ایرنا/ بیماری‌های مشترک انسان و دام هرچند سال‌هاست در فهرست تهدیدهای بهداشتی مناطق روستایی و عشایری قرار دارند، اما نبود آموزش‌های هدفمند و مستمر باعث شده تا زنجیره انتقال این بیماری‌ها همچنان پابرجا بماند؛ زنجیره‌ای که با آگاهی‌بخشی می‌توان آن را شکست، پیش از آنکه سلامت جامعه در سکوت آسیب ببیند.

بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و دام از جمله چالش‌های دیرپای نظام سلامت در کشور به‌ویژه در استان‌های دارای جمعیت روستایی و عشایری همچون خراسان جنوبی است.

این در حالیست که امکانات بهداشتی و نظارتی تا حد زیادی گسترش یافته، اما همچنان مواردی از بیماری‌هایی نظیر سالک، تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو و تب مالت در نقاط مختلف گزارش می‌شود؛ بیماری‌هایی که با رعایت اصول اولیه بهداشت فردی، تغذیه‌ای و دامپزشکی قابل پیشگیری هستند. با این حال، آنچه همچنان به‌عنوان حلقه مفقوده در مدیریت این تهدیدها خودنمایی می‌کند، نبود آموزش مؤثر، مداوم و متناسب با فرهنگ و زیست‌بوم محلی است؛ عاملی که در صورت توجه، می‌تواند بار قابل توجهی از نظام سلامت بکاهد و جان بسیاری را نجات دهد.
همزمان با هفته اطلاع‌رسانی بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان (۱۶ تا ۲۲ تیرماه)، رییس گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با هشدار نسبت به گسترش بیماری سالک در مناطق مستعد گفت: پشه خاکی ناقل این بیماری با گزش‌های خاموش، زخم‌هایی ماندگار بر صورت و بدن برجای می‌گذارد که تنها با آگاهی و رعایت توصیه‌های خودمراقبتی می‌توان از آن پیشگیری کرد.

زهرا امینی نسب روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: سالک یک بیماری پوستی است که بر اثر گزش پشه خاکی آلوده به انگل «لیشمانیا» به انسان منتقل می‌شود و اگرچه کشنده نیست، اما زخم‌های آن می‌تواند چهره فرد را برای همیشه دچار آسیب ظاهری کند.

وی بیان کرد: پشه خاکی ناقل سالک بسیار کوچک‌تر از پشه‌های معمولی است (کمتر از پنج میلی‌متر) و به سختی دیده می‌شود، پس از گزش این پشه، ممکن است یک تا ۲ ماه یا حتی بیشتر طول بکشد تا علائم بیماری ظاهر شود.

رییس گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند ادامه داد: زخم سالک معمولاً به صورت یک جوش کوچک در محل گزش ظاهر شده که به مرور زمان بزرگ شده و تبدیل به زخمی باز می‌شود، این زخم‌ها عمدتاً در نواحی باز بدن به‌ویژه صورت ایجاد می‌شوند و پس از بهبود نیز جای آن‌ها به صورت دائم باقی می‌ماند.

امینی‌نسب با اشاره به راه‌های پیشگیری از این بیماری گفت: رعایت نکات خودمراقبتی، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به سالک دارد، استفاده از لباس‌های کاملاً پوشیده شامل پیراهن آستین‌بلند و شلوار در هنگام غروب و شب، استفاده از مواد دورکننده حشرات، نصب توری مناسب بر پنجره‌ها و درها و پرهیز از خروج غیرضروری از منزل در ساعات فعالیت پشه خاکی از جمله این توصیه‌هاست.

وی اظهار کرد: لازم است از تجمع زباله و نخاله‌های ساختمانی در اطراف محل زندگی جلوگیری شود، زیرا این مکان‌ها محل تجمع پشه خاکی هستند؛ همچنین نگهداری دام‌ها در نزدیکی مناطق مسکونی می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری را افزایش دهد.

وی یادآور شد: در صورت مشاهده هرگونه جوش یا ضایعه پوستی که بیش از دو هفته باقی بماند، افراد باید به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه کنند تا بررسی‌های لازم انجام و در صورت نیاز درمان آغاز شود.

رییس گروه آموزش و ارتقاء سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند همچنین با اشاره به بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو (CCHF) به عنوان یکی دیگر از بیماری‌های مشترک دام و انسان گفت: این بیماری از طریق تماس مستقیم با خون یا ترشحات دام آلوده، گزش یا له کردن کنه و همچنین تماس با بیماران مبتلا منتقل می‌شود و در صورت تأخیر در تشخیص، می‌تواند کشنده باشد.

وی علائم این بیماری را شامل سردرد، تب، دردهای عضلانی و لرز عنوان کرد و افزود: خرید دام و ذبح آن باید فقط از مراکز مجاز و دارای مجوز بهداشتی انجام شود و در صورت ذبح خانگی، استفاده از ماسک، دستکش، چکمه و پیش‌بند ضروری است. همچنین گوشت دام باید پس از ذبح به مدت ۲۴ ساعت در دمای یخچال (چهار تا هشت درجه سانتی‌گراد) نگهداری و سپس مصرف شود.

امینی‌نسب با هشدار درباره تب مالت نیز بیان کرد: این بیماری از طریق مصرف لبنیات غیرپاستوریزه یا تماس مستقیم با دام آلوده منتقل می‌شود و با علائمی همچون تب طولانی، درد مفاصل، کمردرد و ضعف عمومی همراه است.

وی توصیه کرد: مردم حتماً از شیر و فرآورده‌های لبنی پاستوریزه استفاده کنند و در صورت استفاده از شیر خام، آن را به‌مدت حداقل سه تا پنج دقیقه پس از غل زدن بجوشانند، همچنین از مصرف آغوز، گرماست، بستنی غیرپاستوریزه، شیرینی حاوی خامه فله و دوغ شتر خودداری شود.

وی گفت: برای کاهش ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و دام، افزایش سطح آگاهی عمومی و مشارکت فعال مردم در رعایت نکات بهداشتی ضروری است و نظام سلامت با همکاری دیگر نهادها برنامه‌هایی آموزشی و پیشگیرانه در این زمینه در دستور کار دارد.