تولیدات این حوزه اگر چه همواره در معرض اتهام‌های فراوان از جمله «سفارشی بودن» قرار داشته‌اند اما به دلیل حس و حال موجود در آن‌ها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر بسیاری از مخاطبان بالقوه است، در اغلب موارد فعالیت در این حوزه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.

همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا بار دیگر با نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف مرتبط با قیام عاشورا در کشورمان در قالب‌های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم.

در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می‌گیرد، صرفاً مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سال‌های دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده‌اند. آثاری که طبیعتاً برخی از آن‌ها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده‌اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده‌اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل‌بستگان اباعبدالله (ع) است.

در بیست و سومین قسمت از سلسله گزارش‌های «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره‌های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد، به سراغ پروژه‌های موسیقایی «دشت کربلا»، «داغ ازلی»، «عطش و آتش» و «کوی طبیب» با نوای حاج صادق آهنگران رفتیم که سال‌های گذشته در قالب پروژه‌های ویژه ایام سوگواری محرم و صفر در دسترس مخاطبان قرار گرفت.

محمدصادق آهنگری که برای مردم ایران به نام «حاج صادق آهنگران» معروف است، بی‌تردید یکی از مداحان سرشناس دوران دفاع مقدس است.

حاج صادق در اهواز به دنیا آمد و همان جا بزرگ شد ولی اصالتاً دزفولی است. وی مداحی را از نوجوانی و با خواندن در هیات‌ها آغاز کرد. وی در زمان انقلاب اسلامی ایران شعارگو بود و پس از انقلاب به فعالیت در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پرداخت.

این ذاکر اهل بیت در جبهه به خواندن دعاهای بین نماز، دعاهای کمیل، خواندن در سینه زنی‌ها و خواندن در هنگام عملیات‌ها می‌پرداخت. اولین نوحه‌ای که از وی به صورت سراسری پخش شد٬ نوحه «ای شهیدان به خون غلتان خوزستان درود» سروده حبیب الله معلمی بود که در جماران و در حضور پیر جماران امام خمینی (ره) خوانده شد و در همان روز چندبار از تلویزیون پخش شد. در این بین آثاری چون «ای لشگر صاحب زمان آماده باش» و «با نوای کاروان» از شناخته‌شده ترین نوحه‌های حاج صادق است که می‌توان به آن اشاره کرد.

«دشت کربلا – ۱۳۸۸»؛ شنیدن یک کار متفاوت از حماسه خوان جبهه‌ها

پروژه «دشت کربلا» به نوعی یکی از اولین مجموعه‌های پیشرو در تولید آثار موسیقایی مرتبط با ایام سوگواری حضرت اباعبدالله بود که به واسطه حضور آهنگساز شناخته شده‌ای چون سید محمد میرزمانی و مداح سرشناس و خاطره سازی چون حاج صادق آهنگران توانست در زمان خود با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شود.

شرایطی که به نوعی راه را برای ساخت چنین آثاری که در آن یک نوحه خوان معروف و سرشناس هم نوای با موسیقی آثاری را در تجلیل از شهدای بزرگوار کربلا ارائه می‌کند و در راه آهنگسازان و هنرمندانی هم هستند که به واسطه توانمندی‌ها و آگاهی‌های علمی در حوزه موسیقی دارند در ارتقای کیفیت چنین آثاری تلاش می‌کنند، هم پای این ذاکران باشند.

«حضرت قاسم (ع)» با شعر اسماعیل امینی، «حضرت علی اصغر (ع)»، «حضرت علی اکبر (ع)» و «وداع» با اشعاری از فاضل نظری، «علمدار» با شعری از عبدالرضا رضایی نیا، «ذوالجناح» با شعری از محمدجواد غفورزاده و «دشت کربلا» حجت الله اباذری آثاری بودند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند.

«عطش و آتش – ۱۳۹۰»؛ ادامه تجربه‌های موسیقایی حاج صادق برای عاشورا

دو سال بعد از انتشار آلبوم «دشت کربلا» بود که سید محمد میرزمانی به عنوان یک آهنگساز کاربلد عرصه موسیقی، همراه با حاج صادق پروژه دیگری را با موضوع حضرت سیدالشهدا و واقعه عاشورا پیش روی مخاطبان قرار می‌دهند.

«عطش و آتش» عنوان این پروژه موسیقایی بود که در قالب قطعاتی با نام‌های «خونخواهی آب»، «مثنوی نی نامه»، «سهم قاسم»، «مهرنماز فلک»، «یک دشت کشته»، «یا نعره زنید یا بگریید» در دسترس دوستداران و عزاداران حضرت امام حسین (ع) قرار گرفت.

