند. فشارهای اجتماعی، ناتوانی در مدیریت استرس و عدم دسترسی به حمایت‌های لازم از جمله این دلایل هستند. برای کاهش این معضل، نیاز به برنامه‌های آموزشی و حمایتی مؤثر داریم که به دانشجویان کمک کند تا به جای مصرف، به دنبال راه‌های سالم‌تری برای مواجهه با چالش‌های زندگی باشند.

نویسنده: دکتر نجمه عابدی‌شرق | روان‌شناس