ایرنا/ «یوز آسیایی» و «هوبره»، دو موجود ارزشمند اما فراموش‌شده در دل دشت‌های ساکت منطقه حفاظت شده میاندشت خراسان شمالی آرام‌آرام به مرز خاموشی نزدیک می‌شوند و این دو نگین زیست‌بوم ایران، امروز بیش از همیشه در سایه تهدیدهای انسانی محو شده‌اند.

در دشتی بی‌پایان و زیر آسمان آبی خراسان شمالی، جایی که باد با بوته‌های کوتاه می‌رقصد و سکوت تنها با آواز پرندگان شکسته می‌شود، زیستگاهی نهفته است که سال‌هاست میزبان گونه‌هایی ارزشمند اما فراموش‌شده است.

پناهگاه حیات‌وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یکی از آخرین سنگرهای حیات برای یوزپلنگ آسیایی، این شکارچی دونده و بی‌صدای دشت‌ها و هوبره، پرنده‌ای مهاجر و آسیب‌پذیر که نامش شاید کمتر شنیده شده، اما نقش زیستی‌اش در طبیعت بی‌بدیل است.

روز گذشته این پناهگاه میزبان جمعی از مسئولان و کارشناسان ارشد سازمان حفاظت محیط زیست کشور بود؛ بازدیدی میدانی و تخصصی که با هدف بررسی راهکارهای نجات و احیای زیستگاه‌های در حال زوال برگزار شد.

چهره‌هایی چون بابک فتولی؛ مشاور معاونت محیط طبیعی سازمان، باقر نظامی؛ مدیر پروژه ملی یوز آسیایی، علی شمس؛ محقق برجسته حیات‌وحش به همراه رضا شکاریان، مدیرکل محیط زیست خراسان شمالی از نقاط مختلف این منطقه ارزشمند بازدید کردند.

نشستی برای نجات آخرین بازماندگان

بررسی علمی و اجرایی وضعیت یوز آسیایی و هوبره محور اصلی گفتگوها در نشست تخصصی حاشیه این بازدیدها بود و مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با ارائه گزارشی جامع از وضعیت کنونی منطقه بر ضرورت اجرای دقیق و فوری برنامه عمل حفاظت از یوز آسیایی تأکید کرد.

به گفته رضا شکاریان؛ کاهش منابع آبی، چرای بی‌رویه دام، تخریب زیستگاه‌ها و نبود امکانات کافی برای پایش و مدیریت منطقه از جمله مهمترین چالش‌هایی است که ادامه حیات این گونه را تهدید می‌کند.

وی هشدار داد: اگر اکنون کاری نکنیم، نسل یوز آسیایی ممکن است فقط در کتاب‌ها باقی بماند و ما در میاندشت هنوز شانس داریم، اما این فرصت ابدی نیست.

نام پرنده‌ای دیگر در کنار یوز نیز به عنوان اولویت حفاظتی مطرح شد؛ هوبره، پرنده‌ای که به دلیل شکار غیرمجاز، تخریب لانه‌ها و کاهش پوشش گیاهی در سال‌های اخیر با خطر جدی کاهش جمعیت مواجه شده است.

کارشناسان هشدار دادند که هوبره به عنوان بخشی از زنجیره اکولوژیکی منطقه نقش کلیدی در تعادل زیستی دارد و بی‌توجهی به آن می‌تواند پیامدهای وسیعی برای اکوسیستم به همراه داشته باشد.

چشم‌اندازی برای حفاظت

با عبور از خاکی‌های ساکت میاندشت، هنوز می‌توان ردپای حیات را دید.

سکوت منطقه، گاه با صدای عبور آهویی شکسته می‌شود و در طلوع بامدادی، نوری که بر دشت می‌تابد، سایه‌ یوزی را نقش می‌زند که شاید در کمین طعمه یا به دنبال فرزندانش است.

این مناظر تنها برای زیبایی نیستند؛ بلکه یادآوری‌ می کنند که حفاظت از این گنجینه‌ها، نه فقط وظیفه سازمانی، بلکه مسئولیتی اخلاقی و ملی است.

توافق ضمنی میان مسئولان و کارشناسان بر چند اولویت کلیدی حفاظتی در پایان این بازدید شکل گرفت:

- افزایش تعداد محیط‌بانان فعال در منطقه

- به‌روزرسانی تجهیزات پایش و دیده‌بانی

- آموزش جوامع محلی در خصوص اهمیت یوز و هوبره

- همکاری بین‌بخشی با نهادهای مرتبط برای تأمین آب و خوراک

- توسعه طرح‌های مشارکتی با جوامع محلی و بهره‌برداران سنتی

همه این اقدامات، اگرچه زمان‌بر و هزینه‌بر است، اما در مقایسه با از بین رفتن دو گونه شاخص منطقه بسیار ناچیز خواهد بود.

یوز آسیایی و هوبره اکنون در یک صف ایستاده‌اند؛ صفی که به سوی خطر می‌رود اگر صدایی از دل دشت‌ها برنخیزد.

شاید هنوز برای نجات دیر نشده باشد، اما زمان با ما مهربان نخواهد بود و امید می‌رود که این بازدید و نشست آغازی باشد بر یک تغییر جدی و پایدار در نگاه به طبیعت خراسان شمالی؛ نگاهی که این‌بار به‌جای بی‌تفاوتی با احساس مسئولیت و همدلی همراه باشد.

مجموعه میاندشت شامل پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارک ملی ضامن آهو با مساحتی بیش از ۸۵ هزار هکتار دومین زیستگاه پرجمعیت آهو در کشور و یکی از بهترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی محسوب می‌شود.

میاندشت شهرستان جاجرم زیستگاه حیات وحش شاخصی مانند آهو، گربه وحشی، کاراکال، کفتار، هوبره، قوچ و میش وحشی و زاغ بور است.