ایرنا/  صدای یاحسین همواره در این سرزمین طنین‌انداز و محرم هر ساله پرشورتر از سال قبل برگزار شده است؛ آئین‌های مختلفی برای نکوداشت ایام شهادت سرور آزادگان جهان در این دیار برگزار می‌شود از علم گردانی سنت چند ساله گرفته تا تعزیه خوانی و شبیه خوانی و سفره امام حسین (ع). 

از میان آیین‌هایی که در ایام محرم در این دیار برگزار می‌شود و مردم با شنیدن صدای پای محرم بساط برگزاری آن را فراهم می‌کنند آیین کهن و دیرین توغ گردانی (علم گردانی ) است که قدمت آن به بیش از صدها سال می‌رسد.

علم‌گردانی در این دیار قدمتی دیرینه دارد و به روایتی در برخی از روستاها علم‌هایی با قدمت چند صد ساله ماندگار شده که هر سال با فرا رسیدن محرم در دستان عزاداران حسینی قرار گرفته و نذری‌های عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را در خود جای می‌دهند.

علم‌ها حرمت و قداستی دارند و به گفته بزرگان، پیرمردان و پیرزنان و آنان که عمری مراسم عزای حسین(ع) را در این دیار تجربه کرده‌اند علم‌ها کوچه به کوچه، روستا به روستا و محله به محله می‌گردند تا تداعی کننده صحنه کربلا و علمداری بزرگ علمدار دشت نینوا باشند.

علم‌ها یادآور صحنه حُزن و اندوه و در عین حال روایتگر غم انگیزترین واقعه تاریخ هستند، قداستی دارند و حرمتی و هر کسی آن را بدست می‌گیرد بر اقبال خود می‌نازد و عاشقانه از ابا عبدالله الحسین (ع) حاجت می‌طلبد، شفای بیمار و صدها حاجت در دل مانده را.

مردم شناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در این ارتباط می‌گوید: علم‌گردانی در روستاها حال و هوای دیگری دارد و در روز عاشورا علم یک روستا را به روستای دیگر میهمان می‌برند.

حسن سپهرفر کانون اصلی علم‌گردانی در آذربایجان‌غربی را روستای «عرب‌لوی دره ارومیه» معرفی کرده و خاطرنشان می‌کند: در این روستا علم‌هایی با قدمت طولانی وجود دارد، البته مشابه این آیین در روستاهای «دیزج تکیه» و «کولق» نیز با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

«علم چوب بلندی است که بر بالای آن نماد «آل عبا» گذاشته شده و مردم پارچه‌های سبز رنگ نذری خود را به نیت برآورده شدن جاجت‌هایشان به آن گره می‌زنند»

وی ادامه می‌دهد: علم گردانی ابتدا در باغ رضوان ارومیه برگزار می‌شد و بعدها مسجد «مهدی‌القدم» از کانون‌های برگزاری این آیین شد علاوه بر این بقاع متبرکه امامزاده ابراهیم و محمد، امامزاده بکشلو، امامزاده غریب حسن و «آغا قبری» ارومیه نیز از جمله مکان‌هایی هستند که بیشترین عزادار را در آیین علم‌گردانی به خود اختصاص می‌دهند چنانکه بقعه امامزاده ابراهیم و محمد هر سال هزاران عزادار روز عاشورا را پذیرایی می‌کند.

«علم‌گردانی ارومیه در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی به شماره ۱۱۳۳ در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور به ثبت رسیده است».