آرامستان دارالسلام شیراز، فراتر از یک گورستان، یک موزه خاموش از تاریخ، هنر و فرهنگ این سرزمین است. با قدمتی که در اعماق تاریخ شیراز ریشه دوانده، این آرامستان نه تنها محل دفن بزرگان، علما و عرفای نامی است، بلکه خود، سند زنده‌ای از تحولات و رویدادهای مهم این شهر و منطقه به شمار می‌رود.

با این حال، این میراث ارزشمند، امروزه با چالش‌های متعددی روبرو است که نیازمند توجه فوری و اقداماتی جامع برای حفاظت و احیای آن است.

تاریخچه دارالسلام، همچون رودی که از اعماق قرون جاری است، ما را به دورانی می‌برد که شیراز، مرکز علم و ادب و عرفان بود. در این مکان، خاک، آغوش خود را برای پذیرایی از جسم خاکی بزرگانی گشوده که نامشان تا ابد در تاریخ این سرزمین جاودانه خواهد ماند.

قدمت دارالسلام شیراز

این آرامستان همچون داستانی ناگفته، از دل خاک برمی‌آید. اگرچه اسناد دقیقی درباره زمان تأسیس و بنیان‌گذاران آن در دست نیست، اما شواهد و روایات نشان می‌دهد که این آرامستان از زمان پیامبر گرامی اسلام در این شیراز بنا شده و اولین مسلمان دفن شده در آن جعفر، نعل زن اسب رسول الله (ص) است.

دارالسلام، در طول قرن‌ها، میزبان پیکرهای پاک بزرگانی بوده که نامشان در تاریخ و فرهنگ این سرزمین جاودانه شده است. از علما و عرفا گرفته تا شاعران و هنرمندان، دارالسلام آغوش خود را برای همه کسانی گشوده است که نقشی در اعتلای نام شیراز داشته‌اند.

آستان مقدس امامزاده بی بی خدیجه (س) نوه حضرت امام حسن مجتبی (ع) همچون نگینی درخشان در میان این آرامستان می‌درخشد و پناهگاه شیعیان و دل‌های ناآرام است.

از مرمت تا گردشگری؛ نگاهی نو به دارالسلام شیراز

امروزه، متأسفانه دارالسلام با مشکلات و چالش‌های متعددی روبروست که بقای آن را به عنوان یک میراث فرهنگی تهدید می‌کند. فرسودگی و تخریب قبور، مهم‌ترین چالش است. گذر زمان، عوامل طبیعی و انسانی، باعث شده‌اند که بسیاری از سنگ قبرها و بناهای تاریخی این آرامستان، دچار آسیب‌های جدی شوند.

کمبود اعتبار و عدم توجه کافی به مرمت و بازسازی این آثار، این فرسودگی را تشدید کرده و بخش قابل توجهی از هویت تاریخی دارالسلام در حال نابودی است.

مشکلات مدیریتی نیز از دیگر چالش‌های پیش روی دارالسلام هستند. عدم وجود یک مدیریت یکپارچه و هماهنگ، باعث شده است که این آرامستان، از نظر ساماندهی، نظافت، امنیت و سایر جنبه‌های مدیریتی، با مشکلات جدی مواجه باشد. وجود متولیان متعدد و عدم هماهنگی بین آن‌ها، باعث شده است که هیچ‌کس به طور کامل مسئولیت نگهداری و حفاظت از دارالسلام را بر عهده نگیرد.

توسعه شهری و مسائل زیست‌محیطی نیز از دیگر چالش‌های پیش روی دارالسلام هستند. گسترش شهر شیراز، باعث شده است که این آرامستان در میان بافت شهری قرار گیرد و از نظر زیست‌محیطی، با مشکلاتی مانند آلودگی هوا و آلودگی صوتی مواجه شود.