اثری برگرفته از سلیقه‌های موسیقایی یک آهنگساز برخاسته از موسیقی دانشگاهی که در آن سال‌ها و این سال‌ها فعالیت‌های متعددی را در عرصه ساخت آثار موسیقایی انقلابی و آیینی انجام داده بود و حالا به واسطه حضور یک صدای منحصر به فردی که بدون تردید مخاطب را یاد حماسه‌های هشت سال دفاع مقدس می‌اندازد، اثری را پیش روی مخاطبان قرار داده که از آن بوی متفاوت بودن می‌آید و می‌خواهد طرح نویی را در چارچوب ساخت آثار موسیقایی مرتبط با آیین‌های عاشورایی دراندازد.

«داغ ازلی – ۱۳۹۲»؛ به یاد سینه زنی‌های قدیمی در یک کار متفاوت

یکی دیگر از آثاری که در دهه نود توسط حاج صادق آهنگران با موضوع ایام سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا در دسترس مخاطبان قرار گرفت، آلبومی به نام «داغ ازلی» بود که به سال ۱۳۹۹ با آهنگسازی و تنظیم … منتشر شد.

«سلام بر حسین»، «شور حقیقت»، «ستاره های زخمی»، «شب عاشورا»، «من حسینم»، «تو با دل‌ها چه کردی»، «حضرت ابالفضل»، «چشم و چراغ» قطعاتی بودند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند. آلبومی که به نسبت اثر قبلی آهنگران هم با حال و هوای نوای این نواگر حماسه هشت سال دفاع مقدس دربرگیرنده حس خاطره‌انگیز جبهه‌ها بود و هم دربرگیرنده تنظیمی متفاوت‌تر از پروژه پیشین این نوحه خوان بود که تلاش کرده بود با سلیقه آن سال‌های مخاطبان جوان‌تر نیز همذات پنداری بیشتری پیدا کند.

بهره‌مندی از سبک‌های سینه زنی قدیمی عزاداران حسینی، استفاده از مولفه‌های موسیقی ایرانی، توجه به عناصر مرتبط با آثار موسیقایی ارکسترال، استفاده از گروه کُر، سازبندی هایی که دربرگیرنده حضور سازهای جهانی و ایرانی در کنار یکدیگر بود از جمله ویژگی‌های این آلبوم موسیقایی مرتبط با ایام سوگواری محرم و صفر بود.

«کوی طبیب – ۱۳۹۹» هدیه محرمی حاج صادق به عزاداران حسینی در ایام

پروژه دیگری که با نوای نوستالژیک و کاملاً متفاوت حاج صادق آهنگران سال‌ها بعد از تولید آلبوم «دشت کربلا» پیش روی مخاطبان قرار گرفت، آلبومی به نام «کوی طبیب» با حمایت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران و تهیه کنندگی و مدیریت تولید حبیب صبور از تهیه کنندگان شناخته شده و قدیمی موسیقی بود که در شهریور ماه ۱۳۹۹ منتشر شد.

حبیب صبور تهیه‌کننده و مدیرتولید آلبوم «کوی طبیب» همان روزها بود که در گفتگو با درباره این آلبوم ویژه ایام سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا گفت: طبق برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته بود با حمایت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران آلبوم «طبیب عاشقان» با صدای حاج صادق آهنگران به‌صورت رایگان پیش روی مخاطبان عزیز قرار گرفته است. در این آلبوم بنده به عنوان تهیه‌کننده و مدیر تولید، حاج صادق آهنگران خواننده، قاسم صرافان شاعر و محسن نامدار به عنوان تنظیم کننده عوامل اجرایی را تشکیل می‌دادند. ضمن اینکه «کوی طبیب»، «علی اصغر»، «خواهر غم‌پرور»، «اتمام حجت»، «سرور و سالار دین»، «لبان تشنه»، «شام غریبان» قطعاتی هستند که در این آلبوم گنجانده شده‌اند.

وی گفته بود: این آثار منتخبی از بازسازی نوحه‌های عاشورایی حاج صادق آهنگران در ایام دفاع مقدس و تولید چند اثر جدید است که با موضوع شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) و واقعه عاشورا در قالب یک آلبوم گردآوری شده است. البته هدف اصلی تولید اثر نیز تهیه یک مجموعه موسیقایی برای آن دسته از عزادارانی است که در ایام کرونایی تمایل دارند به سهم خود سوگوار حضرت سیدالشهدا (ع) باشند و در منازل یا محل کار با این آثار ارادت خود را ابراز نمایند.

به هر ترتیب نوای حاج صادق آهنگران از آن دسته نغماتی است که به واسطه صدای منحصر به فرد و خاطره سازی که این ذاکر اهل بیت (ع) از دوران دفاع مقدس برای مردم ایران به جا گذاشته، دربرگیرنده حس و حال متفاوتی است که تحت هیچ شرایطی نمی‌توان جایگزینی را برای این نواگر نغمات حماسی و عاشورایی تصور کرد. حس و حالی نوستالژیک که همچنان یکه‌تاز خاطره‌سازی ها و خاطره بازی نسل دهه شصت از عزاداری محرمی است که برای این نسل خیلی متفاوت‌تر از این دوران بود.