هم میهن/متن پیش رو در «هم میهن» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

رضا پورحسین| وزیر خارجه عمان پس از سفر به تهران و در نشست خبری با وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفت که اختلاف در مذاکرات طبیعی است اما می توان با گفت و گو این اختلافات را کم تر کرد.

گفته ای که نشان می دهد در چند روز اخیر مذاکرات با بن بست مواجه بوده و وزیر خارجه عمان برای گره گشایی و کم کردن اختلافات میان ایران و آمریکا به تهران آمده است.

همچنین وزیر خارجه ایران نیز گفت: از تلاش های عمان برای رفع تحریم ها علیه ایران تشکر می کنیم و عمان همواره در این عرصه نقش آفرینی مثبت داشته است.

وی افزود: اخیرا در بیانیه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و روسیه در مسکو، بندی در مورد تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران گنجانیده شده. ما با هیچ طرفی در مسیر حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران هیچگونه تعارفی نداریم.

از آنچه در یکی از بندهای این بیانیه در خصوص جزایر سه گانه دارای تعلق همیشگی و ابدی به ایران درج شده ناخرسندیم. در پی احضار سفیر روسیه به وزارت خارجه، روز گذشته از کانال‌های دیپلماتیک توضیحاتی را در این رابطه از مقامات روسیه دریافت کردیم.

ما این توضیحات را کافی نمی‌دانیم و هرگز تکرار این رویه را در بیانیه‌ها و مداخله روسیه و یا هر طرف دیگری در مسائل مربوط به تمامیت ارضی ایران را برنمی‌تابیم.

وی افزود: در خصوص اوکراین همچنان تأکید داریم بر سیاست اصولی خود مبنی بر توقف جنگ و تمرکز بر راه‌حل سیاسی.

معتقدیم احترام به تمامیت ارضی یکایک کشورها بر مبنای حقوق بین‌الملل باید مورد توجه قرار گیرد.

بر تمامی ارضی کشورها از جمله اوکراین تأکید داریم و بر موضوع توقف جنگ و تمرکز بر راه‌حل سیاسی اصرار می‌کنیم و از طرفین درگیری می‌خواهیم به مسیر مذاکرات سیاسی بازگردند.

اشاره به مساله اوکراین و تمایل ایران بر اتمام جنگ نیز یک پالس دیگری است که به صورت مشخص به مذاکرات ایران و غرب مربوط است زیرا جنگ اوکراین و گفته ها در مورد این که ایران از روسیه حمایت می کند، تا حدودی فضای مذاکرات را دشوار کرده بود.

در مجموع باید توجه داشت که این روزها شائبه‌ها در خصوص مذاکرات ایران و آمریکا و ایران و اروپا بیش از هر زمان دیگری شده است.

این روزها گفته‌ها و نقل قول‌ها از منابع آگاه و ناآگاه درباره توافقی موقت یا توافقاتی میان ایران و آمریکا زیاد و در کنار آن نیز تکذیبیه‌های دو طرف به ویژه از طرف آمریکا بیشمار و قابل توجه است.

با سفر وزیر خارجه عمان به تهران این گمانه زنی ها امروز بیشتر نیز شده است.

دو طرف احتمالا نه به توافقی مدون بلکه به تفاهماتی کلی در حاشیه قرارداد مبادله زندانیان رسیده و یا در مراحل نهایی آن هستند.

بخش فنی مذاکرات مالی مربوط به این قرارداد در رابطه با آزادسازی دارایی‌های ایران در کره جنوبی از چند ماه قبل در قطر در جریان بوده و هیاتی از بانک مرکزی ایران با واسطه دوحه با هیاتی مالی از آمریکا در گفتگو بوده است که سفر اخیر رئیس بانک مرکزی نیز بی‌ارتباط با این قضیه نیست.

اختلاف اصلی در این ماه‌ها بیشتر فنی و مربوط به شیوه انتقال و استفاده از این ۷ میلیارد دلار بوده است. احتمالا هم در سفر محمد رضا فرزین مشکلات فنی باقیمانده حل و فصل شده باشد.

مذاکرات سیاسی مربوط به قرارداد مبادله زندانیان نیز بیشتر با میانجیگری عمان بوده است. حالا در حاشیه قرارداد مبادله زندانیان به عنوان مساله‌ای انسانی نیز به نظر می‌رسد که توافقات یا تفاهماتی محدود در حوزه‌های هسته‌ای و تحریمی در هر شکلی چه رسمی چه غیر رسمی چه موقت چه مکتوب و یا غیر مکتوب در حال شکل‌گیری است.

اما این شکل توافقات یا تفاهمات برونداد این واقعیت است که احیای برجام ۲۰۱۵ دیگر چندان امکان پذیر نیست و دو طرف به ناچار و با انگیزه‌ها و اهداف خاصی به این شکل تفاهمات روی آورده‌اند که به هر حال نوعی توافق موقت است اما دادن چنین صبغه‌ای رسمی به آن، هم برای آمریکا هم برای ایران دردسرساز و هزینه‌زاست.

آمریکا قبلا دنبال توافقی موقت بود؛ اما تفاهمات کنونی حاوی امتیاز هسته‌ای بزرگی از ایران نیست که بخواهد آن را به عنوان دستاوردی بزرگ در قالب توافقی موقت معرفی کند و در این صورت با موج انتقادات داخلی مواجه خواهد بود.

برای ایران نیز چنین است و دستاورد چندانی در امر رفع تحریم‌ ها به همراه ندارد که به عنوان توافقی قابل توجه روی آن مانور داده شود.

همچنین برای ایران که مدام بر مخالف خود با هر نوع توافق موقتی تاکید کرده، سخت است که چنین اسمی روی این تفاهمات گذاشته شود.

از این رو، آثار مثبت این تفاهمات احتمالی، بر اقتصاد بیمار ایران مقطعی، گذرا و بیشتر روانی است.

اما انگیزه دو طرف هم از حرکت در جهت چنین تفاهماتی چیزی جز مدیریت تنش نیست.

در واقع دو طرف، در سایه امکان ناپذیری حل تنش و بحران و همچنین عدم تمایل هیچکدام برای شدت گرفتن آن به صرافت مدیریت تنش افتاده‌اند تا از حد مشخصی فراتر نرود.

توافق ایران با آژانس نیز چنین وضعیتی دارد و هدف از آن جلوگیری از تشدید تنش و بازگشت پرونده به شورای امنیت بود که البته در زمینه‌سازی برای همین تفاهمات محدود در حال شکل‌گیری با میانجیگری عمان و قطر نیز موثر بود.

به هر حال، تفاهماتی و لو محدود در این حد نیز برای دو طرف از اهمیت برخوردار است. از یک طرف، آمریکا در سایه انتخاباتی شدن فزاینده فضای داخلی و اولویت‌های دیگر سیاست خارجی خود به این مدیریت و کنترل تنش و جلوگیری از خروج اوضاع از کنترل نیاز دارد و از طرف دیگر نیز ایران با توجه به وضعیت دشوار اقتصادی به آزادی این دارایی‌ها و همچنین عدم تشدید تحریم‌ها و یا کاهش سختگیری‌ها در اعمال برخی از آن‌ ها نیاز دارد.

حالا باید دید آیا این تفاهمات در صورت نهایی شدن می‌تواند فضا را مدیریت شده به سمت تفاهماتی بیشتر پیش ببرد و از این ستون تا ستون دیگری فرجی حاصل ‌‌شود یا خیر؟