تسنیم/ ولت دونالد ترامپ، طرح جدیدی را به ایروان و باکو برای مسیر ارتباطی جمهوری آذربایجان به نخجوان از خاک ارمنستان ارائه کرده که بر اساس آن، کنترل این کریدور راهبردی به یک شرکت خصوصی آمریکایی واگذار می‌شود.

«اولسیا واردانیان» تحلیلگر بنیاد کارنگی، به نقل از دو دیپلمات آمریکایی گزارش داد که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پیشنهادی را درباره مسیر ارتباطی جمهوری آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ارمنستان به ایروان و باکو ارائه کرده است.
جزئیات طرح آمریکا؛ جایگزینی مدل اروپایی با الگوی تضمین تجاری
به گفته این منابع، پیشنهاد آمریکا مشابه طرحی است که سال‌ها پیش توسط اتحادیه اروپا مطرح شده بود و اساس آن، توافقنامه روسیه و گرجستان پس از جنگ 2008 بود. بر اساس آن طرح، طرفین قصد داشتند مدیریت مسیرهای عبوری از مناطق مورد مناقشه آبخازیا و اوستیای جنوبی را به یک شرکت مستقل سوئیسی واگذار کنند که متعهد می‌شد داده‌های لجستیکی را به همه طرف‌های ذی‌نفع منتقل کند.
تحلیلگر کارنگی می‌نویسد که اتحادیه اروپا نیز به ایروان و باکو پیشنهاد کرده بود از این الگو پیروی کنند، اما «این مذاکرات ابتدا به دلیل شعله‌ور شدن تنش‌های جدید در مرز ارمنستان و آذربایجان و سپس پس از تشدید اوضاع در قره‌باغ کوهستانی در سال 2023، با شکست مواجه شد.»
در طرح جدید واشنگتن، پیشنهاد شده که مدیریت مسیر به یک شرکت خصوصی آمریکایی برون‌سپاری شود.
اولسیا واردانیان می‌گوید: «پیشنهاد واشنگتن بر این منطق استوار است که تضمین‌کننده توافق باید یک کسب‌وکار آمریکایی باشد، همانطور که قبلاً به عنوان مثال در اوکراین در مورد کارخانه فلزات کمیاب اتفاق افتاد.»
کریدور میانی؛ اهمیت راهبردی مسیر برای غرب و ترکیه
واردانیان خاطرنشان می‌کند که سرنوشت ارتباطات حمل‌ونقلی، موضوع اصلی حل‌نشده در قفقاز جنوبی و «کریدور میانی» است؛ مسیری که می‌تواند با اتصال چین به اروپا از طریق آسیای مرکزی، دریای خزر و قفقاز جنوبی، جایگزین مسیرهای عبوری از روسیه شود و اهمیت آن به‌ویژه پس از حمله روسیه به اوکراین به شدت افزایش یافته است.
بخشی از این مسیر از نظر تئوری می‌تواند از خاک ارمنستان عبور کرده و ترکیه را به جمهوری آذربایجان و سپس به آسیای مرکزی، جایی که آنکارا منافع ویژه‌ای دارد، متصل کند.
مواضع ایروان و باکو؛ اختلاف بر سر حاکمیت و تضمین خارجی
تحلیلگر کارنگی می‌گوید: «باکو به طور کلی مخالفتی ندارد»، اما می‌افزاید: «در عین حال، جمهوری آذربایجان اصرار دارد که باید کار با بازگشایی مسیر جنوبی که این کشور را به منطقه جدا افتاده خود یعنی نخجوان متصل می‌کند، آغاز شود.»
باکو همچنین به دلیل عدم اطمینان از ثبات سیاسی در ارمنستان، خواستار یک ضامن خارجی برای تضمین فعالیت پایدار این مسیر است.
از سوی دیگر، ایروان با این موضوع مخالف است و اصرار دارد که خود باید کنترل کامل مسیر، از عوارض گمرکی و بازرسی گذرنامه تا امنیت را بر عهده داشته باشد. به نظر می‌رسد ترکیه نیز از موضع باکو حمایت می‌کند، هرچند ایروان همچنان امیدوار است آنکارا را متقاعد کند که حق ارمنستان برای کنترل کامل مسیر را به رسمیت بشناسد.
دو راهکار واشنگتن؛ فشار بر ایروان یا امتیاز به باکو؟
به گفته منابع این تحلیلگر، واشنگتن برای پیشبرد این طرح باید تلاش زیادی کند: «راه اول این است که جمهوری آذربایجان را متقاعد کند تا از درخواست خود برای تغییر قانون اساسی ارمنستان صرف‌نظر کرده و توافقنامه صلح را امضا کند؛ این امر می‌تواند به عنوان مثال با دعوت از الهام علی‌اف به کاخ سفید محقق شود. راه دوم، که واقع‌بینانه‌تر به نظر می‌رسد، فشار بر ایروان است تا ارمنستان با مدل آمریکایی موافقت کرده و از درخواست خود برای کنترل کامل بر بخش ارمنی مسیر صرف‌نظر کند.»
به نوشته تحلیلگر کارنگی، با این گزینه، ارمنستان به احتمال زیاد مجبور خواهد شد امیدهای خود برای انعقاد سریع توافقنامه صلح با جمهوری آذربایجان و خروج فوری از انزوای طولانی‌مدت را کنار بگذارد.
یک مقام آمریکایی: ترامپ می‌تواند برای این طرح جایزه نوبل بگیرد
اگرچه مذاکرات هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و جزئیات ممکن است تغییر کند، یک مقام آمریکایی نسبت به موفقیت آن ابراز اطمینان کرده و به تحلیلگر کارنگی گفته است: «ترامپ حتی می‌تواند برای این طرح جایزه صلح نوبل دریافت کند.»