مهر/ در روزهایی که بحران‌ها، زندگی عادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند و اخبار ناگوار ذهن‌ها را درگیر می‌کند، کودکان نیز همچون بزرگسالان در معرض آسیب‌های روانی ناشی از حوادث قرار می‌گیرند.

به نقل از وبدا، علی بهرام‌نژاد، مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی، در یادداشتی به ضرورت آگاهی و آمادگی روانی خانواده‌ها در مواجهه با بحران‌ها پرداخته و نکاتی کلیدی را برای حمایت عاطفی و روانی از کودکان آسیب‌دیده مطرح کرده است.

در این یادداشت آمده است؛

«هر روز ممکن است شاهد اتفاقات و حوادثی باشیم که کودکان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند، این اتفاقات شامل سیل، زلزله، جنگ، درگیری‌های خیابانی و سایر موارد، است، کودکان هم همانند بزرگسالان تحت تأثیر ناگوار این حوادث قرار می‌گیرند، بالاخص زمانی که منجر به از دست دادن والدین یا نزدیکان شود یا کودکان شاهد این حوادث تلخ و ناگوار باشند. پاسخ کودکان به این حوادث و بلایا تابع بسیاری مسائل مثل میزان مواجهه، سطح رشد کودک، نوع واکنش اطرافیان، میزان حمایت خانوادگی و اجتماعی، میزان مهارت‌های سازگارانه کودک و سطح تاب آوری است. اما هر چه سن این کودکان کمتر باشد، بدلیل عدم توانایی در بروز احساسات، عواطف و افکار خود علائم متفاوتی از بزرگسالان از خود بروز می‌دهند، علائمی چون اضطراب، کابوس‌های شبانه، گریه کردن، پرخاشگری، افت تحصیلی، گوشه گیری و … یکی از فعالیت‌های مهم در کمک به کودکان و نوجوانان در هنگام مواجهه با بلایا و حوادث آسیب‌زا خدمات و حمایت‌های روانی اجتماعی است، این حمایت‌ها شامل موارد زیر است: ۱- فعالیت‌هایی که به کودکان امکان بیان احساسات و افکار بدهد. ۲- فعالیت‌هایی که همکاری، احساس مسئولیت و شراکت را تشویق کند. ۳- فعالیت‌هایی که کودکان امکان شرکت در آن را داشته باشند.

والدین چه کاری در این زمینه بایستی انجام دهند. - به کودکان اطمینان بدهند که واکنش‌های آنان طبیعی است. - فرصتی ایجاد کنند تا کودکان بتوانند احساسات و مشکلات خود را بیان کنند مثلاً نقاشی کردن در خصوص آن حادثه یا اتفاق، گفتن شعر و قصه، بازی‌های دسته جمعی و … - به کودکان کمک کنند تا به تدریج به فعالیت‌های روزانه و عادی برگردند، مثلاً اگر در سن مدرسه یا مهدکودک هستند، این فعالیت را از سر بگیرند. - فعالیت‌های مرتبط با بازی را مجدد طراحی وکودکان را تشویق کنند تا آن را انجام دهند مثلاً بازی‌هایی که دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد. الف) قصه گویی، نقاشی، مجسمه سازی درباره آن رویداد و حادثه ب) خواندن قصه یا شعر مورد علاقه خود برای گروه با صدای بلند ج) خواندن سرود مورد علاقه خود برای گروه با صدای بلند د) انجام بازی‌هایی که منجر به حرکت عضلات بزرگ می‌شود مثل دویدن، توپ بازی، طناب بازی و… ه) بازی‌هایی که باعث توازن جسمی کودک می‌شود مثل لی لی کردن و) بازی‌هایی که باعث توازن ذهنی کودک می‌شود مثل ساز و بازها و بازی‌های جورچین ز) استفاده از حرکت، موسیقی و بازی‌های نمایشی به منظور بازگویی داستان مشکل ساز

کمک‌های عاطفی به کودکان: کودکان در چنین مواقعی نگرانی‌های شدیدی در خصوص از دست دادن افراد مورد علاقه و حتی چیزهای با ارزش خودشان دارند و از طرفی نگرانی در مورد بقا و حفظ حیات، نگرانی در خصوص تنها شدن و از دست دادن امنیت خود پیدا می‌کنند. کمک‌های عاطفی می‌تواند به این دسته از کودکان کمک کند تا این مراحل را طی کنند و بتوانند با شرایط موجود سازگاری پیدا کنند و عوارض ماندگار کمتری در آنان به وجود آید. لذا به منظور ارائه این خدمات والدین و همراهان کودکان به موارد زیر توجه لاز م باید داشته باشند. - اطمینان بخشی و ایجاد آسایش جسمانی از طریق برآورد کردن نیازهای اساسی کودکان - پرهیز از جدایی‌های غیر ضروری - فراهم نمودن آسایش در زمان خواب معمولی - تشویق به ابراز احساسات و افکار توسط فعالیت‌های بازی - کنترل و نظارت بر تماشای برنامه‌های مرتبط با فاجعه یا حادثه - توجه و نشان دادن علاقه و جهت به کودکان - تعدیل انتظارات در خانه و مدرسه به صورت موقت - گوش دادن به بازگویی مکرر کودک از وقوع حادثه - اجتناب از پافشاری در صحبت درباره احساسات فرد با والدین - تشویق به شروع مجدد فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی و تحصیلی - گوش دادن به صحبت‌های کودکان و نشان دادن همدلی با آنان - درک احساسات آنان

نکات مهمی که والدین باید بدانند: - برای شناخت ترس کودکان بهتر است یک ارتباط خوب و سازنده با کودک برقرار کننند. - به سوالات کودک خود صادقانه پاسخ دهد. از پاسخ‌های مبهم، غیر واقعی جداً اجتناب کنند. - در کار روزانه، خواب و تغذیه کودکان در حد امکان هماهنگی ایجاد شود و نظمی که قبل از حادثه بوده است به تدریج به خانه برگردد. - رفتارهایی مثل شب ادراری، افت تحصیلی، ناخن جویدن و … کودکان را بپذیرند و بدون سخت گیری به کودک آرامش داده شود و او را تنبیه و شرمنده نسازند. - آنان را تشویق کنند به فعالیت‌های سازنده، نیکوکاری، انجام امور منزل و.... - در صورت تداوم علائم و حالات روانی در کودک، آن را به پزشک ارجاع دهند.»