فرارو/ اگر قهوه شما را خواب‌آلود می‌کند، در بحران‌ها آرام می‌مانید، یا بدون توجه به زمان غرق در کار یا سرگرمی می‌شوید، شاید ADHD بخشی از واقعیت ذهنی شما باشد.

اختلال کم توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) اغلب تنها با نشانه‌هایی مانند بی‌قراری، عدم تمرکز و رفتارهای تکانشی شناخته می‌شود، اما این اختلال پیچیدگی‌های پنهانی نیز دارد که در زندگی روزمره بسیاری از مبتلایان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
اختلال کم توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) معمولاً با سه ویژگی اصلی شناخته می‌شود: بی‌توجهی، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی. اما پژوهش‌های اخیر و همچنین تجربیات شخصی افراد مبتلا به این اختلال نشان می‌دهد که این تنها بخشی از ماجراست.
بسیاری از ویژگی‌های ADHD هنوز برای عموم ناشناخته‌اند؛ درحالی‌که برای افرادی که با این نوروتایپ زندگی می‌کنند، این نشانه‌ها می‌توانند بخشی جدایی‌ناپذیر از روزمره باشند. در ادامه با پنج نشانه کمتر شناخته‌شده این اختلال آشنا می‌شویم؛ نشانه‌هایی که اگر با آن‌ها همذات‌پنداری می‌کنید، شاید بهتر باشد بیشتر درباره این اختلال تحقیق کنید.

۱. قهوه شما را خواب‌آلود می‌کند، نه بیدار
در علم عصب‌شناسی مفهومی به نام «برانگیختگی بهینه» (Optimal Arousal) وجود دارد. این نظریه بیان می‌کند که هر فرد برای عملکرد مطلوب به سطح خاصی از تحریک نیاز دارد. وقتی تحریک محیطی کمتر از حد لازم باشد، فرد دچار بی‌حوصلگی و خواب‌آلودگی می‌شود. اما اگر این تحریک بیش از حد باشد، فرد دچار اضطراب و سردرگمی می‌گردد.

مغز افراد مبتلا به اختلال کم توجهی- بیش فعالی برای رسیدن به سطح برانگیختگی بهینه، به تحریک بیشتری نیاز دارد زیرا این سیستم عصبی تا حد زیادی به دوپامین وابسته است. مواد محرک مانند کافئین معمولاً باعث افزایش هوشیاری می‌شوند؛ اما در برخی از افراد مبتلا به این اختلال، دوز خاصی از کافئین ممکن است اثر متفاوتی داشته باشد. قهوه می‌تواند مغز آن‌ها را به سطح مطلوبی از تحریک برساند، به‌گونه‌ای که آن‌ها بتوانند در آرامش بنشینند، روی کارهای کسل‌کننده تمرکز کنند یا حتی راحت‌تر بخوابند.

در حالی که اکثر افراد برای بیدار شدن به قهوه پناه می‌برند، افراد مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فهالی ممکن است پس از نوشیدن قهوه احساس خواب‌آلودگی کنند، زیرا مغزشان بالاخره به آرامش رسیده است.

۲. برای تمرکز به موسیقی بلند نیاز دارید
یکی دیگر از ابزارهای مؤثر برای رسیدن مغز افراد مبتلا به این اختلال به سطح مطلوب تحریک، موسیقی است. گوش دادن به موسیقی بلند هنگام انجام تکالیف یا کار، راهی برای خودتنظیمی مغز است و موجب تداوم ترشح دوپامین می‌شود. در واقع یک مطالعه نشان داده است که نوجوانان دارای اختلال کم توجهی-بیش فعالی در زمان گوش دادن به موسیقی هنگام مطالعه، درک مطلب بهتری دارند، در حالی که نوجوانان فاقد این اختلال در چنین شرایطی عملکرد ضعیف‌تری دارند و تمرکز آن‌ها مختل می‌شود. این یافته نشان می‌دهد که مغزهای مختلف برای کارایی مطلوب به شرایط متفاوتی نیاز دارند.

