مهر/ یک روانشناس گفت: واکنش‌های روانی و جسمی مانند ترس، خشم، بی‌خوابی و اضطراب در مواجهه با بحران، کاملاً طبیعی‌اند و نباید موجب شرمندگی یا احساس ضعف شوند.
شریف براتی، روانشناس، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری مهر درباره تاب‌آوری روانی در بحران گفت: تاب‌آوری در این شرایط بحرانی، یا زمانی که بحران ایجاد می‌شود و احتمال استرس‌های شدید روانی وجود دارد، به پذیرش چند نکته بستگی دارد. نکته اول این است که بپذیریم ما به‌عنوان انسان، در چنین شرایطی واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهیم، یعنی باید با واکنش‌های خود کنار بیاییم. این واکنش‌ها ممکن است جسمی و فیزیکی باشد، مثلاً به لحاظ شرایط بدنی، وضعیت هورمون‌ها به هم بریزد؛ یک بخش از آن هم ممکن است روان‌شناختی باشد، مثلاً دچار هیجان‌هایی مثل ترس، خشم یا سایر احساسات شویم و یا ممکن است از بی‌خوابی، تنش و ناآرامی رنج ببریم.

پذیرش واکنش‌های طبیعی، نخستین گام تاب‌آوری

وی ادامه داد: باید این واکنش‌ها را در خودمان بپذیریم و قبول کنیم که هر انسانی، نه فقط ما، در چنین شرایطی ممکن است این واکنش‌ها را داشته باشد و حتماً هم دارد و از اینکه آنها را تجربه می‌کنیم، نباید دچار پشیمانی یا شرمندگی شویم؛ پذیرش این واکنش‌ها، چه جسمی و چه روان‌شناختی، اولین اصل است. نباید فکر کنیم که ما با دیگران خیلی متفاوتیم و بخواهیم از جمع فاصله بگیریم یا پناه ببریم.

براتی افزود: نکته بعدی این است که تا حد ممکن، خونسردی خود را حفظ کنیم و با همین نگاه که این واکنش‌ها طبیعی هستند، آرامش خود را از دست ندهیم. باید سعی کنیم فعالیت‌هایی که در روزهای عادی داشته‌ایم را ادامه دهیم. تصور نکنیم چون وضعیت غیرعادی است و ما هم واکنش‌هایی داریم، پس باید زندگی‌مان را کاملاً تغییر دهیم. بلکه باید روال عادی زندگی را حفظ کنیم.

ارتباطات اجتماعی؛ نیروی محافظ روان در بحران

به گفته وی باید تلاش کنیم با دیگران در تعامل باشیم، ارتباطات اجتماعی‌مان را با اطرافیان حفظ و تقویت کنیم، چون در این شرایط، برخی افراد ممکن است تمایل پیدا کنند تنها باشند یا خودشان را کنار بکشند، اما این توصیه خوبی نیست. بلکه باید ارتباط‌مان را با دیگران قوی‌تر کنیم، کنار آشنایان باشیم و این به تقویت صله رحم نیز کمک خواهد کرد.

براتی ادامه داد: علاوه بر حفظ آرامش خود، باید برای دیگران هم مایه آرامش باشیم. شرایط را برای کودکان و کوچک‌ترها توضیح دهیم و نترسیم از اینکه با آنها صحبت کنیم. نباید تصور کنیم که این شرایط الزاماً فاجعه‌بار است یا پایان زندگی است.

وی ادامه داد: اصطلاحی در روانشناسی به نام «رشد پس از ضربه» داریم که این پدیده به واکنشی گفته می‌شود که پس از یک ضربه روانی، مانند شوک، تصادف، صدای ترقه، یا حتی بحران‌هایی همچون جنگ، بمباران، زلزله، حمله تروریستی و غیره، در انسان رخ می‌دهد.

براتی افزود: برخی افراد از دل همین ضربه، یک بستر جدید برای رشد خودشان فراهم می‌کنند و این ضربه سکویی می‌شود برای پرتاب به مداری بالاتر. انسان در اثر همین ضربه، تغییری در نگاه خود به زندگی پیدا می‌کند، فلسفه زندگی‌اش تغییر می‌یابد، نگاه مثبتی پیدا می‌کند وارتباطات اجتماعی‌اش را تقویت می‌کند؛ مثلاً اگر پیش از این تنها بوده یا علاقه‌ای به تعامل اجتماعی نداشته، حالا متوجه می‌شود چقدر ارتباط مهم است.

به گفته وی؛ فردی که دچار رشد پس از ضربه می‌شود، معنای جدیدی برای زندگی‌اش پیدا می‌کند. فلسفه، نگاه، اهداف و جهت‌گیری او در زندگی تغییر می‌کند، روابط اجتماعی‌اش تقویت شده و رفتارهای مطلوب اجتماعی مثل بخشش، گذشت، سخاوت، کمک کردن به دیگران و یاری‌رسانی در زندگی او پررنگ‌تر می‌شود.

براتی در پایان خاطرنشان کرد: این پدیده، یعنی رشد پس از ضربه، نه‌تنها در روان‌شناسی، بلکه در فرهنگ و سنت دینی ما نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. ما باید از دل این بحران‌ها، فرصتی برای رشد فردی و اجتماعی بسازیم و فرصتی برای بهتر بودن، آگاه‌تر شدن و ارتقای زندگی با اصول انسانی را فراهم کنیم.