در تاریخ رقابت‌های تسلیحاتی، معدود سلاح‌هایی وجود دارند که توانسته‌اند به نمادی از قدرت، ترس و هشدار جهانی تبدیل شوند. یکی از این سلاح‌ها «بمب تزار» است؛ بزرگ‌ترین و مرگبارترین بمب هسته‌ای که تاکنون در کره زمین منفجر شده است. بمب تزار دیگر وجود فیزیکی عملیاتی ندارد و نگهداری نمی‌شود.

این بمب در سال ۱۹۶۱ توسط اتحاد جماهیر شوروی طراحی و آزمایش شد و همچنان رکورد قدرتمندترین انفجار ساخت بشر را در اختیار دارد.

۵۰ مگاتن قدرت ویرانگر

بمب تزار (Tsar Bomba) که روس‌ها آن را «ایوان بزرگ» نیز می‌نامند، از نوع بمب‌های هیدروژنی است و قدرت انفجاری آن به ۵۰ مگاتن تی‌ان‌تی می‌رسد؛ یعنی بیش از سه‌هزار برابر قوی‌تر از بمبی که آمریکا در هیروشیما استفاده کرد.

آزمایش این بمب در تاریخ ۳۰ اکتبر ۱۹۶۱ بر فراز مجمع‌الجزایر «نوایا زِملیا» در شمال روسیه انجام شد. موج انفجار آن حتی تا فاصله‌ی ۱۰۰۰ کیلومتری احساس شد و ابر قارچی حاصل از آن به ارتفاعی حدود ۶۰ کیلومتر رسید؛ ارتفاعی که برخی هواپیماهای مسافربری امروزی هم به آن نمی‌رسند.

نکته جالب اینجاست که بمب تزار در ابتدا با قدرت ۱۰۰ مگاتن طراحی شده بود اما برای کاهش میزان آلودگی رادیواکتیو، نیمی از هسته‌ی اورانیومی آن با سرب جایگزین شد.

تنها یک نمونه؛ و هیچ‌گاه در زرادخانه قرار نگرفت

بمب تزار تنها یک بار ساخته و آزمایش شد و هیچ‌گاه وارد تولید انبوه نشد. از آن‌جایی که قابلیت حمل آن دشوار بود و استفاده از آن خطرات زیست‌محیطی گسترده‌ای داشت، اتحاد جماهیر شوروی ترجیح داد به سلاح‌های کوچکتر، دقیق‌تر و عملیاتی‌تر روی بیاورد.

با این حال، ساخت و آزمایش این بمب پیامدهای ژئوپلتیکی عمیقی داشت و تنش‌های جنگ سرد را به نقطه جوش جدیدی رساند.