۳. در شرایط بحرانی آرام می‌مانید
از آنجا که مغز افراد مبتلا به اختلال کم توجهی- بیش فعالی معمولاً کمتر از حد نرمال تحریک می‌شود، علائمی مانند بی‌قراری و بیش‌فعالی بروز می‌یابد. اما در مواقع بحران، ترشح آدرنالین می‌تواند مغز را به سطح بهینه تحریک برساند. در نتیجه، وقتی دیگران وحشت‌زده و نگران هستند، این افراد آرام، منطقی و حتی متمرکزتر از همیشه ظاهر می‌شوند.

با این حال، این افزایش کارایی موقتی است و پس از پایان بحران ممکن است افت شدیدی در انرژی و تمرکز احساس شود. این پدیده به نوعی شبیه یک دوی سرعت است که پس از آن نیاز به استراحت فوری وجود دارد. بنابراین اگر در مواقع بحرانی تنها فرد آرام اطرافیان هستید، این ویژگی ممکن است نشان‌دهنده آن باشد که مغز شما اغلب در حالت کم‌تحریک قرار دارد؛ مسئله‌ای که می‌تواند با ADHD مرتبط باشد.

۴. تحمل محیط‌های پر سر و صدا را ندارید
ممکن است فکر کنید کسی که برای تمرکز به موسیقی بلند نیاز دارد، باید تحمل سر و صدای محیطی را هم داشته باشد. اما در واقع، بسیاری از افراد مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی نسبت به محیط‌های شلوغ و پر سر و صدا تحمل کمی دارند و در چنین شرایطی دچار اضطراب، تحریک‌پذیری و خشم می‌شوند. کلید در این تفاوت، کنترل است. زمانی که فرد با اختیار خود موسیقی بلند پخش می‌کند، می‌داند چه چیزی در حال شنیدن است و نیازی به استفاده همزمان از سایر حواس ندارد.

اما در محیط‌های شلوغ، مغز افراد ADHD برای فیلتر کردن سیگنال‌های دریافتی دچار مشکل می‌شود و همین امر منجر به خستگی، سردرگمی و ناتوانی در تمرکز می‌شود. مشکلات پردازش حسی در این افراد رایج است. همچنین، بسیاری از آن‌ها با اختلال پردازش شنیداری نیز مواجه هستند. اگر شما مدام مجبورید از دیگران بخواهید صحبتشان را تکرار کنند، یا با تمام تلاشتان نمی‌توانید مکالمه‌ای را دنبال کنید، این مسئله می‌تواند نشانه‌ای از این اختلال باشد.

۵. دچار بیش‌تمرکزی می‌شوید
یکی از بزرگ‌ترین باورهای غلط درباره ADHD این است که افراد مبتلا نمی‌توانند تمرکز کنند. در حالی که واقعیت پیچیده‌تر است: آن‌ها در تنظیم و هدایت توجه خود دچار مشکل‌اند، نه در تمرکز. بیش‌تمرکزی یا «Hyperfocus» یکی از ویژگی‌های متضاد اما رایج در افراد مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی است. در این حالت، فرد چنان غرق در کاری می‌شود که زمان، مکان و نیازهای اولیه مانند غذا و آب را فراموش می‌کند.  این تمرکز شدید معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرد به موضوعی علاقه‌مند باشد؛ مثلاً یک سرگرمی جدید، یک پروژه خلاقانه، یا حتی یک غذا یا یک دوست جدید.

اما وقتی این علاقه از بین برود یا کار تکراری و اجباری شود، فرد دیگر نمی‌تواند به آن بازگردد و به دنبال انگیزه‌ای تازه می‌گردد. این چرخش‌های مکرر بین علاقه‌های شدید و رها کردن آن‌ها از نشانه‌های بارز ADHD است. با اینکه بیش‌تمرکزی می‌تواند ابزاری قدرتمند برای بهره‌وری بالا باشد، مشکل اینجاست که زمان وقوع آن قابل پیش‌بینی یا کنترل نیست.
این مقاله جایگزین تشخیص پزشکی نیست، اما اگر با برخی از این ویژگی‌ها را در خود تشخیص می‌دهید، بد نیست بررسی بیشتری انجام دهید. شاید تاکنون درباره این اختلال چیزی نمی‌دانستید یا آن را تنها محدود به کودکان بیش‌فعال تصور می‌کردید، اما شناخت بهتر این اختلال می‌تواند به درک عمیق‌تری از خود و اطرافیان بینجامد.