برای حل مشکلات دارالسلام و احیای آن به عنوان یک میراث فرهنگی، راهکارهای متعددی وجود دارد. ایجاد یک مدیریت یکپارچه و هماهنگ، اولین و مهم‌ترین گام است. برای این منظور، لازم است که یک سازمان یا نهاد واحد، مسئولیت تمامی امور مربوط به دارالسلام را بر عهده گیرد و با همکاری سایر سازمان‌ها و نهادهای ذیربط، برنامه‌ای جامع و مدون برای حفاظت، مرمت، ساماندهی و توسعه این آرامستان تدوین و اجرا کند.

میراث تاریخی دارالسلام شیراز در انتظار تعیین تکلیف

مسعود زارعی رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شورای اسلامی شهر شیراز در گفتگو با گفت: میراث فرهنگی آرامستان دارالسلام را ثبت میراثی دانسته و بر لزوم دخالت خود در تصمیم‌گیری‌ها تأکید دارد. شهرداری نیز خواهان خروج این مجموعه از وضعیت نابسامان فعلی است.

وی ادامه داد: هر دو سازمان میراث فرهنگی و اوقاف، کمبود بودجه را دلیل اصلی عدم پیشرفت کار عنوان می‌کنند. این در حالی است که مردم خواستار رسیدگی و ساماندهی این مجموعه تاریخی هستند.

رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شورای اسلامی شهر شیراز با تأکید بر اهمیت میراثی بودن این آرامستان، بر ضرورت ساماندهی و خروج آن از وضعیت موجود تأکید کرد و افزود: در حال حاضر معاون گردشگری استانداری فارس در این مسئله ورود کرده است و امیدوارم اتفاقات خوبی رقم بخورد.

زارعی گفت: شهرداری نسبت به کف‌سازی و بهسازی محیط اقدام کرده است. در این راستا، از مصالح سنتی و بومی مانند خاک و آهک که در خود قبرستان موجود است استفاده شده و از سیمان و مصالح مدرن خودداری شده است. قبرها نیز بدون تغییر در جای خود قرار دارند.

رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر شیراز، همچنین به طرح جامع در دست اقدام اشاره و تصریح کرد: طرح جامع که شامل بهسازی بنا، دیواره‌ها و اقدامات بصری به‌ویژه در دیواره شمالی می‌شود، در حال نهایی شدن است و امیدواریم به زودی تکلیف این مکان مشخص گردد.

آرامستان تاریخی دارالسلام شیراز تحت نظارت میراث فرهنگی فارس است

رضا جاویدی رئیس سازمان مدیریت آرامستان‌های شهرداری شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، ضمن تشریح آخرین وضعیت پروژه مرمت و بهسازی آرامستان تاریخی دارالسلام شیراز، اظهار کرد: آرامستان دارالسلام شیراز، به عنوان یکی از اماکن تاریخی و فرهنگی مهم شهر، در سال‌های اخیر شاهد توجه ویژه‌ای در جهت مرمت، بهسازی و توسعه کاربری‌های آن بوده است.

وی ادامه داد: این پروژه که با همکاری و تعامل سازنده اداره کل اوقاف و امور خیریه استان فارس و با نظارت دقیق اداره کل میراث فرهنگی فارس به عنوان متولی اصلی اماکن تاریخی و میراثی اجرا شده است، شامل اقداماتی همچون بهسازی محوطه، دیواره‌گذاری و تثبیت بناهای تاریخی موجود در این مجموعه است.

رئیس سازمان مدیریت آرامستان‌های شهرداری شیراز همچنین به نشست‌های برگزار شده با حضور معاون گردشگری و امور زائرین استانداری فارس اشاره کرد و افزود: در این نشست‌ها، راهبردها و روش‌های مداخله‌ای لازم برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های گردشگری و فرهنگی این آرامستان تعیین گردید. این اقدامات با همکاری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری شیراز و تشکیل کارگروهی تخصصی متشکل از اساتید دانشگاهی و صاحب‌نظران در حال پیگیری است.

جاویدی در پایان تصریح کرد: آرامستان دارالسلام شیراز باید به عنوان یک قطب فرهنگی و گردشگری مورد بهره‌برداری عموم قرار گیرد و این مهم، با همکاری و حمایت مستمر دستگاه‌های ذی‌ربط محقق خواهد شد.